Το βράδυ της περασμένης Τρίτης, εννέα 15χρονα κορίτσια μαζεύτηκαν σε ένα σπίτι στη Μελβούρνη για να ανταλλάξουν δώρα πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων. Αλλά δεν ήταν αυτός ο μόνος λόγος της συνάντησής τους. Ηθελαν να θρηνήσουν μαζί για τη χαμένη πρόσβασή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το επόμενο πρωί τέθηκε σε εφαρμογή η πρωτοποριακή απόφαση της κυβέρνησης της Αυστραλίας να απαγορεύσει τα social media για ανηλίκους κάτω των 16 ετών.
«Εξαρχής πιστεύαμε ότι αυτή η απαγόρευση ήταν χαζομάρα – καταλαβαίνουμε τη λογική πίσω από αυτό, καταλαβαίνουμε ότι τα παιδιά μπορεί να γίνουν θύματα μπούλινγκ και να επηρεαστούν εύκολα στις διάφορες εφαρμογές, αλλά είναι ταυτόχρονα ο βασικός τρόπος με τον οποίο επικοινωνούμε όταν δεν είμαστε μαζί», δηλώνουν στην «Κ» η Τιάνα, η Στεφ, η Ανα, η Τζόρτζια, η Ρούμπι, η Αρια, η Ντάινα, η Γκάμπι και η Λιβ.
Δεν σκοπεύουν όμως να δυσκολευτούν για πολύ. «Θα βρούμε τρόπο να αποφύγουμε τον αποκλεισμό», σημειώνουν. Προετοιμάζονται εδώ και καιρό, αλλάζοντας την ηλικία στα προφίλ τους.
Πέρυσι τον Νοέμβριο, η κυβέρνηση της Αυστραλίας αποφάσισε να απαγορεύσει την πρόσβαση των ανηλίκων κάτω των 16 ετών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συγκεκριμένα σε Facebook, Instagram, Snapchat, Threads, TikTok, X, YouTube, Reddit και στις streaming πλατφόρμες Kick και Twitch – αλλά το μέτρο εφαρμόστηκε αυτή την εβδομάδα.
Ο στόχος του μέτρου
Σκοπός είναι παιδιά και έφηβοι να περνούν λιγότερο χρόνο στις οθόνες τους, αλλά και να αποφευχθεί η έκθεσή τους σε περιεχόμενο δυνητικά επιβλαβές για την υγεία και την ευζωία τους. Σύμφωνα με έρευνα που παρήγγειλε νωρίτερα φέτος η αυστραλιανή κυβέρνηση, 96% των παιδιών ηλικίας 10-15 ετών χρησιμοποιούσαν τα social media, ενώ 7 στους 10 είχαν εκτεθεί σε ακατάλληλο περιεχόμενο που προωθούσε ακόμη και την αυτοκτονία. Περισσότεροι από τους μισούς δήλωσαν ότι είχαν πέσει θύματα διαδικτυακού μπούλινγκ.
Το μέτρο έχει διχάσει τη χώρα, ειδικά αυτή την εβδομάδα, καθώς δεν είναι μόνον οι νέοι που διαφωνούν μαζικά με την εφαρμογή του, αλλά και ορισμένοι γονείς, όπως λέει στην «Κ» η Χριστίνα Ρώμα, σύμβουλος ψυχικής υγείας στη Μελβούρνη και μητέρα της 14χρονης Ελισάβετ.
«Είναι τεράστιο θέμα εδώ. Εγώ χάρηκα με το μέτρο, αλλά πάρα πολλοί γονείς συμμετέχουν σε εκστρατείες κατά της απόφασης, όπως και παιδιά που ήταν ενεργά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επικοινωνούν απευθείας με βουλευτές, υπάρχει πολύ έντονη αντίδραση», αναφέρει.
Μετά το πρώτο σοκ και τον «θρήνο», τα παιδιά παραπλανούν τις πλατφόρμες για την ηλικία τους ή επικοινωνούν μέσω τηλεφώνου.
Ζητούν τον αριθμό
Σύμφωνα με τη Μαρία Μπακαλίδου, διευθύντρια των σχολείων της ελληνικής κοινότητας στη Μελβούρνη, από την προηγούμενη εβδομάδα τα παιδιά είχαν αρχίσει να ζητούν τον αριθμό τηλεφώνου ο ένας του άλλου. Για πρώτη φορά άκουσε να ζητούν μέχρι και τα νούμερα του σταθερού τηλεφώνου!
