Ηταν όλοι εκεί: διακόσιοι σαράντα σύνεδροι από όλο τον κόσμο, φοιτητές, προσκεκλημένοι ομιλητές και επίσημοι. Το 17ο Διεθνές Συνέδριο Ελληνικής Γλωσσολογίας (ICGL), που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες ημέρες στο ηλιόλουστο Κέμπριτζ, δεν ήταν ενδιαφέρον μόνον από πλευράς επιστημονικής· έμοιαζε και με γιορτή, μιας και έδωσε την ευκαιρία να ξαναβρεθούν Ελληνες και ξένοι συνάδελφοι, παλιοί συμφοιτητές, συνεργάτες και φίλοι. Η αείμνηστη Ειρήνη Φιλιππάκη Γουόρμπαρτον, καθηγήτρια Νέας Ελληνικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και σπουδαία γλωσσολόγος, υπήρξε η εμπνεύστριά του. Από το 1993 (και κάθε δύο χρόνια) το συνέδριο έχει ταξιδέψει σε πολλές πόλεις, εντός Ελλάδας και στο εξωτερικό, στο Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο κ.α. Φέτος, τη διοργάνωσή του διεκδίκησε το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και κατάφερε να την αναλάβει χάρη στις επίμονες προσπάθειες και στη μεθοδική δουλειά τεσσάρων Ελλήνων καθηγητών στο φημισμένο βρετανικό ακαδημαϊκό ίδρυμα: της Ιάνθης Μαρίας Τσιμπλή, της Δώρας Αλεξοπούλου, του Ναπολέοντα Κάτσου και της Ιωάννας Σιταρίδου. Δεν θα ήταν δυνατόν, βέβαια, όπως λένε οι διοργανωτές, να πραγματοποιηθεί ένα τόσο μεγάλο συνέδριο χωρίς τη γενναιόδωρη ενίσχυση των χορηγών, του Αρχιεπισκόπου Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας Νικήτα, της Ελληνικής Πρεσβείας στο Λονδίνο και του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, μεταξύ πολλών άλλων.
«To ICGL είναι σημείο αναφοράς διεθνώς, γιατί έχει μεν ακαδημαϊκό στόχο, τη διάχυση της έρευνας και των αποτελεσμάτων της, αλλά δεν περιορίζεται στον χώρο της γλωσσολογίας. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα: από τη σύνταξη και τη μορφολογία μέχρι την κοινωνιογλωσσολογία και την ψυχογλωσσολογία, συναντά τις νευροεπιστήμες, τα συμπεριφοριστικά δεδομένα και την υπολογιστική μηχανική. Και, φυσικά, δεν είναι λίγοι οι γλωσσολόγοι που αναζητούν διαφορές στη γλώσσα ανάμεσα σε κοινωνικά στρώματα ή φύλα – όπως και όσοι αμφισβητούν το φύλο στη γλώσσα, με το επιχείρημα “γιατί ο άνθρωπος και ο θεός να είναι γένους αρσενικού;”» λέει στην «Κ» η Ιάνθη Μαρία Τσιμπλή, καθηγήτρια Αγγλικής και Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών και μέλους της Βρετανικής Ακαδημίας.
«Αυτή η κινητικότητα και οι “γέφυρες” με άλλα επιστημονικά πεδία προκύπτουν ως ανάγκες μέσα από την ίδια τη γλώσσα, που είναι ζωντανός οργανισμός και αλλάζει, ακριβώς όπως και εμείς, στην πορεία της ζωής μας. Οσο κι αν ίσως προσπαθήσουμε για το αντίθετο, τα παιδιά μας πάντα μιλούν διαφορετική γλώσσα από εμάς, τα εγγόνια μας επίσης και ούτω καθεξής», προσθέτει η κυρία Τσιμπλή. «Δεν υπάρχει τρόπος, λοιπόν, να διατηρήσεις τη γλώσσα σαν μουσειακό έκθεμα. Καινούργιες λέξεις και εκφράσεις δημιουργούνται για να επιτευχθεί ο σκοπός της επικοινωνίας. Πριν από λίγα χρόνια, για παράδειγμα, ακούγαμε τα ρήματα “γκουγκλάρω” και “σκρολάρω” και μας σηκωνόταν η τρίχα. Σήμερα ανήκουν πια στο λεξιλόγιό μας».
