Οταν η Αλκηστις Κυριακοπούλου το 2020 ανέλαβε τη θέση της Chief Business Officer στην DeepSea Technologies, αντιμετώπισε τα προβλήματα που αντιμετωπίζει μια όμορφη νέα γυναίκα στον χώρο των επιχειρήσεων. Αν συμπυκνώνονται σε μια λέξη, αυτή ίσως είναι η «αμφισβήτηση», για να το διατυπώσουμε όσο πιο κομψά γίνεται. «Υπάρχει το λεγόμενο unconscious bias, η ασυνείδητη προκατάληψη», λέει στην «Κ». «Ωστόσο, μέσα στην εταιρεία μπαίνεις, αποδεικνύεις την αξία σου και τέλος. Εξω από την εταιρεία, ειδικά όταν πρωτοξεκινάς, έρχεσαι συνεχώς αντιμέτωπη με το ύφος “ποιο είναι αυτό το κοριτσάκι;”. Οταν ζητάς χρηματοδότηση, δε, καλείσαι σε 20 λεπτά να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας. Τόση είναι η ώρα που έχεις να αναπτύξεις την πρότασή σου στα VCs (σ.σ. επενδυτικοί φορείς που ειδικεύονται στην παροχή κεφαλαίων σε startups). Εγώ δηλαδή πρέπει να αποδείξω μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα ότι είμαι ικανή, σε αντίθεση με έναν άνδρα που τον παίρνουν στα σοβαρά από την πρώτη στιγμή».
Πολλές δεν τα καταφέρνουν. Σύμφωνα με την έρευνα «Το έμφυλο χάσμα στη χρηματοδότηση», που συνυπογράφουν ο ανεξάρτητoς μη κερδοσκοπικός οργανισμός που έχει στόχο να ανοίξει τον δρόμο που θα οδηγήσει τις γυναίκες σε θέσεις ηγεσίας WE LEAD και η πλατφόρμα καινοτομίας Found.ation, το 2023 στην Ευρώπη μόλις το 2% του επενδυτικού κεφαλαίου κατευθύνθηκε σε ομάδες ιδρυτών που αποτελούνται αποκλειστικά από γυναίκες. Οι μεικτές ομάδες έλαβαν το 5%, ενώ το 93% της χρηματοδότησης διοχετεύτηκε σε ομάδες αποκλειστικά ανδρών! Αυτοί οι αριθμοί έχουν παρουσιάσει ελάχιστες αλλαγές την τελευταία δεκαετία. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έκθεση Startups in Greece Report 2024-2025 του Found.ation, πάνω από 90 εταιρείες χρηματοδοτήθηκαν με περισσότερα από 555 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, μόνο το 24% αυτών των εταιρειών (18% το 2023) είχαν γυναίκα μεταξύ της ιδρυτικής τους ομάδας, ενώ τέσσερις μόνο startups έχουν δημιουργηθεί αποκλειστικά από γυναίκες.
Στο πλαίσιο της έρευνας οργανώθηκαν δύο focus groups – ένα με γυναίκες ιδρύτριες από την Ελλάδα και το εξωτερικό σε διάφορα στάδια εξεύρεσης χρηματοδότησης και ένα με επενδυτές, άνδρες και γυναίκες, με αποδεδειγμένο ιστορικό επενδύσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο βασικός λόγος που αναφέρθηκε ως αιτία για το έμφυλο χάσμα στη χρηματοδότηση από γυναίκες ιδρύτριες ήταν οι ασυνείδητες προκαταλήψεις και τα στερεότυπα. Οι περισσότερες συμφώνησαν ότι οι γυναίκες εξακολουθούν να μη θεωρούνται ικανές, ιδιαίτερα σε θέματα τεχνολογίας και χρηματοοικονομικών. Χαρακτηριστικά ειπώθηκε ότι χρειάζεται συχνά να «αποδείξουν» την τεχνική τους επάρκεια. Οι επενδυτές συχνά ψάχνουν λόγους για να απορρίψουν την πρόταση, που κρίνουν ως ριψοκίνδυνη. Πολλές γυναίκες υπογράμμισαν ότι συχνά αντιμετωπίζουν προκατάληψη λόγω της εμφάνισης, ενώ είπαν ότι όταν προσεγγίζουν τους επενδυτές με έναν φιλικό ή προσιτό τρόπο, συχνά θεωρούνται «γλυκά κορίτσια» και όχι σοβαρές επιχειρηματίες, κάτι που επηρεάζει αρνητικά τις προσπάθειές τους για χρηματοδότηση. «Οι άνδρες στον κόσμο των startups μπορούν να εμφανιστούν σε επαγγελματικό ραντεβού με κοντομάνικο και τζιν», λέει η κ. Κυριακοπούλου. «Μια γυναίκα δεν μπορεί να το κάνει αυτό. Ειδικά όταν πάω να ζητήσω χρήματα βάφομαι για να φανώ μεγαλύτερη. Το οποίο είναι εντελώς παράλογο».
