Η κρατική αδράνεια σε αντιπαράθεση με την κοινή γνώμη

Η χρήση καπνικών προϊόντων δεν είναι απλά μια «συνήθεια», είναι εξάρτηση, είναι νόσος. Η νικοτίνη ενοχοποιείται για την τρίτη πιο σκληρή εξάρτηση, μετά την ηρωίνη και την κοκαΐνη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποδίδει στη χρήση προϊόντων καπνού 10 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο και μια τεράστια νοσηρότητα σε παγκόσμια κλίμακα.

Ειδικά για τα παιδιά, υπολογίζεται ότι τα μισά από όσα αρχίζουν σήμερα να χρησιμοποιούν καπνικά προϊόντα, θα χάσουν πρόωρα τη ζωή τους λόγω της εξάρτησης από τη νικοτίνη. Μάλιστα, υπολογίζεται ότι 65.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα.

Η παγκόσμια κοινότητα έχει εξεγερθεί και αποφασιστικά πορεύεται προς την αντιμετώπιση της μεγαλύτερης επιδημίας όλων των εποχών. Συντονισμένα προγράμματα, επιστημονική οργάνωση πρόληψης και διακοπής, καθώς και σαφής κρατικός σχεδιασμός, οριοθετούν τη μοναδική οδό επιτυχίας ενός στόχου, που σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης εστιάζεται σε επιπολασμό καπνίσματος κάτω του 5% το 2040. Ενας στόχος δύσκολος, ένας στόχος που ενώνει, ένας στόχος που καλλιεργεί την κοινωνική συναίνεση προς μια νέα γενιά ελεύθερη καπνού. Καπνιστές και μη καπνιστές ενωμένοι, καλούμαστε να εξασφαλίσουμε στα παιδιά μας μια ζωή χωρίς εξάρτηση σε οποιαδήποτε μορφή νικοτίνης.

Τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς η μείωση της χρήσης καπνικών προϊόντων έβαινε ομαλά, μέχρις ότου οι μηχανισμοί του καπνεμπορίου εκμεταλλεύτηκαν την περίοδο της πανδημίας COVID-19 και αναδίπλωσαν τη στρατηγική τους, με αιχμή του δόρατος το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Σήμερα αντεπιτίθενται σκληρά, στοχεύοντας στα παιδιά της σχολικής ηλικίας. Προϊόντα με χρώματα, σχήματα, αρώματα, γεύσεις, διαφημίσεις και διαδικτυακές πωλήσεις, που χωρίς την παραμικρή αμφιβολία απευθύνονται σε ανήλικα παιδιά, έχουν κάνει την εμφάνισή τους και προωθούνται ως δήθεν «υγιεινοί» τρόποι καπνίσματος. Τόσο υγιεινοί μάλιστα, που μόλις προ μερικών ημερών κάποιοι έφηβοι οδηγήθηκαν επειγόντως στο νοσοκομείο. Τι είχε συμβεί;

Η λειτουργία του Δούρειου Ιππου: η παράνομη πώληση σε μικρά παιδιά καπνικών προϊόντων, τα οποία μαζί με το φανταχτερό χρώμα, άρωμα και γεύση σοκολάτας, καρπουζιού ή βανίλιας περιείχαν και ολίγη… ινδική κάνναβη, δηλαδή χασίς! Αυτά συμβαίνουν σήμερα, που είμαστε ακόμη στην αρχή μιας αναμενόμενης θύελλας, η οποία δεν είναι τίποτε περισσότερο από απλή φυσική συνέπεια της αδιαφορίας μας.

Οι μηχανισμοί εμπορικού κέρδους είναι από τη φύση τους αδίστακτοι, η πολιτεία όμως τι κάνει; Αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τη νομοθετική ρύθμιση εφαρμογής των ευρωπαϊκών προτάσεων για απόσυρση από την κυκλοφορία καπνικών προϊόντων με γεύσεις και αρώματα φρούτων, διότι προφανώς αυτά στοχεύουν αποκλειστικά ανηλίκους.

Είναι όμως η ελληνική κουλτούρα έτοιμη να ακολουθήσει μια τέτοια πορεία; Το ερώτημα της ετοιμότητας της ελληνικής κοινωνίας να ακολουθήσει μια τέτοια πορεία διερευνήθηκε τον Οκτώβριο του 2024 από την Kapa Research, για λογαριασμό του European Network for Smoking and Tobacco Prevention, με ειδικό ερωτηματολόγιο.

Συμπερασματικά, σχετικά με το ηλεκτρονικό κάπνισμα, ο μέσος Ελληνας σήμερα:

• Συνεχίζει να πιστεύει στη μείωση του καπνίσματος, σύμφωνα με τους στόχους και τις στρατηγικές της Ε.E.

• Γνωρίζει τον υψηλό βαθμό εξάρτησης που προκαλεί και αναγνωρίζει τον κίνδυνο του ηλεκτρονικού καπνίσματος για τους εφήβους και τα παιδιά.

• Γνωρίζει τις βλαβερές συνέπειες των χημικών συστατικών του.

• Ανησυχεί για τη συστηματική προώθησή του σε εφήβους και παιδιά.

• Πιστεύει ότι το κράτος δεν έχει κάνει ό,τι πρέπει για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης ανεξέλεγκτης εμπορικής δραστηριότητας.

• Αναγνωρίζει την επείγουσα ανάγκη για λήψη συγκεκριμένων μέτρων.

• Προτείνει την αυστηρή τήρηση του νόμου για πώληση καπνικών προϊόντων μόνο σε ενηλίκους, με υποχρεωτική επίδειξη ταυτότητας.

• Προτείνει γενική απαγόρευση κυκλοφορίας καπνικών προϊόντων με γεύσεις, χρώματα ή φρουτώδη αρώματα, που στοχεύουν σαφώς νέους χρήστες, προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας, τους οποίους οδηγούν σε εξάρτηση στη νικοτίνη.

• Προτείνει την πλήρη απαγόρευση της διαφήμισης και την ανάπτυξη δράσεων ενημέρωσης, ιδιαίτερα για τη μαθητική κοινότητα.

Αρα, η Ελλάδα του 21ου αιώνα προσβλέπει στη μείωση του καπνίσματος σε 5% το 2040, αναγνωρίζει τη βλαπτικότητα και τη συστηματική προώθηση του ηλεκτρονικού καπνίσματος σε εφήβους και παιδιά, ενώ παράλληλα προτείνει συγκεκριμένα μέτρα αντιμετώπισης του θέματος. Και το ερώτημα παραμένει: έως πότε ο κρατικός μηχανισμός θα εξακολουθεί να αδρανεί και να κινείται αντίθετα από τη βούληση των πολιτών; Εως πότε η σφαγή των αμνών;

* Ο κ. Παναγιώτης Μπεχράκης MD, PhD (McGill), FCCP είναι πνευμονολόγος – εντατικολόγος, Ιατρικό Αθηνών, πρόεδρος επιστημονικής επιτροπής Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, τ. αναπληρωτής καθηγητής ΕΚΠΑ και Harvard.