Οι καταναλωτές αναζητούν ευκαιρίες, οι επιχειρήσεις παίρνουν θέσεις μάχης ενόψει της Black Friday, διεκδικώντας μερίδιο από έναν τζίρο που εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 300 εκατ. ευρώ σε μόλις 24 ώρες, ενώ στις παρυφές της αγοράς, επιτήδειοι στήνουν παγίδες περιμένοντας τους απρόσεκτους εξαιτίας του καταναλωτικού παροξυσμού.
Ερευνες δείχνουν ότι οι διαδικτυακές απάτες αυξάνονται κατά 25% αυτές τις ημέρες. Το πλαίσιο των προσφορών έχει γίνει πιο αυστηρό και γι’ αυτό φέτος λείπουν οι υπερβολικά μεγάλες και συχνά ψεύτικες εκπτώσεις.
Ο θεσμός της Black Friday ήρθε στην Ελλάδα το 2015, μέσα στα capital controls, και συμμετείχαν κυρίως καταστήματα ένδυσης και ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Πλέον προσφορές κάνουν από σούπερ μάρκετ έως και… τράπεζες.
Βλέπουν τζίρο έως 300 εκατ. ευρώ σε μία ημέρα
Της Δήμητρας Μανιφάβα
Αν κάποιος άκουγε μέχρι πριν από λίγα χρόνια περί «Μαύρης Παρασκευής» στις τράπεζες, το πιθανότερο θα ήταν να νομίζει πως πρόκειται για κάποιο καινούργιο χρηματιστηριακό κραχ που έπληξε και τις τραπεζικές μετοχές, κατ’ αντιστοιχία με τη «Μαύρη Δευτέρα» της 19ης Οκτωβρίου 1987. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι πως η «φρενίτιδα» της Black Friday, του μεγάλου αυτού εκπτωτικού θεσμού, που στην Ελλάδα εισήχθη μόλις το 2015, συμπαρασύρει πλέον ακόμη και τράπεζες που διαφημίζουν καταναλωτικά δάνεια χωρίς έξοδα δανείου, σούπερ μάρκετ, αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και όχι μόνο τις παραδοσιακές κατηγορίες του λιανεμπορίου, όπως συνέβαινε αρχικά.
Το γεγονός δε ότι ξεκίνησε η μόδα στην Ελλάδα εν μέσω οικονομικής κρίσης, κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι: ήταν η ευκαιρία ακριβώς, σε μια χρονιά μάλιστα με capital controls, να αναθερμανθεί η αγορά. Εννέα χρόνια μετά, το λιανεμπόριο μπορεί να μη βρίσκεται στην κατάσταση που ήταν το 2015. Ωστόσο, δεν διάγει τις καλύτερες ημέρες του, κυρίως λόγω της παρατεταμένης ακρίβειας. Και γι’ αυτό οι προσδοκίες για την αναθέρμανση της αγοράς λόγω των προσφορών της Black Friday είναι αρκετά υψηλές, αρκεί βεβαίως να μην αποδειχθούν απλώς ευσεβείς πόθοι.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του εμπορικού κόσμου, ο τζίρος της Black Friday αναμένεται ότι θα κυμανθεί μεταξύ 250-300 εκατ. ευρώ, εκτίμηση που εάν επιβεβαιωθεί σημαίνει μια σημαντική αύξηση σε σύγκριση με την περυσινή Black Friday. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Λιανικής Πώλησης Ελλάδας, ο τζίρος της Black Friday το 2023 ξεπέρασε τα 200 εκατ. ευρώ. Η εκτίμηση αυτή αφορά τις πωλήσεις που έγιναν μόνο μία ημέρα, την Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023, και όχι όλη την περίοδο των προσφορών που διαφημίζονται ως προσφορές Black Friday και μπορεί να ξεκινούν ακόμη και δύο εβδομάδες πριν από τη… μεγάλη «Μαύρη Παρασκευή». Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον εμπορικό κόσμο είναι ότι η κίνηση στα καταστήματα αύριο, που είναι η φετινή Black Friday, και συνολικά το τριήμερο 29-30 Νοεμβρίου και 1η Δεκεμβρίου, αποτελεί ένδειξη για την αγοραστική κίνηση τα Χριστούγεννα, καθώς σηματοδοτεί την έναρξη της εορταστικής περιόδου. Περίοδο κατά την οποία υπολογίζεται ότι πραγματοποιείται περίπου το 25% του συνολικού τζίρου του λιανεμπορίου, ποσοστό που σε κάποιους κλάδους, όπως αυτός των παιχνιδιών και των προϊόντων τεχνολογίας, μπορεί να φτάνει ακόμη και το 30%.