«”Δώσε μου το νούμερό σου για να σε βρίσκω”, ήταν η πιο συνήθης φράση που ακούγαμε τις τελευταίες ημέρες», σημειώνει. Την Τετάρτη, την πρώτη μέρα που εφαρμόστηκε η απαγόρευση, επικρατούσε σχετική αναστάτωση. Κάποια παιδιά ήταν εμφανώς εκνευρισμένα – δεν είχαν καταφέρει να πάρουν τους αριθμούς όλων των φίλων τους και με ορισμένους αδυνατούσαν να επικοινωνήσουν. «Κυρίως το TikTok κόπηκε κατευθείαν», σημειώνει.
Η κ. Ρώμα θεωρεί ότι, ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι σημερινοί έφηβοι βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την κοινωνικοποίηση με τους συνομηλίκους τους. «Για τα παιδιά που μεγάλωσαν με αυτές τις πλατφόρμες, είναι δύσκολη η μετάβαση – αλλά παιδιά που αυτή τη στιγμή είναι Δ΄ ή Ε΄ Δημοτικού, και δεν θα έχουν πρόσβαση εξαρχής στο Instagram ή στο ακόμη πιο εθιστικό TikTok, δεν θα έχουν πρόβλημα», θεωρεί η κ. Μπακαλίδου.
Αποτοξίνωση;
Ισως όμως υποτιμά το πόσο νωρίς ξεκίνησε η έκθεση ορισμένων στα social media. Η 10χρονη Τζόρτζια ήταν αυτή την εβδομάδα πολύ ενοχλημένη. «Μου αρέσει να βλέπω βίντεο, κυρίως στο YouTube και ειδικά τα shorts όπου μπορείς απλώς να κάνεις scroll – αυτά θα μου λείψουν περισσότερο», δηλώνει στην «Κ». Παρότι δεν μπορεί πια να έχει η ίδια λογαριασμό στην πλατφόρμα, έχει σκοπό είτε να μπαίνει από το κινητό της μητέρας της, είτε να παρακολουθεί περιεχόμενο που μπορεί να δει και χωρίς να είναι συνδεδεμένη σε λογαριασμό.
Πράγματι, οι ανήλικοι που έχουν αποκλειστεί από τις πλατφόρμες θα μπορούν να παρακολουθούν τις αναρτήσεις, χωρίς όμως να μπορούν να σχολιάσουν, παραδείγματος χάριν σε βίντεο στο YouTube.
«Είναι λίγο υπερβολικό και άδικο, και πρώτα από όλα δεν δουλεύει», λέει στην «Κ» η 14χρονη Αγγελίνα Δημητρακοπούλου, η οποία επίσης ζει στη Μελβούρνη. Οι περισσότεροι φίλοι της έχουν βρει τον τρόπο να παραμείνουν ενεργοί στους λογαριασμούς τους, δηλώνοντας πως είναι άνω των 16. Το ίδιο έκανε κι εκείνη. Ο μόνος λογαριασμός στον οποίο είχε ξεχάσει να αλλάξει την ηλικία της ήταν στο Snapchat. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, όταν δέχθηκε το μήνυμα που φοβόταν –την ειδοποίηση δηλαδή ότι θα διαγραφόταν ο λογαριασμός της– κι έσπευσε να αλλάξει την ηλικία της, έπρεπε να περάσει το βήμα της αναγνώρισης προσώπου. «Μου είπε ΟΚ, είσαι πάνω από 16».
Ο λογαριασμός της συνεχίζει να λειτουργεί κανονικά. Οπότε οι περισσότεροι ανακουφίστηκαν αυτή την εβδομάδα. Δεν άλλαξε η ζωή τους τελικά – τουλάχιστον όχι ακόμη. Μόνο μια φίλη της έβαλε τα κλάματα την Τετάρτη. «Δεν μπορούσε να μπει στο Snapchat από το κινητό της λόγω του αποκλεισμού κι έκλαιγε γιατί έλεγε ότι είναι όλη η ζωή της», αναφέρει η Αγγελίνα. Ακυρος όμως ο συναγερμός. «Το πήρε πίσω μετά κι ηρέμησε – απλά μπήκε από το λάπτοπ», εξηγεί.
