Η ανάσυρση του εγκλωβισμένου άνδρα από το βαθύ λαγούμι έξω από τους Γόννους της Λάρισας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Τα στελέχη της ΕΜΑΚ που προσέγγισαν το σημείο το μεσημέρι της Τρίτης χρειάστηκε να ασφαλίσουν πρώτα τη διαδρομή με υποστυλώματα για να μην τους πλακώσουν τα σαθρά τοιχώματα. Μπήκαν στη στενή σήραγγα εξοπλισμένοι με φιάλες οξυγόνου, σε κάποια σημεία σύρθηκαν στα γόνατα και σε άλλα καταρριχήθηκαν με σχοινιά. Ο άνδρας φέρεται να είχε γλιστρήσει από μια σκάλα που είχε τοποθετηθεί εντός του σπηλαίου και να τραυματίστηκε βαριά έπειτα από πτώση περίπου 20 μέτρων. Τον βρήκαν χτυπημένο. Παρά τις προσπάθειες, δεν ήταν εφικτό να κρατηθεί στη ζωή.
Ο 53χρονος καταγόταν από τη Μαγνησία και αναζητούσε μαζί με άλλα άτομα σε αυτή την πλαγιά κάποιον κρυμμένο θησαυρό. Οι διασώστες εντόπισαν στο σημείο σημάδια που μαρτυρούσαν ότι η ανασκαφή δεν ήταν φρέσκια. Εξω από τη σήραγγα υπήρχε ένας μεγάλος σωλήνας που κατέληγε στο εσωτερικό της. Ηταν ένα αυτοσχέδιο φίλτρο εξαερισμού που είχαν εγκαταστήσει οι επίδοξοι χρυσοθήρες θεωρώντας ότι θα τους επιτρέψει να δουλεύουν απερίσπαστοι στα βάθη, δίχως να τους λείψει το οξυγόνο. Στο θύμα θα γίνουν και τοξικολογικές εξετάσεις για να προσδιοριστεί η αιτία θανάτου.
Ενας 77χρονος που συμμετείχε στην ανασκαφή ειδοποίησε το «112» για τον τραυματισμό του φίλου του και παρέμεινε στο σημείο μέχρι να φθάσουν οι διασώστες. Χθες του ασκήθηκε ποινική δίωξη για παράβαση του νόμου περί προστασίας των αρχαιοτήτων, καθώς η περιοχή στην οποία έσκαβαν θεωρείται αρχαιολογικός χώρος.
Ο δικηγόρος του, Μάριος Σπυράτος, λέει στην «Κ» ότι ο εντολέας του από μικρό παιδί έψαχνε για λίρες και ότι στο παρελθόν είχε λάβει νόμιμη άδεια για αναζήτηση σε άλλη περιοχή. Σε αυτή την ανασκαφή υποστηρίζεται ότι είχε βοηθητικό ρόλο, να μαζεύει τα μπάζα που έβγαζαν οι προπορευόμενοι. Μέσα στη σήραγγα, εκτός από τον 53χρονο, έσκαβαν άλλα δύο άτομα τα οποία κάποια στιγμή φέρεται να έχασαν τις αισθήσεις τους, πιθανότατα από έλλειψη οξυγόνου.
Παρακινούνται από θρύλους, ενώ πρόκειται για ανθρώπους από κάθε κοινωνική διαστρωμάτωση, λέει ο Γιάννης Μπαϊμπάκης που έχει αφιερωθεί στην έρευνα για τη «θησαυροθηρία», όπως την αποκαλεί.
«Ο 77χρονος έβγαλε τους δύο άνδρες ημιλιπόθυμους, αλλά δεν μπόρεσε να βοηθήσει και τον τρίτο. Κάλεσε το “112” ώστε να βρουν οι διασώστες το στίγμα, γιατί δεν ήξερε πού ακριβώς βρισκόταν», λέει ο δικηγόρος του. Τα άλλα δύο άτομα εγκατέλειψαν το σημείο. Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλέστηκε ο κ. Σπυράτος, στο ίδιο λαγούμι είχαν σκάψει στο παρελθόν τουλάχιστον άλλες δέκα ομάδες χρυσοθηρών. «Υπάρχει μια πληροφορία, ένας θρύλος και νομίζουν ότι θα γίνουν πλούσιοι», είπε.
