Ζήτημα ενός συνολικού επαναπροσδιορισμού της ενεργειακής ευρωπαϊκής πολιτικής ανοίγει η Ελλάδα, με τη δεύτερη κατά σειράν επιστολή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη προς την πρόεδρο της Ε.Ε. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αμφισβητώντας ευθέως την αποτελεσματικότητά της ως προς τη μείωση του ενεργειακού κόστους.
Η πρωθυπουργική παρέμβαση κινείται στη γραμμή της έκθεσης Ντράγκι και της έκθεσης Λέτα, που συνδέουν άμεσα το υψηλό ενεργειακό κόστος με το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, και δεν είναι τυχαία η χρονική στιγμή που εκφράζεται –στην αφετηρία της πενταετούς θητείας της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής–, ώστε να ενισχύσει τον προβληματισμό σε αυτή την κατεύθυνση.
«Οι αριθμοί μάς υπενθυμίζουν καθημερινά ότι η ενεργειακή μας κατάσταση είναι επισφαλής παρά την πρόοδο που έχουμε σημειώσει όσον αφορά την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού μας με φυσικό αέριο. Οι τιμές μάς υποδεικνύουν ότι πρέπει να κινηθούμε ταχύτερα αλλά και διαφορετικά – να σκεφτούμε νέους τρόπους για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε», σημειώνει ο πρωθυπουργός στην επιστολή του, παραθέτοντας στοιχεία που δείχνουν ότι οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλότερες κατά 78% σε σχέση με το 2019 (στα 82 ευρώ/μεγαβατώρα το 2024) και σε πολλά κράτη-μέλη έχουν διπλασιαστεί, και οι τιμές φυσικού αερίου παραμένουν πολύ πάνω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο. Η παρέμβαση γίνεται σε μια συγκυρία έντονης αγωνίας για τη διαμόρφωση των τιμών φυσικού αερίου λόγω της ανοδικής τάσης που ακολουθούν σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η μέση τιμή της μεγαβατώρας εκτοξεύτηκε σήμερα στην Ελλάδα σε πάνω από 200 ευρώ, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στα 241 ευρώ και της Γερμανίας στα υψηλά των 222 ευρώ.
Ο πρωθυπουργός προτείνει μια διαφορετική προσέγγιση σε τρεις τομείς: ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και εκπομπές ρύπων.
Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας είναι υψηλότερες κατά 78% σε σχέση με το 2019 και σε πολλά κράτη-μέλη έχουν διπλασιαστεί, επισημαίνει ο πρωθυπουργός.
Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, θίγει το θέμα των μεγάλων αποκλίσεων στις τιμές – δεν μπορούμε να έχουμε μια χώρα με τριψήφιες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ενώ την ίδια ώρα μια άλλη χώρα να έχει μηδενικές ή αρνητικές τιμές, σημειώνει. Προτείνει τη συγκρότηση μιας ειδικής ομάδας εργασίας για την αύξηση των διασυνοριακών ροών όπου υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις τιμές, για να εξετάσει όλες τις λύσεις (τεχνικές, ρυθμιστικές, νέες επενδύσεις κ.λπ.) και να υπολογίσει την αρνητική επίδραση των ανεπαρκών διασυνδέσεων στην ευημερία, καθιστώντας σαφή τα οφέλη της ενσωμάτωσης. Μακροπρόθεσμα προτείνεται η επαναχάραξη της διαδικασίας μακροπρόθεσμου σχεδιασμού των δικτύων. Να περάσουμε από ένα σχεδιασμό που βασίζεται στα συμφέροντα κάθε χώρας σε ένα σχεδιασμό που θα στηρίζεται στους πόρους και στις τεχνολογίες που μπορεί να συνεισφέρει η κάθε χώρα και στη συνέχεια να βρεθεί ένας μηχανισμός για την αποζημίωση χωρών που υλοποιούν επενδύσεις οι οποίες ωφελούν σε υπέρμετρο βαθμό το ευρωπαϊκό δίκτυο.
Στον τομέα του φυσικού αερίου, προτείνει μια καλύτερη ρύθμιση των χρηματιστηριακών αγορών, διαπιστώνοντας ότι η μεταβλητότητα που παρατηρείται στις τιμές υπερβαίνει κατά πολύ αυτό που δικαιολογούν τα βασικά μεγέθη. Προτείνει όμως και μια συνολικότερα «νέα προσέγγιση για να φέρουμε φυσικό αέριο στην Ευρώπη σε ανταγωνιστική τιμή», με την επισήμανση ότι ορθώς επικεντρωνόμαστε σε έναν κόσμο όπου το φυσικό αέριο θα παίζει μικρότερο ρόλο, αλλά θα βασιζόμαστε στο φυσικό αέριο για τουλάχιστον δύο δεκαετίες. «Πρέπει να δώσουμε στις ευρωπαϊκές εταιρείες δύναμη να επενδύσουν σε έργα και υποδομές φυσικού αερίου και να υπογράψουν συμβάσεις που εγγυώνται την ευρωπαϊκή πρόσβαση σε παγκόσμιες προμήθειες – με δικλίδες ασφαλείας, βέβαια, για τη διασφάλιση της κλιματικής ουδετερότητας. Δεν μπορούμε να επιτύχουμε στην παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου με το ένα χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη μας», αναφέρει χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός στην επιστολή του.
Ο τρίτος τομέας στον οποίο εστιάζει ο πρωθυπουργός είναι οι εκπομπές ρύπων. Δεν θέτει θέμα αμφισβήτησης του βασικού στόχου αλλά της διαδικασίας επίτευξής του, η οποία οδηγεί σε μεγάλα κόστη. Προτείνει να τεθεί ένας κεντρικός στόχος για τη μείωση των εκπομπών ρύπων και το κάθε κράτος-μέλος να επιλέξει τα εργαλεία και τις τεχνολογίες που θα χρησιμοποιήσει για να τον επιτύχει.
«Τις εκπομπές δεν τις “ενδιαφέρει” από ποια χώρα ή τομέα προέρχονται. Ούτε εμάς θα έπρεπε να μας απασχολεί αυτό. Θα πρέπει να “αγκαλιάσουμε” τη συμπληρωματικότητα και όχι την ομοιομορφία σε όλη την Ευρώπη και να καθοδηγούμαστε από τις αρχές της άτεγκτης ουδετερότητας ως προς τις διαφορετικές τεχνολογίες και της σχέσης κόστους – αποτελεσματικότητας. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να επιτύχουμε μια μετάβαση το κόστος της οποίας θα μπορούν να αποδεχθούν οι πολίτες μας και οι επιχειρήσεις μας να αντέξουν οικονομικά», αναφέρει χαρακτηριστικά.