Οι ανήλικοι αντιστέκονται, οι ενήλικοι προβληματίζονται
Αισθάνονται μήπως ότι αυτή είναι η επανάστασή τους; Οτι έτσι αψηφούν τις Αρχές; «Λιγάκι νιώθουμε σαν αντίσταση, αλλά πιο πολύ μας φαίνεται υπερβολικό – δεν είναι ότι θέλουν να μας κλέψουν την εφηβεία», δηλώνει Αγγελίνα, «εντάξει, δεν είναι και τόσο σημαντικό». Απλώς θεωρεί ότι δεν μπορούν οι ενήλικοι να αντιληφθούν ότι δεν κάνουν κάτι «κακό» στις εφαρμογές – μόνο, λέει, επικοινωνούν μεταξύ τους. «Οι αποφάσεις λαμβάνονται από ανθρώπους 60χρονους και 80χρονους», τονίζει, «που δεν τους αφορά το θέμα». Οπως και να ‘χει, η ίδια και οι φίλοι της είχαν καταστρώσει σχέδιο για τα επόμενα βήματά τους, σε περίπτωση που εντέλει το κόλπο με τις αλλαγμένες ηλικίες δεν λειτουργούσε ή δεν λειτουργήσει μελλοντικά. Αν αποκλειστούν από το Snapchat, συνεννοήθηκαν να μεταφερθούν όλοι σε μια αντίστοιχη, αλλά λιγότερο δημοφιλή εφαρμογή που δεν συμπεριλαμβάνεται στον αποκλεισμό, το Yope. «Η ζωή συνεχίζεται, αλλά θα έπρεπε να είναι απόφαση των γονιών μας, δεν ξέρω γιατί η κυβέρνηση θέλει να αποφασίσει τώρα για όλα τα παιδιά», αναφέρει. Ηταν έξυπνο εκ μέρους της κυβέρνησης το πρόστιμο της παραβίασης του μέτρου να επιβαρύνει τις εταιρείες που διαχειρίζονται τις πλατφόρμες, και όχι τα παιδιά ή τους γονείς, σημειώνει η κ. Μπακαλίδου. «Για να βρουν τρόπους οι ίδιες οι εταιρείες να εξακριβώσουν την ηλικία των παιδιών – αν και το πώς θα το κάνουν αυτό μας έχει απασχολήσει ως γονείς».
Οι εταιρείες, πάντως, θα έρθουν αντιμέτωπες με πρόστιμα μέχρι και 49,5 εκατ. αυστραλιανών δολαρίων, που αντιστοιχούν σε λίγο περισσότερα από 28 εκατ. ευρώ, αν δεν υπακούσουν ή παραβιάσουν επανειλημμένως το μέτρο.
Κενά στο μέτρο για την προστασία των παιδιών, αλλά και ανοιχτές εναλλακτικές εφαρμογές όπου μετακινούνται οι «αποκλεισμένοι».
Η δικηγόρος Λόρεν Κασιμάτης, μητέρα της Τζόρτζια, αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητα του μέτρου. «Πώς θα μπορέσουν να ελέγξουν ότι τα παιδιά δεν μπαίνουν από λογαριασμούς των γονιών τους, παραδείγματος χάριν, ή ότι δεν έχουν αλλάξει απλώς την ηλικία τους, χρησιμοποιώντας ακόμη και τεχνητή νοημοσύνη;». Η Δήμητρα Θανόπουλος, μητέρα της 15χρονης Τιάνα, θεωρεί πως οι έφηβοι αντιμετωπίζουν τη συγκεκριμένη συνθήκη ως πρόκληση. Η κόρη της, για να μη χάσει πρόσβαση στους λογαριασμούς της, ζήτησε από τη μεγαλύτερη αδερφή της να σκανάρει το δικό της πρόσωπο για την επαλήθευση της ηλικίας της. Σε όλες τις εφαρμογές πλην του Instagram, το κόλπο πέτυχε. «Τα παιδιά υποτιμούν το πόσο έχει ποντάρει η κυβέρνηση στο μέτρο, ότι αναμένει πως θα προσπαθήσουν να “εξαπατήσουν”. Θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε ποιος θα αποδειχθεί εξυπνότερος – αλλά τα παιδιά μοιάζουν χαρούμενα να αναλάβουν τη συγκεκριμένη πρόκληση», συμπληρώνει. Οπως και να ‘χει όμως, η κόρη της και οι φίλες της σε περίπου μισό χρόνο θα γίνουν 16. Τα μικρότερα παιδιά, τονίζει, έχουν μεγαλύτερο πρόβλημα με το μέτρο.
Οχι ο 13χρονος Δημήτρης, ακόμη ένας κάτοικος της Μελβούρνης. Μέχρι τώρα χρησιμοποιούσε περισσότερο το Snapchat για να επικοινωνεί με τους φίλους του και το TikTok για να περνάει τον χρόνο του στο τρένο και στο τραμ. «Αλλά, στο τέλος της ημέρας, δεν μπορώ να αλλάξω αυτό που συμβαίνει, ούτε και με νοιάζει τρομερά», αναφέρει. Του φαίνεται περίεργο ότι οι Αρχές δεν έχουν μπλοκάρει την πρόσβαση στην gaming πλατφόρμα Discord και στο βιντεοπαιχνίδι Roblox. Εκεί συχνάζουν διαδικτυακά οι περισσότεροι συνομήλικοί του, όπως κι εκείνος, τονίζει, υποστηρίζοντας πως και η αποπλάνηση των ανηλίκων κατά βάσιν εκεί γίνεται. Επομένως δεν φαίνεται απόλυτα πεπεισμένος ότι το σχέδιο της κυβέρνησης θα προστατεύσει τα παιδιά. Και ναι, τον έχει ενοχλήσει λίγο ο αποκλεισμός. «Αλλά κι άλλες γενιές μεγάλωσαν χωρίς social media – πολλοί κάνουν λες και τους δολοφόνησαν τις οικογένειες ή σαν να είναι η μεγαλύτερη ασέβεια», δηλώνει στην «Κ» για το μέτρο. «Δεν είναι», τονίζει, «τόσο μεγάλο θέμα».