Στο πλαίσιο έρευνας, ιδρύτριες εταιρειών από την Ελλάδα και το εξωτερικό επεσήμαναν ότι έρχονται αντιμέτωπες με προκαταλήψεις και στερεότυπα.
Από την πλευρά τους, επενδυτές και επενδύτριες δεν θεωρούν ότι οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο. Οπως τόνισαν, κύρια αιτία του έμφυλου χάσματος στη χρηματοδότηση είναι ο χαμηλός αριθμός γυναικών που τους προσεγγίζουν για χρηματοδότηση, ότι οι άνδρες παρουσιάζουν την ιδέα τους πιο επιθετικά ή αισιόδοξα, καθώς και ότι συνήθως οι γυναίκες δραστηριοποιούνται σε τομείς εκτός του ραντάρ των VC.
Οι συμμετέχοντες και στα δύο γκρουπ, πάντως, ανέφεραν ότι μέρος του προβλήματος είναι και η έλλειψη γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων στα VC. Είναι πιθανό γυναίκες ιδρύτριες startups να μην αισθάνονται άνετα να προσεγγίσουν ομάδες επενδυτών που αποτελούνται αποκλειστικά ή κατά πλειονότητα από άνδρες. Αυτός ήταν ένας λόγος που η Μαρία Νικολακάκη – Κολέτσου ίδρυσε την Blossom Ventures & Syndicate, ένα επενδυτικό κλαμπ γυναικών στο οποίο Ελληνίδες από όλο τον κόσμο επενδύουν σε γυναίκες επιχειρηματίες από όλο τον κόσμο. «Το χάσμα στη χρηματοδότηση είναι παγκόσμιο φαινόμενο και η εικόνα για κάποιον λόγο δεν βελτιώνεται. Ο μόνος τρόπος είναι να βοηθήσουμε τη χρηματοδότηση των γυναικών. Από μια ηλικία και μετά θέλουμε να κάνουμε κάτι που να έχει και κάποιο impact», όπως είπε η ίδια στην «Κ». Θεωρεί ότι στον πυρήνα του προβλήματος είναι ο τρόπος που μεγαλώνουν οι γυναίκες. Τα κορίτσια και οι νέες γυναίκες δεν εισάγονται επαρκώς σε τομείς όπως το STEM ή η επιχειρηματικότητα, με αποτέλεσμα να τους λείπουν βασικές δεξιότητες, όπως η χρηματοοικονομική παιδεία, η τεχνολογική εξοικείωση, η ανθεκτικότητα και η ανάληψη ρίσκου. «Ανήκω σε μια γενιά που δεν θεωρούνταν καθώς πρέπει το κορίτσι να μιλάει για χρήματα. Μας μεγάλωσαν να είμαστε όμορφες, να ευχαριστούμε τον κόσμο. Το αγόρι να είναι τσαμπουκάς, θαρραλέο, αλλά το κορίτσι όχι». Ακόμη και σήμερα θεωρείται κακή συμπεριφορά εάν μια γυναίκα ζητήσει, για παράδειγμα, αυτό που θέλει. «Το έχω βιώσει πολλές φορές».
«Το κάνουν υποσυνείδητα»
Οπως ανέφεραν οι γυναίκες ιδρύτριες στην έρευνα των WE LEAD και Found.ation, όταν ζητούν χρηματοδότηση συχνά αντιμετωπίζουν ερωτήσεις που δεν σχετίζονται με την επιχείρησή τους, όπως για τα οικογενειακά τους σχέδια, τον γάμο ή τη μητρότητα. «Είναι το unconscious bias», επιμένει η κ. Κυριακοπούλου. «Το κάνουν υποσυνείδητα χωρίς να το καταλάβουν. Σε ένα event όλοι έσφιγγαν το χέρι όλων, αλλά εμένα δεν με χαιρετούσαν. Μια κυρία με εμπειρία που τα έχει περάσει με σύστησε και μετά ήταν όλοι άψογοι μαζί μου». Η ίδια ωστόσο δηλώνει αισιόδοξη καθώς, όπως λέει, «υπάρχουν άνθρωποι που στηρίζουν ενεργά τη γυναικεία επιχειρηματικότητα και βλέπουμε όλο και περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης».
