ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Οι δώδεκα πιο σημαντικοί σταθμοί στη δισκογραφία του, από τη μετεφηβική βραχνάδα του «Φορτηγού» στον ώριμο στοχασμό του «Χρονοποιού».

Αναμνήσεις από τους διαλόγους αλλά και τις σιωπές του. «Ακόμα και μορφασμό απόρριψης να δω, στεναχωριέμαι», έλεγε.

Τι πάει να πει «πολιτικός» καλλιτέχνης σε μια χώρα που απαιτεί άλλοτε πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης κι άλλοτε πιστοποιητικά επαναστατικότητας; Εκείνος είχε ενσαρκώσει αυτή την αντιξοότητα.

Η αφόρητη σύγκρουση ανάμεσα στην προσωπική ελευθερία, που διεκδίκησε με πάθος η γενιά του, και στις «βασικές αρχές» της παράδοσης, που κληρονόμησε μέσω της τέχνης του τραγουδιού.

Ο Παύλος Τσίμας κατέγραφε επί μήνες τις αφηγήσεις του μεγάλου δημιουργού, που διακλαδώνονταν με την ιστορία της Ελλάδας, για το ντοκιμαντέρ «Σαββόπουλος – Long Play», που θα προβληθεί από την τηλεόραση του ΣΚΑΪ. «Ηταν συμφιλιωμένος με τον εαυτό του. Δεν είχε απωθημένα. Τα είχε κάνει όλα».

Νιώθω αμήχανα για τα τραγούδια του Διονύση Σαββόπουλου από τα πρώτα καλλιτεχνικά του χρόνια και έως τα τέλη του ’80. Ακουγα συχνά στα ερτζιανά τραγούδια του όπως τη «Θαλασσογραφία», τη «Συννεφούλα», το «Ντιρλαντά», τον «Πολιτευτή», το «Ερχεται βροχή, έρχεται μπόρα», τη «Σημαία από νάιλον».

Η κόμη είναι ταυτότητα. Το πώς διαχειρίζεσαι τις τρίχες στο κεφάλι και στο πρόσωπό σου είναι μια δήλωση της ατομικότητας που απευθύνεται στους άλλους – πιο εμφατική από το ένδυμα.

Ο ένας έφυγε 21 Οκτωβρίου και ο άλλος είχε γεννηθεί 23 Οκτωβρίου του 1925. Οι δύο αυτοί άνθρωποι, όμως, είχαν διασταυρωθεί και υποστηρίξει ο ένας τον άλλον σε δύσκολους και ζοφερούς καιρούς. Και οι δύο έλεγαν πάντα αυτό που πίστευαν, δεν κολάκευαν, δεν άφηναν το ρεύμα να τους παρασύρει· δημιουργούσαν το δικό τους.

Εχει κάτι κωμικό το να σε συγχωρούν άτομα στα οποία δεν έκανες ποτέ τίποτα κακό. Ατομα από τα οποία δεν ζήτησες ποτέ συγχώρεση. Ο θάνατος του Διονύση Σαββόπουλου έδωσε σε πολλούς την ευκαιρία να επιδείξουν δημοσίως την άτοπη μεγαθυμία τους: Ε, λοιπόν, τον συγχωρούν τον Σαββόπουλο!

Η διαδρομή ενός δημιουργού, για το στρατευμένο κοινό, επικαθορίζεται από τις ιδεολογικές και πολιτικές προτιμήσεις του και αν αυτές αλλάξουν μέσα στα χρόνια, αυτό το ανθρώπινο γεγονός επηρεάζει την αντιμετώπιση και του έργο του. Τέμνεται σε προ και μετά την αλλαγή πορείας.

Ο Οδυσσέας Ιωάννου και ο Μίλτος Πασχαλίδης μιλούν στην «Κ» για τον άνθρωπο που υπήρξε δάσκαλος και φίλος τους. Ενας φόρος τιμής στο έργο του Αλκη Αλκαίου 12 χρόνια από τον θάνατό του.

Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν μια μουσική μεγαλοφυΐα. Πέτυχε κάτι σχεδόν αδιανόητο: μέσα σε τέσσερα μόνο χρόνια (1960-1964), κατάφερε να εφεύρει ένα νέο είδος τραγουδιού, το «έντεχνο» ελληνικό τραγούδι, που απέκτησε τεράστια απήχηση και διάρκεια.