Εκείνο το βράδυ, στην τηλεόραση έπαιζε Σεφερλή. Η μαμά της κι ο αδελφός της γελούσαν καθισμένοι στο σαλόνι – μέχρι που την προσοχή του τράβηξε η Μαρίνα. Τη χτυπούσε για ώρα. Οταν οι γροθιές του προσγειώνονταν αλλεπάλληλα στον αυχένα της, η Μαρίνα σκέφθηκε ότι μπορεί και να μη γλίτωνε. Κάποτε ο αδελφός της βαρέθηκε να τη χτυπάει. Εκείνη όλη τη νύχτα υπέφερε από πονοκεφάλους. Την άλλη μέρα μίλησε σε μια φίλη της. Ηξερε πλέον ότι δεν θα έβρισκε στήριξη στη μητέρα της. Αποφάσισε να κάνει μήνυση στον αδελφό της, ήρθε η Αστυνομία, τους πήρε με δύο διαφορετικά περιπολικά και τότε είπε στη μαμά της κλαίγοντας: «Τι ήθελες, να με σκοτώσει;». Μετά από αυτό, δεν μπορούσε πια να γυρίσει στο σπίτι η Μαρίνα.
Ηταν πολλά τα χρόνια που υπέφερε, είχαν μαζευτεί ένα ένα. Ο πατέρας της, κακοποιημένος κι εκείνος ως παιδί, χτυπούσε τη μητέρα και τον αδελφό της. Εκείνοι ξεσπούσαν στη Μαρίνα. Από τότε που ήταν παιδί, η μητέρα της την είχε πείσει ότι έχει νοητική υστέρηση, πράγμα που λέει ότι ειδικοί τώρα, στα 47 της, της είπαν ότι δεν ισχύει. Οπως και να ‘χει, δεν της συγχωρούσε καμία απροσεξία. «Βγαίναμε έξω οικογενειακά, κι αν έλεγα κάτι λάθος μού έριχνε σφαλιάρα, κατευθείαν σφαλιάρα, μες στον κόσμο», λέει στην «Κ». Τα δέκα χρόνια που ήταν παντρεμένη απομακρύνθηκε από την οικογένειά της. Αλλά το διαζύγιό της συνέπεσε με την ασθένεια του πατέρα της, κι έτσι η Μαρίνα επέστρεψε στην οικογενειακή εστία για να τον φροντίσει. Μετά τον θάνατό του όλα χειροτέρεψαν ακόμη περισσότερο. «Με το που πέθανε, βρήκε ο αδελφός μου ευκαιρία», αναφέρει, να την κακοποιεί ελεύθερα. Επρεπε κάτι να κάνει. Να φύγει. Να βρει μια λύση, να βρει βοήθεια.
Τη βρήκε πριν από οκτώ μήνες, όταν ήρθε στον Ξενώνα Φιλοξενίας Κακοποιημένων Γυναικών του Δήμου Πειραιά. «Ημουν σαν ένα παιδί που μάθαινε από την αρχή να περπατάει», δηλώνει στην «Κ» η Μαρίνα –τα στοιχεία της οποίας είναι στη διάθεση της εφημερίδας, αλλά δεν θα δημοσιευθούν για λόγους ασφαλείας– ένα ηλιόλουστο πρωί του Νοεμβρίου. Απέξω μοιάζει με ένα διαμέρισμα σαν όλα τα άλλα, σε μια πολυκατοικία κάποιας συνοικίας του Πειραιά. Τίποτα δεν υποδηλώνει, πριν περάσεις το κατώφλι, ότι το συγκεκριμένο σπίτι δεν αποτελεί απλώς μια στέγη. Οτι είναι καταφύγιο για γυναίκες και τα παιδιά τους, που έπρεπε να ξεριζώσουν ό,τι είχε μείνει από τις ζωές τους για να καταφέρουν να αρχίσουν πάλι να ζουν.
Αυτή τη στιγμή, σε διάφορα σημεία της Ελλάδας υπάρχουν 20 αντίστοιχοι ξενώνες, στους οποίους φιλοξενούνται συνολικά 101 γυναίκες και 97 παιδιά. Στον ξενώνα του Πειραιά σήμερα ζουν πέντε γυναίκες, δύο παιδιά και ένα βρέφος.
Η Μαρίνα στην αρχή ήταν μόνη της, και όταν άρχισαν να έρχονται κι άλλες γυναίκες δυσκολεύθηκε. Σιγά σιγά, όμως, έμαθαν να ζουν η μία με την άλλη. Μερικές φορές μοιράζονται και τα προβλήματά τους μεταξύ τους, δένονται, ή τρώνε μαζί στην τραπεζαρία τις συγκεκριμένες ώρες του πρωινού, του μεσημεριανού ή του βραδινού. Χαίρεται να παίζει με τα παιδιά – με το μωρό πιο πολύ από όλα! Βρήκε και δουλειά. «Καθαρίστρια σε ένα νοσοκομείο στην Αθήνα», λέει με χαρά και πιο πολύ με συγκίνηση, συγκίνηση που την πλημμυρίζει κάθε φορά που μιλάει για τον ξενώνα. «Δεν ήθελα να έρθω εδώ αρχικά», τονίζει, «γιατί ο κόσμος δεν ξέρει τι είναι αυτές οι δομές. Αυτές οι δομές έχουν τους καλύτερους ανθρώπους». Αναφέρει πόσο την έχει βοηθήσει το προσωπικό να βάλει σε τάξη τη ζωή της. Να βελτιώσει την ψυχολογία της, να κοινωνικοποιηθεί, να πατήσει στα πόδια της. Πριν έρθει εδώ, δεν την είχαν αφήσει ποτέ να βγάλει χρήματα από την τράπεζα. Τώρα είναι ανεξάρτητη. Ακόμη και δραστηριότητες όπως η καθαριότητα του σπιτιού, που αναλαμβάνουν σε βάρδιες, τις απολαμβάνει. «Νιώθω», δηλώνει στην «Κ», «επιτέλους ελεύθερη».
