Μια ανησυχητική μόδα αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στις εφηβικές και προεφηβικές ηλικίες, με σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία των νέων. Πρόκειται για τις διάφορες εκδοχές του ηλεκτρονικού τσιγάρου, που έχει μετατραπεί σε life style και, με τις διάφορες στυλιστικές επιλογές των εταιρειών, παρέχεται σε πλήθος χρωμάτων και αρωμάτων, που αποτελούν το περιτύλιγμα για τη νικοτίνη κι άλλες βλαβερές ουσίες. Και αν πολλά παιδιά ξεκινούν με το άτμισμα και τα διάφορα vapes, η κατάληξη είναι συχνά ο εθισμός και το πέρασμα στο παραδοσιακό τσιγάρο.
«Κάθε χρόνο, είναι όλο και περισσότερα τα παιδιά που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό τσιγάρο. Επίσης, η εμπειρική μας εικόνα είναι πως πολλά από τα παιδιά που ατμίζουν, τελικά καπνίζουν κανονικά. Στα δικά μας σχολεία είναι κυρίως αγόρια», λέει στην «Κ» εκπαιδευτικός σε γυμνάσιο της Β΄ Περιφέρειας Πειραιά. Η αντιμετώπιση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, τουλάχιστον στο συγκεκριμένο σχολείο, είναι ανάλογη του παραδοσιακού. Αυτό που λείπει δεν είναι η επίπληξη αλλά η ενημέρωση.
Η εικόνα της μεγάλης διείσδυσης των νέων καπνικών προϊόντων στις μικρές ηλικίες αναδείχθηκε από τη μεγάλη πανελλαδική έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ), σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 6.250 μαθητών το 2022 (πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια). Σύμφωνα με αυτή, στην Α΄ Λυκείου ήδη το 38,6% των μαθητών και των μαθητριών έχει καπνίσει ηλεκτρονικό τσιγάρο, ενώ το 25,1% έχει επαναλάβει τη χρήση για πάνω από τρεις φορές. Μάλιστα, το 10,8% φαίνεται να έχει πλέον αποκτήσει πιο σταθερή σχέση με το vape του, καθώς έχει ατμίσει πάνω από τρεις φορές τις προηγούμενες 10 ημέρες. Ανάγλυφα φαίνεται η άνοδος της χρήσης ηλεκτρονικού τσιγάρου, καθώς το 2014 –στην ίδια έρευνα– μόνο το 16,6% είχε δοκιμάσει, για να απογειωθεί στο 36,7% το 2018. Δυναμώνει όμως και η συχνή χρήση: Από 6,6% το 2018 ανήλθε στο 10,7% το 2022, το ποσοστό όσων έχουν καπνίσει ηλεκτρονικό τσιγάρο πάνω από τρεις φορές τον τελευταίο μήνα.
«Eπιφέρει παρόμοιες βλάβες στην υγεία με αυτές του κανονικού τσιγάρου, αν και σε διαφορετικό βαθμό», λέει η Μερόπη Μανταίου, πνευμονολόγος και διευθύντρια κλινικής στο νοσοκομείο «Σωτηρία».
Κι ενώ το κάπνισμα του παραδοσιακού τσιγάρου παρουσιάζει πτώση μεταξύ των εφήβων τα τελευταία χρόνια, έρχεται το άτμισμα να φτιάξει γέφυρες με τον εθισμό στη νικοτίνη. Στην έρευνα του ΕΠΙΨΥ καταγράφηκε ότι το 28,2% των μαθητών της Α΄ Λυκείου που απάντησαν έχει καπνίσει παραδοσιακό τσιγάρο, εκ των οποίων το 7,8% καπνίζει καθημερινά. Τα 2/3 όσων χρησιμοποιούν ηλεκτρονικό τσιγάρο έχουν καπνίσει και παραδοσιακό.
«Η χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου επιφέρει παρόμοιες βλάβες στην υγεία με αυτές του κανονικού τσιγάρου, αν και σε διαφορετικό βαθμό. Δεν πρέπει να ξεγελά κανέναν πως δεν υπάρχει η καύση και οι ανεπιθύμητες συνέπειές της, καθώς η ύπαρξη νικοτίνης και άλλων χημικών ουσιών είναι βλαβερή για τον οργανισμό», λέει στην «Κ» η Μερόπη Μανταίου, πνευμονολόγος, γιατρός του ΕΣΥ και διευθύντρια κλινικής στο νοσοκομείο «Σωτηρία». Το κάπνισμα συσχετίζεται ισχυρά με κακοήθη νεοπλάσματα, καρδιαγγειακά νοσήματα, υπέρταση, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και χρόνια βρογχίτιδα. «Το ανησυχητικό είναι ότι στα νέα παιδιά το ηλεκτρονικό περνάει ως life style, ενώ αναπαράγει όλες τις κινήσεις και τον εθισμό του τσιγάρου», τονίζει η κ. Μανταίου.
«Δεν έχουμε στοιχεία για το πότε οι έφηβοι αρχίζουν να πειραματίζονται με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, αλλά ολοένα και περισσότερο οι έφηβοι ξεκινούν από αυτά. Συνεπώς, το vaping αποτελεί πλέον από μόνο του ένα ξεχωριστό πρότυπο χρήσης νικοτίνης και –εσχάτως– άλλων ουσιών, το οποίο απαιτεί τη δική του ιδιαίτερη προσέγγιση, είτε από άποψη πρόληψης είτε από άποψη μείωσης της βλάβης. Και, βέβαια, η χρήση τους σε πολύ μικρή ηλικία αποτελεί πρόβλημα, διότι έρευνες δείχνουν ότι μεταξύ άλλων συνδέεται με το κάπνισμα παραδοσιακού τσιγάρου, αλλά και τη χρήση παράνομων ουσιών αργότερα στη νεαρή ενήλικη ζωή», εξηγεί στην «Κ» ο Αναστάσιος Φωτίου, κοινωνιολόγος, δρ Κοινωνικής Ιατρικής και επικεφαλής δύο πανελλήνιων σχολικών ερευνών του ΕΠΙΨΥ.
Ο κ. Φωτίου ξεχωρίζει ιδιαίτερα και τον ρόλο των κοινωνικών δικτύων. «Οπως δείχνουν σχετικές έρευνες μέσα από τις γνωστές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου προβάλλεται ως κάτι κοινό (διαδεδομένο), ασφαλές και φυσιολογικό, ενώ ταυτόχρονα εκλείπουν οι αναφορές στους κινδύνους από τη χρήση τους». «Από άποψη πρόληψης, η δουλειά που πρέπει να γίνει είναι λιγότερο σε επίπεδο ενημέρωσης και περισσότερο σε επίπεδο καλλιέργειας εκείνων των δεξιοτήτων που θα καταστήσουν τους εφήβους ικανούς την κρίσιμη στιγμή που θα έχουν τη δυνατότητα να κάνουν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου να πουν ένα γενναίο όχι», αναφέρει ο κ. Φωτίου και υπογραμμίζει: «Η πολιτεία οφείλει να υποστηρίξει την επέκταση προγραμμάτων πρόληψης, οφείλει όμως ταυτόχρονα και να ελέγξει την αγορά έτσι ώστε οι έφηβοι να μην έχουν εύκολη πρόσβαση σε καπνικά προϊόντα».
