Με τa φάρμακα τύπου GLP-1 (ενέσεις απώλειας βάρους) να έχουν πλέον ευρεία χρήση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, τη στιγμή που η ελληνική Πολιτεία εξετάζει τη δωρεάν διάθεσή τους σε πολίτες με νοσογόνο παχυσαρκία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επιχειρεί για πρώτη φορά να θεσπίσει πλαίσιο γύρω από τη χρήση και τον τρόπο που διατίθενται στην αγορά, παρουσιάζοντας τις πρώτες επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες για τα φάρμακα αυτής της κατηγορίας.
Με βάση τις νέες οδηγίες του ΠΟΥ, η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως χρόνια, υποτροπιάζουσα νόσος που απαιτεί συνεχή θεραπεία και όχι προσωρινές παρεμβάσεις, ενώ δίνεται το «πράσινο φως» για τη μακροχρόνια χρήση των φαρμάκων GLP-1. Ταυτόχρονα, υπογραμμίζεται ότι η χορήγησή τους πρέπει να γίνεται αποκλειστικά υπό ιατρική παρακολούθηση και πάντα σε συνδυασμό με ισορροπημένη διατροφή, σωματική άσκηση και ψυχολογική υποστήριξη.
Η «Κ» ζήτησε από δύο ειδικούς να εξηγήσουν πώς οι νέες κατευθυντήριες του ΠΟΥ αλλάζουν τα δεδομένα στη χρήση των συγκεκριμένων θεραπειών, σε μια περίοδο που το υψηλό κόστος τους κινδυνεύει να μετατρέψει την πρόσβαση σε προνόμιο των λίγων.
Η παχυσαρκία σε αριθμούς:
Πάνω απο 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν παχυσαρκία.Το 2024 καταγράφηκαν 3,7 εκατομμύρια θάνατοι που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Το παραπάνω ποσοστό αντιπροσωπεύει το 12% όλων των θανάτων από μη μεταδοτικά νοσήματα. Το κόστος της παχυσαρκίας προβλέπεται να φτάσει τα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2030.Σε χώρες με επιπολασμό 30%, η νόσος θα μπορούσε να απορροφά έως και το 18% των εθνικών δαπανών.
Θέλοντας να αναπτύξει τις πρώτες οδηγίες για τη χρήση των εν λόγω φαρμάκων, ο ΠΟΥ σύστησε μία ομάδα που αποτελούνταν από ειδικούς στους τομείς της παχυσαρκίας, της επιδημιολογίας, της κλινικής διαχείρισης, της φαρμακολογίας, των οικονομικών της υγείας, των προγραμμάτων δημόσιας υγείας και της χάραξης πολιτικής. Στην ομάδα συμμετείχαν επίσης άτομα με βιωματική εμπειρία παχυσαρκίας, τα οποία πρόσφεραν κρίσιμες γνώσεις σχετικά με την ανάγκη σαφήνειας γύρω από τις ενδείξεις, τις αξίες και τις προτιμήσεις, καθώς και την ισότιμη πρόσβαση.
Οι κατευθυντήριες οδηγίες έρχονται σε μια περίοδο έντονης «φαρμακευτικής κινητικότητας» στα εν λόγω σκευάσματα, καθώς έως τον Οκτώβριο του 2025, δώδεκα θεραπείες GLP-1 είχαν εγκριθεί για ενδείξεις στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 ή/και στην παχυσαρκία, ενώ περισσότερες από 40 ουσίες βρίσκονται σε ενεργή ανάπτυξη για διάφορες ενδείξεις παχυσαρκίας και σε διαφορετικές φαρμακοτεχνικές μορφές (σκευάσματα στόματος κ.ά.).
Λήψη μέτρων
Με το κόστος των θεραπειών να παραμένει υψηλό παγκοσμίως, ο ΠΟΥ προειδοποιεί ότι χωρίς παρεμβάσεις τα φάρμακα κινδυνεύουν να καταλήξουν προνόμιο των λίγων, καλώντας τα κράτη-μέλη, τις κυβερνήσεις και τους υπευθύνους λήψης αποφάσεων να λάβουν μέτρα. Τονίζει πως προκειμένου να εφαρμοστούν σωστά οι νέες θεραπείες, απαιτούνται τρεις βασικές προϋποθέσεις: τα φάρμακα να είναι οικονομικώς προσιτά και διαθέσιμα σε όλους, τα συστήματα υγείας να είναι επαρκώς καταρτισμένα και η πρόσβαση στη θεραπεία να είναι δίκαιη και χωρίς διακρίσεις.
Περισσότερες από 40 ουσίες βρίσκονται σε ενεργή ανάπτυξη για διάφορες ενδείξεις παχυσαρκίας και σε διαφορετικές φαρμακοτεχνικές μορφές (σκευάσματα στόματος κ.ά.).
«Η δημοσιονομική βιωσιμότητα και η δίκαιη ιεράρχηση των αναγκών είναι κρίσιμης σημασίας, καθώς ακόμη και με αισιόδοξα σενάρια η παγκόσμια παραγωγή θα μπορούσε να καλύψει λιγότερο από το 10% των ανθρώπων που ζουν σήμερα με παχυσαρκία», σχολιάζει στην «Κ» ο Ζοάο Μπρέντα, επικεφαλής του Γραφείου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Αθήνα.
