Αποχαιρετισμός στον Πάπα των Απόκληρων

Σε λαϊκό προσκύνημα εκτίθεται από σήμερα το πρωί, στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, η σορός του Πάπα Φραγκίσκου, που άφησε αυτόν τον κόσμο σε ηλικία 88 ετών, νωρίς το πρωί της Δευτέρας του Πάσχα. Στην εξόδιο ακολουθία του Σαββάτου θα παρευρεθούν ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ –ο οποίος είχε συγκρουστεί κατ’ επανάληψη με τον απελθόντα για το μεταναστευτικό–, οι πρόεδροι Γαλλίας, Γερμανίας, Βραζιλίας, Αργεντινής, Ουκρανίας, Πολωνίας, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, ο βασιλιάς του Βελγίου και σειρά άλλων ηγετών από όλο τον κόσμο. Θα χοροστατήσει ο 91χρονος καρδινάλιος Τζιοβάνι Μπατίστα Ρε, κοσμήτορας του κολεγίου των καρδιναλίων. Η Ιταλική Δημοκρατία έχει κηρύξει πένθος πέντε ημερών.

Αν και η κηδεία του Ποντίφικα θα ακολουθήσει το καθιερωμένο τελετουργικό, με όλη τη μεγαλοπρέπεια που χαρακτηρίζει την Καθολική Εκκλησία, η ταφή του θα ταιριάζει περισσότερο σε έναν Πάπα που ταυτίστηκε με τη σεμνότητα και την ταπεινότητα. Στη διαθήκη του ζήτησε να ταφεί «στη γη, σε έναν απλό τάφο, χωρίς ιδιαίτερη διακόσμηση, με μοναδική επιγραφή: Φραγκίσκος». Η ταφή του θα γίνει όχι στον Αγιο Πέτρο, όπου βρίσκονται οι τάφοι πολλών προκατόχων του, αλλά γύρω στα τέσσερα χιλιόμετρα μακριά, στη Βασιλική Σάντα Μαρία Ματζόρε, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό της ιταλικής πρωτεύουσας. Εκεί βρίσκεται η αγαπημένη του εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, βοηθού και προστάτιδος των κατοίκων της Ρώμης, την οποία προσκυνούσε πριν και μετά κάθε ταξίδι του στο εξωτερικό.

Ανήμερα το Πάσχα ο Πάπας Φραγκίσκος πρόσφερε έντονα και ανάμεικτα συναισθήματα στους πιστούς που είχαν κατακλύσει την πλατεία του Αγίου Πέτρου και στα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που τον είδαν στην τηλεόραση. Το γεγονός ότι κατάφερε να εκφέρει την παραδοσιακή ευλογία Urbi et Orbi από τον εξώστη του Βατικανού παρότι είχε πρόσφατα καθηλωθεί επί πέντε εβδομάδες, μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, στο νοσοκομείο, υποφέροντας από βαρύτατη πνευμονία, ήταν ένα μήνυμα ελπίδας. Ωστόσο η έντονα καταβεβλημένη όψη του και η πολύ αδύναμη φωνή του δημιουργούσαν εύλογη ανησυχία.

Μετά την παραδοσιακή ευλογία, ο Φραγκίσκος εκδήλωσε την επιθυμία να έρθει σε άμεση επαφή με τους πιστούς στην πλατεία του Αγίου Πέτρου. «Πιστεύεις ότι μπορώ να το κάνω;» ρώτησε τον προσωπικό του νοσηλευτή Μασιμιλιάνο Στραπέτι. Εκείνος του απάντησε θετικά και ο Πάπας εμφανίστηκε μπροστά στους έκπληκτους πιστούς, διασχίζοντας την πλατεία με το «Popemobile», το αλεξίσφαιρο αμαξίδιο που τον μετέφερε ολοένα και πιο συχνά από τη στιγμή που εμφάνισε σοβαρά κινητικά προβλήματα. Εμεινε στους διαδρόμους της πλατείας περίπου 15 λεπτά και ευλόγησε μωρά σε μια συναισθηματικά φορτισμένη ατμόσφαιρα. «Σας ευχαριστώ που με φέρατε πίσω στην πλατεία», είπε στον Στραπέτι επιστρέφοντας στο διαμέρισμά του, στην παπική κατοικία της Σάντα Μάρτα, στο Βατικανό, όπου ξεκουράστηκε και δείπνησε.

Γύρω στις 5.30 τα χαράματα αισθάνθηκε αδιαθεσία. Το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που τον παρακολουθούσε κινητοποιήθηκε αμέσως, αλλά δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Ο Πάπας είχε υποστεί εγκεφαλικό, το οποίο, σε συνδυασμό με την καρδιακή ανεπάρκεια, καθιστούσε την κατάστασή του απελπιστική. Λίγο μετά τις 6.30 π.μ. έκανε ένα νεύμα αποχαιρετισμού στον Μασιμιλιάνο Στραπέτι και αμέσως έπεσε σε κώμα. Αφησε την τελευταία του πνοή στις 7.35 π.μ., ρίχνοντας την αυλαία σε μια εποχή που μπορεί να μην άλλαξε τα δόγματα και τους θεσμούς, πάντως άλλαξε το πρόσωπο της Καθολικής Εκκλησίας.

