Από πολλές περιοχές της χώρας ακούγεται η ίδια κραυγή: «Πόσοι θα μείνουμε;». Το δημογραφικό –ένα πρόβλημα χωρίς εύκολες λύσεις– δεν αφήνει σχεδόν καμία γωνία της Ελλάδας ανεπηρέαστη. Με βάση την απογραφή του 2021, ο πληθυσμός μειώθηκε σημαντικά στις 11 από τις 13 περιφέρειες της χώρας σε σύγκριση με το 2011. Μόνες εξαιρέσεις οι Περιφέρειες Νοτίου Αιγαίου με αύξηση 6,1% και Κρήτης με αύξηση 0,2%. Σε εθνικό επίπεδο, το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων παραμένει αρνητικό. Το 2024, στην Ελλάδα είχαμε 68.467 γεννήσεις –μείωση κατά 4,2% από το 2023–, ενώ οι θάνατοι έφτασαν στις 126.916. Περίπου 100 γεννήσεις ανά 185 θανάτους.
Μία από τις περιοχές που αντιμετωπίζουν σφοδρό πρόβλημα είναι η Δυτική Μακεδονία –η οποία μέσα σε μία δεκαετία έχασε το 10% του πληθυσμού της– και συγκεκριμένα τα Γρεβενά. «Είμαστε πρωταθλητές, με το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης μόνιμου πληθυσμού», δηλώνει στην «Κ» ο δήμαρχος Κυριάκος Ταταρίδης. Η περιοχή δεν ερήμωσε μέσα σε μια μέρα. Κατά τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης, τα Γρεβενά δεν διέθεταν «οικονομική ευρωστία για να αντισταθούμε», συμπληρώνει. Εκλεισαν μονάδες φιλοξενίας σε διάφορα μέρη του δήμου, σταμάτησε η προσπάθεια να δοθεί ζωντάνια στη Βάλια Κάλντα και στο χιονοδρομικό κέντρο Βασιλίτσας, αναφέρει. Ο κόσμος δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει οικονομικά και μετακόμισε σε μεγαλύτερες πόλεις.
Την ίδια ακολουθία γεγονότων παρουσιάζουν και κάτοικοι άλλων περιοχών. Στη Δράμα, η οποία ανήκει στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, μία ακόμη Περιφέρεια που πλήττεται σημαντικά από το δημογραφικό, ο συγγραφέας και διευθυντής του τοπικού περιοδικού «Δίοδος 66100» Βασίλης Τσιαμπούσης εξηγεί ότι ο κόσμος έφυγε γιατί δεν υπάρχουν δουλειές. «Παλιά είχαμε εργοστάσια και αγροτικό τομέα. Αν βγείτε στην αγορά της Δράμας, τα τρία από τα πέντε καταστήματα που ήταν ανοιχτά πριν από 10-15 χρόνια, τώρα έχουν κλείσει – ταυτόχρονα, η Δράμα δεν συνδέεται με την Εγνατία Οδό», συμπληρώνει, τονίζοντας πως είναι ένας από τους λόγους που γίνονται λιγότερες επενδύσεις στην περιοχή. Τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει μεγάλες μονάδες εταιρειών στην περιοχή, όπως της Raycap, δίνοντας συγκρατημένες ελπίδες για αναχαίτιση της πληθυσμιακής μείωσης. «Αλλά δεν φτάνουν», τονίζει.
Ούτε στην Ορεστιάδα, που ανήκει στην ίδια Περιφέρεια, υπάρχουν δουλειές, λέει ο Διαμαντής Παπαδόπουλος. «Τα αγροτικά, που είναι η δύναμη της περιοχής μας, δεν πάνε πολύ καλά και πολλές άλλες δουλειές δεν υπάρχουν, σταμάτησε και το εργοστάσιο ζάχαρης», τονίζει στην «Κ». Οσο ο πληθυσμός της Ορεστιάδας Εβρου μειώνεται, στη γειτονική Αδριανούπολη, ο πληθυσμός αυξάνεται διαρκώς. «Δεν αρκεί να λέμε “είμαστε ακρίτες, φυλάμε Θερμοπύλες”», λέει ο κ. Παπαδόπουλος. «Πρέπει κάτι να γίνει για να συνεχίσουν να υπάρχουν οι ακρίτες. Εχουμε βαρεθεί να ακούμε “εσείς φυλάτε σύνορα, είστε αξιέπαινοι”. Δεν αρκεί αυτό, τα νέα παιδιά θέλουν κάτι χειροπιαστό – είναι εθνικό το ζήτημα».
Γίνονται ωστόσο κινήσεις για την ανατροπή της κατάστασης. Στα Γρεβενά προσπαθούν να κάνουν την περιοχή πιο ελκυστική στους επισκέπτες με το Αστρονομικό Πάρκο του Ορλιακα, με τη δημιουργία κέντρου παλαιοντολογίας, με τον νέο αυτοκινητόδρομο. «Χρειάζεται η πολιτεία να επενδύσει για να πάρει ζωή κάθε περιοχή, αλλά και οι εργαζόμενοι του δήμου να κατανοήσουμε ότι πρέπει να φτιάξουμε τον τόπο μας, αλλιώς οι νέοι δεν θα επιστρέψουν στις ρίζες τους μετά τις σπουδές τους, πρέπει να δώσουμε μάχη», σημειώνει ο δήμαρχος Κ. Ταταρίδης.
Ολοι συμφωνούν ότι απαιτείται κεντρικό, αναπτυξιακό σχέδιο. Παράλληλα, αρκετοί δήμοι δίνουν ή σχεδιάζουν να δώσουν οικονομική ενίσχυση για κάθε παιδί που γεννιέται.