Οπως εξηγεί ο κ. Μπρέντα, οι υψηλές τιμές των φαρμάκων, η περιορισμένη παραγωγική ικανότητα και τα προβλήματα στον εφοδιασμό αποτελούν σοβαρά εμπόδια για την ισότιμη πρόσβαση, δημιουργώντας τον κίνδυνο να ωφεληθεί μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτούς που το έχουν ανάγκη.
Κατά την άποψή του, στις χώρες που προετοιμάζονται για ευρύτερη κάλυψη, θα πρέπει να υπάρξει στοχευμένη προτεραιοποίηση των ατόμων υψηλού κινδύνου, σε συνδυασμό με πλαίσιο ισότιμης πρόσβασης.
Ανάγκη για πιο φθηνά σκευάσματα
Ως προς τις τιμές και προκειμένου να καταστούν τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας πιο προσιτά, ο ΠΟΥ προτείνει μια σειρά από στρατηγικές, όπως η ενίσχυση της παραγωγής γενοσήμων, οι ομαδικές προμήθειες από τα κράτη, η κλιμακωτή τιμολόγηση ανάλογα με το εισόδημα της κάθε χώρας, οι εθελοντικές άδειες παραγωγής και η τοπική παραγωγή.
Παράλληλα, οι νέες γενιές φαρμάκων, όπως τα σκευάσματα από το στόμα GLP-1, αναμένεται να διευκολύνουν ακόμη περισσότερο την παραγωγή, τη διανομή και την πρόσβαση, μειώνοντας τα εμπόδια στην εφοδιαστική αλυσίδα και την αποθήκευση.
Προκειμένου να καταστούν τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας πιο προσιτά, ο ΠΟΥ προτείνει μια σειρά από στρατηγικές, όπως η ενίσχυση της παραγωγής γενοσήμων, οι ομαδικές προμήθειες από τα κράτη, η κλιμακωτή τιμολόγηση ανάλογα με το εισόδημα της κάθε χώρας, οι εθελοντικές άδειες παραγωγής και η τοπική παραγωγή.
Σωστό πλαίσιο χρήσης
Βαδίζοντας σε μία μαζική εφαρμογή των νέων θεραπειών στο εγγύς μέλλον, σημαντικός στόχος των νέων κατευθυντήριων του ΠΟΥ είναι να καταστεί απολύτως σαφές το πλαίσιο σωστής χρήσης των εν λόγω φαρμάκων, καθώς ναι μεν οι θεραπείες GLP-1 ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο στον τρόπο που η κοινωνία αντιλαμβάνεται την παχυσαρκία, ωστόσο, δεν αρκούν από μόνες τους προκειμένου να λύσουν το πρόβλημα.
Με αυτό συμφωνεί και η Ανδριάνα Καλιώρα, διαιτολόγος-διατροφολόγος
και καθηγήτρια Διατροφής του Ανθρώπου και των Τροφίμων στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, η οποία τονίζει στην «Κ» πως η φαρμακευτική αγωγή για την παχυσαρκία, όπως οι αγωνιστές του GLP-1, πρέπει πάντα να εντάσσεται σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο τροποποίησης του τρόπου ζωής, καθώς δεν επαρκεί για μακροχρόνια αποτελεσματικότητα.
Σχολιάζοντας τις πρόσφατες οδηγίες του ΠΟΥ, η ειδικός επισημαίνει πως η θεραπεία πρέπει να συνδυάζεται με εντατική συμπεριφορική παρέμβαση, η οποία περιλαμβάνει τακτική παρακολούθηση, εξατομικευμένη συμβουλευτική, θέσπιση ρεαλιστικών στόχων και συνεχόμενη υποστήριξη στην αλλαγή συνηθειών.
Οφέλη από γυμναστική και διατροφή
«Επίσης, απαιτείται μια ισορροπημένη και υποθερμιδική διατροφή, προσαρμοσμένη στις προτιμήσεις και τις ανάγκες του ατόμου, ώστε η φαρμακοθεραπεία να λειτουργεί ενισχυτικά στη διαχείριση της όρεξης και όχι ως υποκατάστατο της υγιεινής διατροφικής συμπεριφοράς. Το ίδιο κρίσιμη είναι και η τακτική σωματική άσκηση, η οποία συμβάλλει όχι μόνο στη διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας αλλά και στην πρόληψη της απώλειας μυϊκής μάζας, που μπορεί να εμφανιστεί σε σημαντική απώλεια βάρους», αναφέρει.
Οπως εξηγεί, η άσκηση βελτιώνει την καρδιοαναπνευστική ικανότητα, την ποιότητα ζωής και τη δυνατότητα μακροχρόνιας διατήρησης του επιτευχθέντος βάρους, καθιστώντας τη βασικό πυλώνα της θεραπευτικής προσέγγισης.
Αλλωστε, όπως καταλήγει, η παχυσαρκία δεν είναι κάτι προσωρινό, αλλά μια χρόνια κατάσταση που χρειάζεται συνεχή φροντίδα, με το φάρμακο να αποτελεί μόνο ένα μέρος μιας συνολικής προσπάθειας για μόνιμη βελτίωση της υγείας.
