«Κάν’ το όπως η φύση»! Με αυτή τη λογική μια ελληνική ερευνητική ομάδα επέλεξε να αντιμετωπίσει το μεγάλο πρόβλημα της διάβρωσης των ακτών, αντικαθιστώντας τα τσιμεντένια εμπόδια με υφάλους που γίνονται με τον τρόπο που η ίδια η φύση τούς δημιουργεί. Hδη έχει αποκτηθεί ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ενώ ο τεχνοβλαστός Nature4Nature που γεννήθηκε από την ομάδα έχει κατακτήσει την πρώτη θέση σε τρεις διαγωνισμούς καινοτομίας.
«Ολα ξεκίνησαν όταν συνειδητοποιήσαμε πως μέχρι το 2050 το ένα τρίτο των παραλιών του πλανήτη θα έχει εξαφανιστεί. Αυτό δεν είναι πολύ μακριά και ήδη χάνουμε παραλίες και στη χώρα μας. Η εικόνα είναι οδυνηρή για όποιον παρατηρεί τις εξελίξεις. Και βεβαίως, το πρόβλημα είναι και κοινωνικοοικονομικό, καθώς οι παραθαλάσσιες περιοχές φιλοξενούν πολλές χρήσεις. Επρεπε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε», λέει στην «Κ» η καθηγήτρια Γεωλογίας και γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκη Ευελπίδου και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
Διπλή επιβάρυνση
Οπως σημειώνει, η κλιματική αλλαγή επιταχύνει τα φαινόμενα λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, της αύξησης της έντασης της κυματικής ενέργειας και της συχνότερης εκδήλωσης έντονων κυματισμών, που δεν επιτρέπει στο σύστημα της παραλίας να επανέλθει.
Οι τσιμεντένιες κατασκευές συνήθως κρατούν λίγο, οπότε η ερευνητική ομάδα στράφηκε στους φυσικούς τρόπους, μια ανερχόμενη τάση στα τεχνικά έργα, όπως λέει η επικεφαλής Νίκη Ευελπίδου.
«Σημαντικό ρόλο παίζουν και τα διάφορα δομικά έργα, όπως το κτίσιμο κατοικιών και ξενοδοχείων και άλλων κατασκευών, που εμποδίζουν την κάθοδο ιζημάτων από τα βουνά. Επίσης, τα φράγματα, τα αντιπλημμυρικά έργα έχουν ανάλογες συνέπειες. Εάν δεν φτάσει το ίζημα, δεν υπάρχει παραλία», εξηγεί η κ. Ευελπίδου.
Μέχρι τώρα, ο πιο συνηθισμένος τρόπος για την προσπάθεια ανάσχεσης της διάβρωσης ήταν οι τσιμεντένιες κατασκευές στη θάλασσα ή στην παραλία. «Πρόκειται για σκληρές κατασκευές που συνήθως κρατούν λίγο. Ακόμη κι όταν έχουν κάποιο αποτέλεσμα, αυτό αφορά το σημείο όπου τοποθετήθηκαν, ενώ συνήθως μεταθέτουν το πρόβλημα παραπέρα», σχολιάζει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ.
«Η περιοχή μετατρέπεται σε βιομηχανικό πεδίο. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ή διαβρωμένες περιοχές ή τσιμεντοποιημένες. Ας μην ξεχνούμε πως η παραγωγή τσιμέντου βρίσκεται στην έβδομη θέση όσον αφορά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα παγκοσμίως».
Με αυτές τις σκέψεις η ερευνητική ομάδα, ευαισθητοποιημένη στην ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος, αναζήτησε να δει τι συμβαίνει στη φύση. «Η λογική να βρούμε απαντήσεις με βάση φυσικούς τρόπους είναι μια ανερχόμενη τάση στα τεχνικά, και όχι μόνο, έργα. Τι κάνει η φύση; Φτιάχνει υφάλους με έναν τρόπο κυριολεκτικά μαγικό, δημιουργώντας υποθαλάσσιους κυματοθραύστες που αναχαιτίζουν την κινητική ενέργεια. Πρόκειται για φυσικούς υφάλους που είναι γεμάτοι ζωή: ψάρια, φυτά, άλλοι οργανισμοί. Εχουν διπλό ρόλο: και προστατεύουν, και αναγεννούν το περιβάλλον. Γι’ αυτό βάλαμε σκοπό να μιμηθούμε την απάντηση της φύσης», μας λέει η κ. Ευελπίδου.