Δικαστική προσφυγή κατά του νόμου από τη Reddit
Reuters
ΚΑΜΠΕΡΑ. Προσφυγή κατά της απαγόρευσης social media για παιδιά κάτω των 16 ετών στην Αυστραλία κατέθεσε χθες ενώπιον της αυστραλιανής Δικαιοσύνης η αμερικανική εταιρεία Reddit, δύο ημέρες μετά την επιβολή της αμφιλεγόμενης απαγόρευσης.
Η εταιρεία ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι παρότι συμφωνεί με την προστασία των παιδιών, ο νόμος «έχει τη δυσάρεστη συνέπεια να επιβάλλει διεισδυτικές και δυνητικά λιγότερο ασφαλείς μεθόδους ταυτοποίησης για ενηλίκους, όσο και για ανηλίκους, στερώντας από τους εφήβους τη δυνατότητα να βιώσουν εμπειρίες κατάλληλες για την ηλικία τους». Η εταιρεία επισήμανε ότι η απαγόρευση αφορά «ετερόκλητο συνονθύλευμα» από πλατφόρμες. Η Reddit υποστηρίζει ότι είναι πρωταρχικά πλατφόρμα για ενηλίκους, που δεν περιλαμβάνει τα γνωρίσματα των social media, όπως αιτήματα φιλίας, φυσική παρουσία του χρήστη στη συσκευή ή ζωντανά feeds. Η εταιρεία αμφισβητεί τον νόμο χαρακτηρίζοντάς τον επιζήμιο για την ελεύθερη επικοινωνία και τον πολιτικό διάλογο. Η πλειονότητα των χρηστών είναι ενήλικοι, ενώ οι διαφημίσεις στην πλατφόρμα δεν αφορούν ποτέ παιδιά κάτω των 18 ετών.
Και ο βουλευτής Ράντικ
Ξεχωριστή δικαστική προσφυγή κατά του νόμου έχει καταθέσει ο βουλευτής του Φιλελεύθερου Κόμματος της Νέας Νότιας Ουαλλίας, Τζον Ράντικ, υποστηρίζοντας ότι η απόφαση είναι αντισυνταγματική, καθώς περιορίζει την πρόσβαση 2,6 εκατομμυρίων νέων πολιτών στην πολιτική ενημέρωση.
Η διαδικασία εντοπισμού και αποκλεισμού ανήλικων χρηστών από τις απαγορευμένες πλατφόρμες βρισκόταν ακόμη χθες σε αρχικό στάδιο, με πολλούς ανήλικους χρήστες να έχουν ακόμη δυνατότητα σύνδεσης με τις εφαρμογές TikTok, YouTube και X. Σε χθεσινή ανακοίνωσή της, η κυβέρνηση της Καμπέρας υπογράμμισε ότι βρίσκεται στο πλευρό των γονέων: «Δεν θα υποχωρήσουμε, γιατί είμαστε αποφασισμένοι να προστατεύσουμε τους νέους της Αυστραλίας από τους κινδύνους των social media». Ανησυχίες είχε εκφράσει η εταιρεία Meta (μητρική των Facebook και Instagram) εκτιμώντας ότι ο νόμος μπορεί να στρέψει τους νέους σε «σκοτεινές γωνιές» του Ιντερνετ, προκειμένου να παραμείνουν συνδεδεμένοι με τους συνομηλίκους τους. Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε την Τετάρτη ότι θα επιθυμούσε «την επιβολή σε όλα τα social media της υποχρέωσης πιστοποίησης της ηλικίας των χρηστών» και την «απαγόρευση της χρήσης τους από άτομα κάτω των 15 ή 16 ετών». Ο πρόεδρος είπε ότι έχει ζητήσει από τον πρωθυπουργό να εκπονήσει σχέδιο νόμου στις αρχές του νέου έτους. Τη βούλησή του αυτή είχε εκδηλώσει ο Μακρόν πριν ακόμη από τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου 2024. Την περασμένη εβδομάδα, ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του προεδρικού κόμματος ανήγγειλε ότι τέτοιος νόμος θα συζητηθεί στην Εθνοσυνέλευση στις 19 Ιανουαρίου.
