Εντυπη έκδοση. Πριν από περίπου ένα χρόνο, τον Μάρτιο του 2024, όταν η υπερδύναμη βρισκόταν ακόμη σε ρυθμούς προεκλογικής εκστρατείας και πολλοί διατηρούσαν ελπίδες πως ο επόμενος πρόεδρος δεν θα ήταν ο Ντόναλντ Τραμπ, ο επικεφαλής της επιτροπής δημοσιονομικής πολιτικής στο αμερικανικό Κογκρέσο Φίλιπ Σουάγκελ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Προειδοποίησε την τότε κυβέρνηση Μπάιντεν πως οι ΗΠΑ διέτρεχαν τον κίνδυνο να υποστούν ένα σοκ στις αγορές, παρόμοιο με εκείνο που είχε προκαλέσει περίπου ενάμιση χρόνο νωρίτερα, το φθινόπωρο του 2022, στη βρετανική αγορά η Λιζ Τρας. Αναφερόταν στην αστοχία της πρώην πρωθυπουργού της Βρετανίας που είχε εξαγγείλει πρόγραμμα φοροαπαλλαγών χωρίς πρόβλεψη για τη χρηματοδότησή τους. Είχε προκαλέσει, έτσι, μεγάλους κραδασμούς στις αγορές, αλλά το σημαντικότερο ήταν ότι είχαν εκτοξευθεί στα ύψη οι αποδόσεις των ομολόγων της Βρετανίας. Ετσι η κ. Τρας είχε αναγκαστεί να ανακαλέσει την πολιτική και να παραιτηθεί σύντομα, για να περάσει στην Ιστορία ως η πλέον βραχύβια πρωθυπουργός της Βρετανίας. Σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, όμως, ο Φίλιπ Σουάγκελ μιλούσε για τους κινδύνους που εγκυμονεί το διαρκώς διογκούμενο χρέος της υπερδύναμης κι ενώ πολλοί πριν από αυτόν είχαν προειδοποιήσει πως δεν είναι πλέον βιώσιμο και είναι θέμα χρόνου να προκαλέσει προβλήματα.
Τότε η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο ήταν μια πιθανότητα και οι προειδοποιήσεις δεν αφορούσαν τη συγκεκριμένη πολιτική του, αλλά το γενικότερο πρόβλημα από τη συνεχιζόμενη ανοδική πορεία του δημοσίου χρέους. Από τη στιγμή, όμως, που ο Αμερικανός πρόεδρος αρχίζει να εφαρμόζει όσα υποσχέθηκε στην προεκλογική εκστρατεία του, κεντρικό ρόλο στις επιλογές του εκτός από τους δασμούς, που εκτιμάται πως θα αυξήσουν τον πληθωρισμό, παίζουν οι φοροαπαλλαγές. Και αυτές αναμένεται να αυξήσουν περαιτέρω το χρέος που υπολογίζεται ήδη ότι αγγίζει το 120% του αμερικανικού ΑΕΠ και πιέζει ανοδικά το κόστος του μακροπρόθεσμου δανεισμού της υπερδύναμης, τις αποδόσεις των ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου. Αρχισαν έτσι και πάλι οι προειδοποιήσεις για τον ίδιο κίνδυνο, που γίνεται ολοένα και πιο ορατός. Μέσα στην εβδομάδα ο Ρέι Ντάλιο, επικεφαλής του Bridgewater Associates από τα μεγαλύτερα επενδυτικά funds των ΗΠΑ, επανήλθε για πολλοστή φορά στο θέμα καλώντας την κυβέρνηση Τραμπ να μειώσει το χρέος των ΗΠΑ «προτού αντιμετωπίσει οικονομική καρδιακή προσβολή». Παράλληλα κάλεσε την κυβέρνηση να μειώσει το δημοσιονομικό έλλειμμα από το 7,5% στο 3% του αμερικανικού ΑΕΠ «ή να παραιτηθεί», και τόνισε «σας μιλάω σαν γιατρός, διαφορετικά θα έχουμε καρδιακή προσβολή στην αγορά ομολόγων και ξέρετε τότε ποιος θα είναι υπεύθυνος».
Το κόστος δανεισμού της υπερδύναμης ενδέχεται να αυξηθεί, προειδοποιούν αναλυτές.
Το χρέος των ΗΠΑ ανέρχεται σε 36,22 τρισ. δολ., όπως αναφέρουν τα επίσημα στοιχεία στις 11 Φεβρουαρίου. Και τα 28,8 τρισ. δολ. από το σύνολο βρίσκονται στα χέρια ιδιωτών επενδυτών, επιχειρήσεων, ξένων κυβερνήσεων, των τραπεζών της Federal Reserve, των πολιτειακών κυβερνήσεων αλλά και πολλών άλλων οργανισμών εκτός της αμερικανικής κυβέρνησης. Για την υπερδύναμη τα πράγματα είναι ασφαλώς πολύ πιο εύκολα από οποιαδήποτε άλλη υπερχρεωμένη οικονομία, δεδομένου του ρόλου του δολαρίου ως διεθνούς αποθεματικού νομίσματος και νομίσματος συναλλαγών, όπως και της συγκριτικά υψηλής παραγωγικότητας της οικονομίας της. Ωστόσο, το κακό προηγούμενο της κ. Τρας στη Βρετανία έχει αποδείξει πως η αβεβαιότητα γύρω από την πολιτική μιας χώρας μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά το κόστος δανεισμού της και όσα έχει ήδη κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ μέσα στις λίγες πρώτες εβδομάδες της δεύτερης θητείας του προκαλούν αβεβαιότητα.
Ολα δείχνουν, άλλωστε, πως η προσδοκία για επιτάχυνση του πληθωρισμού της υπερδύναμης ως συνεπακόλουθο των δασμών αναγκάζει ήδη τη Federal Reserve να διατηρήσει τα επιτόκια του δολαρίου στα υφιστάμενα υψηλά επίπεδα. Μέσα στην εβδομάδα ο επικεφαλής της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ Ζερόμ Πάουελ δήλωσε κατηγορηματικά ότι δεν σκοπεύει να προχωρήσει σύντομα σε μειώσεις του κόστους δανεισμού. Την επόμενη ημέρα δόθηκαν στη δημοσιότητα τα τελευταία στοιχεία για τον πληθωρισμό, που φέρουν τον δείκτη να έχει επιταχυνθεί τον Ιανουάριο στο 3% από το 2,9% του Δεκεμβρίου. Σε περίπτωση που η πολιτική των δασμών οδηγήσει σε επιτάχυνση του πληθορισμού, τα επιτόκια στις ΗΠΑ θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα, με ό,τι αυτό σημαίνει για το κόστος δανεισμού των ΗΠΑ. Το πρόβλημα μπορεί να έχει επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, κάθε φορά που οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων αυξάνονται κατά μία εκατοστιαία μονάδα σημειώνουν άνοδο κατά 90 μονάδες βάσης οι αποδόσεις των ομολόγων των άλλων ανεπτυγμένων οικονομιών, δηλαδή αυξάνεται το κόστος δανεισμού των άλλων.