Ο ρόλος της απολίθωσης
«Κλειδί» για την κατανόησή της αποτελεί η διαδικασία της απολίθωσης. «Σε πολλές σύγχρονες παραλίες βλέπουμε πλάκες (στην επιστημονική ορολογία ακτόλιθοι). Πρόκειται για αρχαίες παραλίες που απολιθώθηκαν, καθώς η άμμος, τα βότσαλα, ακόμη και τα κοχύλια, ό,τι υπήρχε μετατράπηκε σε πέτρα», εξηγεί η καθηγήτρια Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος.
Η ερευνητική ομάδα εξετάζει τη γεωμορφολογία κάθε περιοχής και μοντελοποιεί τα στοιχεία. Βλέπει πού γίνεται η θραύση του κύματος και με βάση τα ευρήματα της μελέτης διαμορφώνονται το σχήμα του υφάλου και η θέση που πρέπει να τοποθετηθεί, έτσι ώστε το κύμα να φτάνει με μειωμένη ένταση στην παραλία.
«Δημιουργούμε στον πυθμένα, με υλικό που υπάρχει στη συγκεκριμένη θέση, το σχήμα που πρέπει, τοποθετώντας το υλικό σε ένα γεωύφασμα. Να τονίσουμε ότι το γεωύφασμα γεμίζει με φυσικά υλικά από την παραλία: άμμος, βότσαλα, όστρακα, ό,τι υπάρχει. Στη συνέχεια ενεργοποιούμε τα βακτήρια που υπάρχουν ήδη στην περιοχή. Οπως σας είπα, δεν φέρνουμε τίποτα εκτός περιοχής. Τα βακτήρια μέσω των φυσιολογικών διεργασιών τους αποθέτουν ανθρακικά άλατα που παίζουν τον ρόλο του φυσικού τσιμέντου και έτσι “δένουν” το ασύνδετο υλικό και το μετατρέπουν σταδιακά σε βράχο», σημειώνει η κ. Ευελπίδου.
«Ο,τι κάνει η φύση σε 1.000 χρόνια, εμείς το κάνουμε σε μερικές εβδομάδες», υπογραμμίζει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ.
Καθώς ο ύφαλος είναι κατασκευασμένος με φυσικά υλικά, η φύση τον αγκαλιάζει και γεμίζει ζωή. Επίσης, αξιοσημείωτη είναι η συνεισφορά της μεθόδου στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. «Τα βακτήρια προσλαμβάνουν διοξείδιο του άνθρακα από το περιβάλλον και το αποθέτουν για να δημιουργήσουν τελικά αυτό το φυσικό “τσιμέντο” που θα κολλήσει τα υλικά της περιοχής για να φτιαχτεί ο ύφαλος. Αρα έχουμε διπλό όφελος. Και αποφεύγουμε τις εκπομπές για την παραγωγή του τσιμέντου και αποθηκεύεται διοξείδιο του άνθρακα μέσα στον ύφαλο».
Από τη θεωρία στην πράξη
Λειτουργεί στην πράξη αυτή η «μαγική» λύση, ρωτάμε με απορία; «Ναι! Λειτουργεί! Εχουμε πραγματοποιήσει εκατοντάδες πειράματα στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, σε Μεσόγειο, Ιαπωνία, Κίνα, Αμερική, Αυστραλία, και είδαμε πως λειτουργεί γενικότερα. Από τα τέλη του 2024 που καταθέσαμε την ευρωπαϊκή πατέντα, είμαστε στη φάση που υλοποιούμε πιλοτικές εφαρμογές. Δημιουργήσαμε μια εταιρεία τεχνοβλαστού γιατί θέλουμε να το δούμε να υλοποιείται», απαντάει η καθηγήτρια Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος.
Οσον αφορά το κόστος, οι ερευνητές λένε πως είναι ανάλογο αυτού των λιμενικών έργων, αλλά οι ύφαλοι έχουν μεγαλύτερο χρόνο ζωής και δεν χρειάζονται συντήρηση. Είναι φυσικό υλικό και όχι βιομηχανική κατασκευή, φιλική προς το περιβάλλον και πιο όμορφη. Οι μηχανικές και ορυκτοχημικές ιδιότητες είναι πανομοιότυπες με αυτές των φυσικών υφάλων (βυθισμένων ακτολίθων) που υπάρχουν χιλιάδες χρόνια και προστατεύουν τις παραλίες μας. Γι’ αυτό μπορούν να δρουν προστατευτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς κάποιου είδους συντήρηση.
«Κάποια στιγμή πρέπει να αλλάξουν τα πράγματα. Ισως είναι πιο εύκολο να ρίχνεις τσιμέντο, αλλά δεν είναι ούτε αποτελεσματικό, ούτε φιλικό για το περιβάλλον, ούτε όμορφο. Θέλουμε να “ταρακουνήσουμε” τα νερά», υπογραμμίζει η κ. Ευελπίδου.