Οι ενδείξεις που υπάρχουν από τις έρευνες καταναλωτικών τάσεων σχετικά με τη φετινή Black Friday δείχνουν πάντως αυξημένο ενδιαφέρον από τους καταναλωτές, κάτι που μένει να επιβεβαιωθεί σε λίγες ώρες. Σύμφωνα με πανελλαδική έρευνα που πραγματοποίησε η NielsenIQ, 8 στους 10 καταναλωτές σκοπεύουν να πραγματοποιήσουν αγορές την Black Friday, ενώ 6 στους 10 θα πραγματοποιήσουν αγορές που είχαν αναβάλει το προηγούμενο διάστημα εν αναμονή της περιόδου αυτής. Eρευνα που πραγματοποίησε η υπηρεσία πληρωμών Klarna σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών Appinio, ανεβάζει το ποσοστό όσων σκοπεύουν να κάνουν αγορές την Black Friday σε 86,7%, ενώ το 19,5% δήλωσε ότι απέφυγε πρόσφατα αγορές προκειμένου να αξιοποιήσει τις χαμηλότερες τιμές της Black Friday.
Η επιφυλακτικότητα οδηγεί το 42,3% των αγοραστών να συγκρίνει τις τιμές για να εξασφαλίσει ότι οι εκπτώσεις είναι πραγματικές.
Τρεις στους δέκα καταναλωτές σκοπεύουν να δαπανήσουν για αγορές στο πλαίσιο της Black Friday από 101 έως 250 ευρώ, ενώ ένας στους τέσσερις προτίθεται να κάνει αγορές από 51 έως 100 ευρώ. Το 18,9% σκοπεύει να δαπανήσει 251-500 ευρώ, το 8,9% από 501 έως 1.000 ευρώ, ενώ υπάρχει και ένα 3,2% που δηλώνει ότι θα ξοδέψει πάνω από 1.000 ευρώ. Μέχρι 50 ευρώ δηλώνει ότι θα δαπανήσει αύριο το 7,2%.
Περίπου δέκα χρόνια μετά την είσοδο του θεσμού της Black Friday στην Ελλάδα δεν λείπει βεβαίως και η επιφυλακτικότητα από την πλευρά των καταναλωτών. Eτσι, σύμφωνα με την έρευνα της Klarna, το 42,3% σχεδιάζει να συγκρίνει τις τιμές για να εξασφαλίσει πραγματικές εκπτώσεις. Επιπλέον, ένα 32% αμφισβητεί τη γνησιότητα των εκπτώσεων. Σε ό,τι αφορά, πάντως, το θέμα της γνησιότητας των εκπτώσεων, το λιανεμπόριο αναμένεται να είναι πιο προσεκτικό, μετά τα υψηλά πρόστιμα που έχουν επιβληθεί σε γνωστές αλυσίδες, καθώς πλέον ισχύουν αυστηρότεροι κανόνες σχετικά με τις ανακοινώσεις μείωσης τιμής. Υπενθυμίζεται ότι με βάση την κείμενη νομοθεσία: Πρώτον, κατά την ανακοίνωση μείωσης τιμής είναι υποχρεωτικό να αναγράφεται ρητά η προγενέστερη τιμή – τιμή αναφοράς, βάσει της οποίας εφαρμόζεται η έκπτωση. Δεύτερον, η τιμή αναφοράς είναι η χαμηλότερη που εφάρμοσε ο έμπορος κατά την περίοδο των 30 ημερών πριν από την εφαρμογή της έκπτωσης.
Hδη από τις διαφημίσεις των προσφορών φαίνεται ότι η αγορά έχει προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της νομοθεσίας. Eτσι, φέτος απουσιάζουν οι διαφημίσεις περί υπερβολικών προσφορών (όπως αυτές που βλέπαμε τα προηγούμενα χρόνια για μειώσεις τιμών ακόμη και 70%) και οι εκπτώσεις κυμαίνονται σε χαμηλότερα επίπεδα: έως 40% στις τηλεοράσεις, έως 35% στα κινητά τηλέφωνα, έως 50% σε είδη οικιακού εξοπλισμού, έως 40% σε είδη ένδυσης.