Τραμπ, Μακρόν, Στάρμερ και πλήθος ηγετών στη Ρώμη για το τελευταίο αντίο στον υπερασπιστή των αδυνάμων και συχνό επικριτή των ισχυρών.

«Απόστολο της Ειρήνης» χαρακτήρισε η ιταλική Corriere della Sera τον Φραγκίσκο, θυμίζοντας τις δυναμικές παρεμβάσεις του εναντίον των λουτρών αίματος στη Γάζα και σε άλλα θερμά σημεία του πλανήτη. «Αντίο» ήταν ο πρωτοσέλιδος τίτλος της γαλλικής Le Figaro, που αποχαιρέτιζε τον «Πάπα του Λαού», τον «Πάπα των Φτωχών». Η Le Monde είχε πολυσέλιδο αφιέρωμα στον κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, τον πρώην επίσκοπο Μπουένος Αϊρες που έγινε ο πρώτος στην Ιστορία Ποντίφικας από τον παγκόσμιο Νότο.

Αλλο ρεπορτάζ της ίδιας εφημερίδας είχε τίτλο «Ενας Πάπας που η γαλλική Αριστερά τον έκανε δικό της», παραπέμποντας στις θερμές δηλώσεις του σοσιαλιστή πρώην προέδρου Φρανσουά Ολάντ, του ηγέτη της Ανυπότακτης Γαλλίας, Ζαν-Λικ Μελανσόν και άλλων προσωπικοτήτων. Οι θέσεις του Φραγκίσκου εναντίον της ασυδοσίας του μεγάλου κεφαλαίου, ιδιαίτερα του χρηματιστικού, υπέρ της υπεράσπισης των μεταναστών και του αγώνα εναντίον της κλιματικής αλλαγής δικαιολογούν αυτή την ασυνήθιστη σύγκλιση. Τη μνήμη του «επαναστάτη αρχηγού της Καθολικής Εκκλησίας» τίμησε από την πλευρά του ο βρετανικός Guardian.

Σε παραπλήσιο μήκος κύματος, οι New York Times τιτλοφορούσαν το σχετικό αφιέρωμα «Με τον θάνατο του Φραγκίσκου σιγεί η φωνή όσων δεν έχουν φωνή». Ο αρθρογράφος σημειώνει: «Οταν ανέβηκε για πρώτη φορά στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, ο Φραγκίσκος πήρε τη θέση του σε μια διεθνή σκηνή γεμάτη ηγέτες σαν τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα και την καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ, που εν πολλοίς συμμερίζονταν τις απόψεις του. Δώδεκα χρόνια αργότερα, στην κηδεία του Πάπα θα παρευρεθεί μια καινούργια σοδειά ηγετών, όπως ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ των ΗΠΑ ή ο Χαβιέρ Μιλέι της Αργεντινής, που υιοθετούν πολιτικές πολύ διαφορετικές από τις δικές του απόψεις».

Ο θάνατος του Φραγκίσκου έθεσε σε κίνηση το αρχαίο τελετουργικό μιας Εκκλησίας με Ιστορία 2.000 χρόνων και με περίπου 1,4 δισ. πιστούς στις πέντε ηπείρους. Οι πρώτες, συμβολικές πράξεις ήταν η καταστροφή της παπικής βούλας και της προσωπικής σφραγίδας, του λεγόμενου «Δαχτυλιδιού του Ψαρά», το οποίο λαμβάνει ο εκάστοτε Πάπας κατά την έναρξη του ποντιφικάτου του σε ανάμνηση του Αγίου Πέτρου, του πρώτου Πάπα, ο οποίος κατά την παράδοση ήταν ψαράς. Η καταστροφή αυτών των σφραγίδων που χρησιμοποιούσε ο Πάπας όσο ήταν εν ζωή έχει το νόημα να μη χρησιμοποιηθούν ξανά από οποιονδήποτε άλλον.

Το ενδιαφέρον στρέφεται μοιραία στην εκλογή του νέου Ποντίφικα. Το κονκλάβιο των καρδιναλίων που θα τον εκλέξει συνήθως συγκαλείται 15 έως 20 ημέρες μετά τον θάνατο του Πάπα, κάτι που σημαίνει ότι δεν αναμένεται να ξεκινήσει πριν από τις 6 Μαΐου. Συνήθως απαιτούνται αρκετοί γύροι μυστικών ψηφοφοριών, που κρατούν κάμποσες ημέρες, μέχρις ότου βγει λευκός καπνός από την καπνοδόχο της Καπέλα Σιστίνα, αναγγέλλοντας ότι εξελέγη Πάπας. Περίπου το 80% των 135 καρδιναλίων που θα ψηφίσουν διορίστηκε επί Φραγκίσκου, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες ο διάδοχός του να ακολουθήσει τις δικές του, προοδευτικές πολιτικές. Οταν εξελέγη ο Φραγκίσκος, η Ευρώπη αντιστοιχούσε στο 52% των καρδιναλίων, αλλά σήμερα το ποσοστό της έχει πέσει σε 39%.