«Οι “γέφυρες” με άλλα επιστημονικά πεδία προκύπτουν ως ανάγκες μέσα από την ίδια τη γλώσσα, που είναι ζωντανός οργανισμός και αλλάζει, ακριβώς όπως και εμείς», λέει η καθηγήτρια Ιάνθη Μαρία Τσιμπλή.
«Πολλές από τις μελέτες είχαν ως θέμα και την τεχνητή νοημοσύνη. Ολος ο πλούτος της σύγχρονης ελληνικής γλωσσολογίας και των διεπιστημονικών εφαρμογών της εκπροσωπήθηκε. Αναδείχθηκε η σπουδή της γλώσσας μας σε όλο το ιστορικό βάθος της και σε όλες τις συνθήκες: υπήρξαν ανακοινώσεις για την ανάλυση της γλωσσικής αλλαγής από τον Ομηρο μέχρι τις μέρες μας, καθώς και ανακοινώσεις για την ελληνική ως σύγχρονη μητρική γλώσσα για τα παιδιά στην Ελλάδα, ως γλώσσα κληρονομιάς στις κοινότητες των Ελλήνων και των Κυπρίων σε Ευρώπη, Αμερική, Αφρική και Αυστραλία, και ως δεύτερη γλώσσα ή γλώσσα υποδοχής για τους μετανάστες στην Ελλάδα. Δεν είναι εύκολο να χωρέσει ο νους, αφενός, τη διαχρονικότητά της και, αφετέρου, τη σύγχρονη γεωγραφική και κοινωνική της κατανομή και χρήση. Χάρηκα πολύ που ένα μεγάλο μέρος των ανακοινώσεων έγινε από υποψήφιους διδάκτορες, που καταχειροκροτήθηκαν από το κοινό. Συχνά η πρωτοτυπία και η καινοτομία έρχονται από τους νέους ερευνητές», επισημαίνει ο καθηγητής Πειραματικής Γλωσσολογίας, Ναπολέων Κάτσος.
Κασσελάκης και Αριστερά
Σ’ αυτό το πλαίσιο, της πρωτοτυπίας, εντάσσεται η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανάλυση που πραγματοποίησε ο διδακτορικός φοιτητής Δημήτρης Ελαφρόπουλος με επιβλέπουσα καθηγήτρια την Αλεξάνδρα Γεωργακοπούλου του King’s College London με «πρώτη ύλη» τα δεκάδες βίντεο του Στέφανου Κασσελάκη στο TikTok την περίοδο της διεκδίκησης της προεδρίας του ΣΥΡΙΖΑ, στα οποία επαναλαμβάνονται με μεγάλη συχνότητα οι λέξεις «χώρα», «Ελλάς», «εδώ» και «μαζί», σε αντιδιαστολή με την «Αριστερά», που κατατάσσεται τελευταία στη σχετική λίστα…
Οσο για τη χρηματοδότηση που θα εξασφαλίσει την επαναφορά της έδρας Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού, η οποία δεν είναι πια ενεργή για οικονομικούς λόγους; «Υπάρχει μια κινητικότητα που μας κάνει να ελπίζουμε. Μολονότι οι ανθρωπιστικές σπουδές παρουσιάζουν σοβαρή υποχώρηση σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια, χάρη στα πάντα δημοφιλή τμήματα κλασικών σπουδών, τα ελληνικά ανθίστανται περισσότερο από άλλες γλώσσες», τονίζει η Ιάνθη Μαρία Τσιμπλή. Την ίδια αισιοδοξία μοιράζεται ο Ναπολέων Κάτσος. «Η έδρα θα επιστρέψει και θα λειτουργεί ως συνεργάτις και αντίποδας στις διάσημες έδρες αρχαίων ελληνικών που κοσμούν το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ από το 1540!».