Φέτος επίσης συμμετέχουν πιο ενεργά στην Black Friday αρκετές από τις αλυσίδες σούπερ μάρκετ («ΑΒ Βασιλόπουλος», Lidl, MyMarket, Γαλαξίας), ενώ προσφορές διαφημίζουν ακόμη και τράπεζες (χορήγηση καταναλωτικού δανείου χωρίς έξοδα δανείου), αλλά και εταιρείες εμπορίας αυτοκινήτων.
Oσοι πάντως δεν προλάβουν αύριο, ας έχουν υπόψη τους ότι οι προσφορές στα περισσότερα καταστήματα θα διαρκέσουν και τις επόμενες ημέρες. Τα καταστήματα, εξάλλου, θα είναι ανοιχτά και την Κυριακή 1η Δεκεμβρίου, ενώ εκτεταμένες προσφορές αναμένονται και τη Δευτέρα 2 Δεκεμβρίου για αγορές από ηλεκτρονικά καταστήματα, καθώς τότε είναι η Cyber Monday.
Μεγάλες εκπτώσεις, αλλά και μεγάλες ηλεκτρονικές απάτες
Του Δημήτρη Δελεβέγκου
Εξαρση καταγράφουν οι διαδικτυακές απάτες την Black Friday, οπότε στο κυνήγι των χαμηλών τιμών δεν είναι λίγοι όσοι ξεχνούν την αρχή «είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό». Είναι ενδεικτικό ότι ένας στους τρεις Αμερικανούς κατά το διάστημα των εορτών έχει πέσει θύμα διαδικτυακής απάτης και από αυτούς ένας στους 10 έχει χάσει περισσότερα από 1.000 ευρώ, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της τεχνολογικής εταιρείας McAfee. Κατά την περίοδο των μεγάλων προσφορών, σύμφωνα με την Kaspersky, οι κυβερνοαπειλές ενισχύονται δραματικά, έχοντας, ως σύνολο, αυξηθεί κατά 25% φέτος από τον Ιανουάριο έως τον Νοέμβριο, συγκριτικά με πέρυσι, βάσει στοιχείων της ρωσικής εταιρείας κυβερνοασφάλειας. Στην Ελλάδα δεν αποτυπώνεται με ακρίβεια το κόστος των κυβερνοεπιθέσεων την περίοδο των εορτών, με αποκορύφωμα την Black Friday, όμως οι περιπτώσεις απάτης πολλαπλασιάζονται, όπως προκύπτει και από καταγγελίες στις αρμόδιες Αρχές.
Πόσο εύκολο είναι όμως να εξαπατηθεί κάποιος από τους… πορτοφολάδες του Διαδικτύου; Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι συνθήκες που δημιουργούνται κατά την περίοδο των μεγάλων εκπτώσεων είναι ιδιαίτερα ευνοϊκές για τους επιτήδειους. Οι καταναλωτές, που ενόψει των εορτών έχουν αυξημένες αγοραστικές ανάγκες, αναζητούν τις χαμηλότερες τιμές, ενώ «οι εκπτώσεις – σοκ» είναι πολυάριθμες. Ως αποτέλεσμα, στο χάος του Διαδικτύου και υπό τον ζυγό του αλγορίθμου, είναι συχνά δύσκολο να ξεχωρίσει κάποιος μια ψεύτικη ιστοσελίδα που αποτελεί πιστό αντίγραφο αυτής ενός εγκαθιδρυμένου e-shop. Για παράδειγμα, θύμα δεν κατάφερε να αντιληφθεί ότι η πληρωμένη (sponsored) ιστοσελίδα που εμφανιζόταν στα κορυφαία αποτελέσματα αναζήτησης στο Google για μοντέλο κινητού τηλεφώνου με έκπτωση 60%, ήταν χωρίς αντίκρισμα. Το θύμα είχε συνομιλία μέσω εφαρμογής μηνυμάτων και με εκπρόσωπο της εταιρείας. Ωστόσο, όταν εξόφλησε το απαιτούμενο τίμημα, η ιστοσελίδα και ο πωλητής είχαν εξαφανιστεί.