Στην Ορεστιάδα, ο κ. Παπαδόπουλος λέει ότι γίνεται προσπάθεια από την κυβέρνηση να ιδρυθεί Τμήμα Κτηνιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. «Είναι καλή κίνηση, αλλά δεν αρκεί από μόνη της, χρειάζεται αναπτυξιακή λογική από το κράτος που να μην αφορά μόνο την Αθήνα». «Εξαιτίας της πείνας έφυγε όλος ο κόσμος», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Γρίμπας, κάτοικος της Κερασιάς στην Αρκαδία, τονίζοντας ότι όσοι δεν είναι συνταξιούχοι πρέπει να κάνουν δύο-τρεις δουλειές για να επιβιώσουν. Η Ανδριάνα, κάτοικος στο Λιδωρίκι Φωκίδας, αναφέρει στην «Κ» πως δεν είναι μόνο ότι δεν υπάρχει νέος κόσμος, δεν υπάρχει γενικά κόσμος.
Ο βασικός λόγος της πληθυσμιακής μείωσης στις Σέρρες, στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, είναι η ερήμωση της υπαίθρου, σημειώνει από την πλευρά της η δήμαρχος Βαρβάρα Μητλιάγκα. «Είμαστε δεύτεροι στη μείωση πληθυσμού, χάσαμε και μια έδρα – ο νομός στηρίζεται στην αγροτική παραγωγή, δεν είναι ένας κλασικός τουριστικός προορισμός. Αλλά η αγροτική παραγωγή έχει γίνει πλέον δύσκολη, δεν υπάρχουν νέοι αγρότες, οι νέοι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ότι θα μεγαλώσουν εδώ οικογένειες και φεύγουν», τονίζει. Σε περιοχές όπως η δική τους, που δεν είναι παραδοσιακά τουριστικές, απαιτείται κεντρικό, αναπτυξιακό σχέδιο για όλο τον νομό, λέει. «Απαιτούνται κίνητρα για να μείνουν οι νέοι εδώ και δεν νομίζω ότι η επιδοματική πολιτική μπορεί να φέρει αποτέλεσμα – με ένα επίδομα γέννησης δεν σώζεται μια οικογένεια, χρειάζονται λύσεις που θα ενισχύσουν το βασικό εισόδημά της», δηλώνει στην «Κ».
Παρ’ όλα αυτά, σε περιοχές όπως τα Αγραφα, το Σούλι και η Κάσος, οι δήμαρχοι πιστεύουν ότι ένα επίδομα της ίδιας της τοπικής αυτοδιοίκησης για κάθε γέννηση μπορεί να βοηθήσει τους νέους κατοίκους να παραμείνουν στους τόπους τους, να κάνουν οικογένειες εκεί. «Οι νέοι φεύγουν για αναζήτηση καλύτερης τύχης στην πρωτεύουσα, πολύς κόσμος μου λέει “αν είχα μια δουλίτσα, θα επέστρεφα” – δεν υπάρχει δημογραφική πολιτική αν δεν γίνει αποκέντρωση», αναφέρει ο δήμαρχος Αγράφων στην Ευρυτανία Αλέξης Καρδαμπίκης. Βλέπουν πάντως μικρή βελτίωση φέτος στις γεννήσεις. «Δίνουμε 1.500 ευρώ για κάθε νέα γέννηση – φέτος αυξήθηκαν στις δέκα. Του χρόνου, λέμε να ανεβάσουμε το ποσό στις 3.000».
Στο Σούλι, στην κεντρική Ηπειρο, κάθε χρόνο οι θάνατοι είναι διπλάσιοι από τις γεννήσεις, σύμφωνα με τον δήμαρχο Αθανάσιο Ντάνη. Στο δημοτικό συμβούλιο του προηγούμενου μήνα αποφάσισαν να δίνουν από την αρχή του 2026 1.000 ευρώ για κάθε παιδί που γεννιέται σε οικογένεια μόνιμων κατοίκων του δήμου. «Θα κάνουμε οικονομία, δεν θα κάνουμε σπατάλες», δηλώνει ο κ. Ντάνης. Αν δεν γίνει κάτι με το δημογραφικό, εξηγεί, «στο τέλος θα μείνουμε λίγοι και καλοί και θα ζούμε μέχρι τα 100».
Συγκρατημένη αισιοδοξία
Η Κάσος είναι από τα μέρη της Ελλάδας που σημείωσαν πληθυσμιακή αύξηση στην απογραφή του 2021. Ομως ο δήμαρχος Μιχάλης Ερωτόκριτος δεν θεωρεί ότι η αύξηση είναι πραγματική, λέγοντας πως εκείνη την περίοδο είχε μετακομίσει στο νησί αρκετός κόσμος εξαιτίας της πανδημίας. Παρ’ όλα αυτά, οι γεννήσεις έχουν αρχίσει να αυξάνονται στο νησί. Μάλιστα, έπειτα από συνεργασία του δήμου με την HOPEgenesis και τη Eurolife FFH, δημιουργήθηκε ο πρώτος παιδικός σταθμός στην Κάσο, ο οποίος του χρόνου θα φιλοξενήσει 15 παιδιά. Από το 2026 θα αρχίσουν να δίνουν κι εκείνοι οικονομική ενίσχυση για κάθε νέα γέννα από μόνιμους κατοίκους, ενώ ο δήμος παρέχει και οικονομικά κίνητρα για το υγειονομικό προσωπικό του νησιού, αλλά και άλλες διευκολύνσεις ώστε να έρθει κόσμος και να μείνει. «Είμαι», λέει ο κ. Ερωτόκριτος, «συγκρατημένα αισιόδοξος».