Η Μαρίνα έφθασε στη δομή πριν από οκτώ μήνες. Σήμερα με τη βοήθεια του προσωπικού έχει καταφέρει να βάλει σε τάξη τη ζωή της. Βελτίωσε την ψυχολογία της, κοινωνικοποιήθηκε, πάτησε στα πόδια της.
Ο Νίκος Πλατανησιώτης, διευθυντής Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικών Υπηρεσιών του Δήμου Πειραιά και πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου, είναι διευθυντής του ξενώνα από τότε που άνοιξε, το 2013. «Στο παρελθόν είχαμε πολλές γυναίκες από τις ασιατικές και ανατολικές χώρες – σιγά σιγά όμως αυξάνεται κι ο αριθμός των Ελληνίδων». Δεν θεωρεί ότι κακοποιούνται απαραίτητα περισσότερες γυναίκες, αλλά ότι πιο πολλές παίρνουν πλέον την απόφαση να αναζητήσουν τη συγκεκριμένη λύση, πιο πολλές γνωρίζουν ότι υπάρχει η συγκεκριμένη λύση.
«Τα τελευταία χρόνια είναι πιο εξοικειωμένες με το θέμα της ψυχολογικής στήριξης, δεν νιώθουν τόση ενοχή όταν μιλάνε, όπως παλαιότερα», δηλώνει η κοινωνική λειτουργός Γλυκερία Αρχοντή, η οποία εργάζεται επίσης στον ξενώνα από το 2013. Από όταν ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ο όρος «γυναικοκτονία» στα Μέσα, συμπληρώνει, πολλές γυναίκες κινητοποιήθηκαν.
Πλέον, σε αυτό που βιώνουν μπορούν όλο και περισσότερες να δώσουν όνομα. Τώρα ξέρουν ότι το λένε «κακοποίηση», σημειώνει η ψυχολόγος για τα παιδιά, Αγγελική Παπαδημάτου. «Δεν λένε πια “ήρθε ο άνδρας μου κουρασμένος από τη δουλειά, ήπιε λίγο παραπάνω”», τονίζει. Εχει ευαισθητοποιηθεί περισσότερο και ο περίγυρος, ακόμη και άνθρωποι που δεν βιώνουν την κακοποίηση οι ίδιοι, λέει ο ψυχολόγος του ξενώνα, Αθανάσιος Παπαδόπουλος. «Οι επόμενες γενιές θα είναι ακόμη πιο ανοιχτές με αυτό το θέμα – στα σχολεία ξέρουν ήδη τους συγκεκριμένους όρους», λέει.
Πρώτο βήμα
Το πρώτο βήμα είναι να τηλεφωνήσουν στη γραμμή SOS 15900, αναφέρει ο κ. Πλατανησιώτης, ενώ το προσωπικό δηλώνει στην «Κ» ότι η δομή συνήθως δεν διαχειρίζεται έκτακτα περιστατικά, κυρίως επειδή πλέον υπάρχουν και τα safe houses. Εδώ θα έρθουν γυναίκες για να μείνουν από τρεις μέχρι έξι μήνες, κι αν χρειάζονται περαιτέρω υποστήριξη ο χρόνος διαμονής τους παρατείνεται, όπως συνέβη με τη Μαρίνα. Τα πρωταρχικά ζητούμενα είναι η ασφάλειά τους –στον ξενώνα έχουν 24ωρη φύλαξη– και το να μπορέσει η κάθε μία να οργανώσει τα επόμενα βήματά της. Εχουν τακτικές συνεδρίες με τους ψυχολόγους του ξενώνα, ενώ δέχονται βοήθεια και για όποια νομικά ζητήματα μπορεί να αντιμετωπίζουν, ειδικά αν έχουν διαφύγει μαζί με τα παιδιά τους. Ορισμένες γυναίκες έρχονται μετά το πρώτο περιστατικό κακοποίησης, κι άλλες μετά το χειρότερο. Ολες όμως έχουν φοβηθεί για τη ζωή τους ή και των παιδιών τους. Δεν είναι μια εύκολη απόφαση ή διαδικασία – συχνά για την ασφάλειά τους μεταφέρονται σε άλλες πόλεις από εκεί όπου ζούσαν μέχρι τώρα. «Αλλά οι περισσότερες τα πάνε πολύ καλά μετά από εδώ», σημειώνει η κ. Αρχοντή, «είναι μικρό το ποσοστό που επιστρέφει στους θύτες».
Μεσημέριασε. Μια γυναίκα βγαίνει από το σπίτι για βόλτα με τα δύο παιδιά της. Αλλη είναι στο δωμάτιο με το μωρό της. Η Μαρίνα ετοιμάζεται για τη δουλειά. Ολο το σαλόνι μοσχοβολάει μοσχαράκι κοκκινιστό. Η ζωή τους συνεχίζεται.