Πώς δρουν
Το μυστικό της επιτυχίας των αετονύχηδων του Διαδικτύου βρίσκεται στον συνδυασμό της αίσθησης του κατεπείγοντος, λόγω π.χ. περιορισμένων αποθεμάτων ενός προϊόντος και της προκατάληψης επιβεβαίωσης (η αναζήτηση και ερμηνεία πληροφοριών με τρόπο που να επιβεβαιώνει προϋπάρχουσες πεποιθήσεις). Σε αυτά προστίθεται η καλλιέργεια αίσθησης εμπιστοσύνης και ασφάλειας από τους επιτήδειους, οι οποίοι έχουν πρόσβαση σε στοιχεία, όπως οι προτιμήσεις και το ιστορικό αγορών των καταναλωτών.
Η αίσθηση του κατεπείγοντος της συναλλαγής ή οι διαφημίσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που οδηγούν σε απατηλές ιστοσελίδες, βασικοί λόγοι που οι καταναλωτές πέφτουν θύματα επιτηδείων.
Εκτός από τις ψεύτικες ιστοσελίδες καταστημάτων με «επιβεβαιωμένες κριτικές» άλλων αγοραστών, οι διαφημίσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που οδηγούν σε απατηλές ιστοσελίδες, είναι ένας από τους συνηθέστερους «δούρειους ίππους». Τον ίδιο ρόλο έχουν emails, που είτε προωθούν περιζήτητα προϊόντα με ιδιαίτερα υψηλές εκπτώσεις είτε προέρχονται από δήθεν ενδιαφερομένους αγοραστές αντικειμένων προς πώληση. Σε τέτοιες απόπειρες εξαπάτησης, που είναι σε γνώση της «Κ», οι επιτήδειοι έκαναν χρήση της προκατάληψης επιβεβαίωσης και της αίσθησης του κατεπείγοντος. Συγκεκριμένα, ξένος υποψήφιος αγοραστής ζήτησε από πωλητή ηλεκτρονικής συσκευής –λίγες ώρες από τη δημοσιοποίηση της αγγελίας– να του προωθήσει άμεσα τον διεθνή αριθμό (IBAN) του τραπεζικού λογαριασμού του και το ονοματεπώνυμό του, για να προχωρήσει η συναλλαγή.
Σε άλλη περίπτωση, το αφήγημα των απατεώνων που προσέγγισαν το υποψήφιο θύμα μέσω αγγελίας ενοικίασης ακινήτου ήταν πιο περίπλοκο. Περιλάμβανε την εμπιστευτική μεταφορά στην Ελλάδα ποσού 2 εκατ. ευρώ που κληρονόμησε Ουκρανή από τον σύζυγό της. Ως δέλεαρ, η πλούσια κληρονόμος προσέφερε το 20% των χρημάτων. Προϋπόθεση όμως για τη μεταφορά των χρημάτων στην Αθήνα ήταν να καταβληθεί σε μεσάζοντα το ποσό των 1.300 ευρώ, ο οποίος, μέσω… πτήσης του Ερυθρού Σταυρού, για λόγους ασφαλείας, θα παραλάμβανε από την Οδησσό ένα μεταλλικό κουτί στο Βερολίνο, χωρίς να γνωρίζει το περιεχόμενό του. Στη συνέχεια θα αναλάμβανε την αποστολή του κουτιού στην Αθήνα.
Συστάσεις Europol
Με τις μεθόδους εξαπάτησης στο Ιντερνετ να είναι απεριόριστες, η Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία (Europol) συστήνει στους πολίτες, κατ’ αρχάς, να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί σε κάθε είδους ιδιαίτερα ασυνήθιστα δελεαστικές προσφορές. Προτείνει ακόμη για τις διαδικτυακές αγορές τη χρήση προπληρωμένων χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών και συνιστά τη διαγραφή μηνυμάτων ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, που είναι από άγνωστους παραλήπτες ή περιέχουν συνδέσμους. Βασικός ακόμη κανόνας ασφαλείας είναι πριν από την ηλεκτρονική διεύθυνση μιας ιστοσελίδας να αναγράφεται HTTPS και όχι HTTP, με τη Europol να συνιστά τον συχνό έλεγχο κινήσεων των τραπεζικών λογαριασμών.