«Σαν τζογαδόροι»
Εδώ και χρόνια, παρόμοιες ομάδες αναζητούν κρυμμένους θησαυρούς ανά την Ελλάδα. Δεν έχει εκτιμηθεί κατά πόσον μπορεί να έχει επηρεάσει τη δράση τους το τελευταίο διάστημα η άνοδος στην τιμή πώλησης της χρυσής λίρας. Η είδηση για όσα συνέβησαν στους Γόννους, πάντως, δεν παραξένεψε τον Γιάννη Μπαϊμπάκη, ο οποίος γνωρίζει καλά αρκετά μέλη αυτής της κοινότητας. Εργάζεται σε εταιρεία σεκιούριτι, αλλά εδώ και 25 χρόνια έχει αφιερωθεί στην έρευνα γύρω από τη «θησαυροθηρία», όπως την αποκαλεί. Οπως λέει στην «Κ», παρακολουθεί αυτά τα θέματα από λαογραφικό ενδιαφέρον. Εχει συγγράψει σχετικά βιβλία και διατηρεί επί σειρά ετών το διαδικτυακό φόρουμ coinsmania, όπου ανταλλάσσουν απόψεις όσοι μοιράζονται αυτό το πάθος.
«Πρόκειται για ανθρώπους από κάθε κοινωνική διαστρωμάτωση, κάθε επάγγελμα», λέει. «Υπάρχουν ορισμένοι που το προσεγγίζουν ως χόμπι, βγάζουν νόμιμες άδειες. Υπάρχει, όμως, και μια μάζα ανθρώπων που το αντιμετωπίζουν σαν τζογαδόροι. Αντί να παίζουν ρουλέτα ή χαρτιά, ψάχνουν για λίρες. Εχουν σκοπό να βρουν χρήματα για να οικονομήσουν, από εκεί πηγάζουν όλα».
Συνήθως οι χρυσοθήρες παρακινούνται από φήμες, θρύλους ή διηγήσεις, χωρίς να έχουν πρόσβαση σε κάποια πρωτογενή πηγή πληροφόρησης. «Υπάρχει μεγάλη ευπιστία σε αυτόν τον χώρο και παρασύρονται», παρατηρεί ο κ. Μπαϊμπάκης. «Εχουν την ψυχολογία ότι οι άλλοι δεν ξέρουν να ψάχνουν καλά και μόνο εκείνοι θα ανακαλύψουν τον θησαυρό. Σχεδόν ποτέ δεν βρίσκουν κάτι, εκτός κι αν πέσουν σε αρχαιότητες και στραφούν στην αρχαιοκαπηλία».
Τα «οδοιπορικά»
Αρκετές φορές, όπως επισημαίνει ο ίδιος, οι χρυσοθήρες πέφτουν και θύματα εξαπάτησης. Το πιο σύνηθες είναι να τους πωλούν ψεύτικους χάρτες, ή τα αποκαλούμενα «οδοιπορικά», έγγραφα περασμένων αιώνων στα οποία υποτίθεται πως έχουν καταγραφεί οι διαδρομές και τα σημεία απόκρυψης θησαυρών. Ορισμένοι φυλούν αυτά τα κείμενα με θρησκευτική ευλάβεια. Ο κ. Μπαϊμπάκης πάντως αναφέρει ότι αρκετά από αυτά τα συγγράμματα προέρχονται συνήθως από τη Βουλγαρία, κυκλοφορούν στη χώρα μας προσαρμοσμένα σε τοπικές διηγήσεις, ενώ ορισμένοι επιτήδειοι έχουν προσπαθήσει να παλαιώσουν μέχρι και το χαρτί για να προσδώσουν αυθεντικότητα. Εκτιμάται ότι κάποιοι μπορεί να έχουν πληρώσει από 500 έως και 2.000 ευρώ για τα «οδοιπορικά».
Βασικό εργαλείο στις αναζητήσεις είναι συνήθως και οι ανιχνευτές μετάλλου. Ο Γιάννης Κυρίτσης, ο οποίος διατηρεί αντιπροσωπεία ανιχνευτών μετάλλου, επισημαίνει ότι υπάρχει ένα σαφές νομικό πλαίσιο που διέπει τον τρόπο χρήσης αυτών των μηχανημάτων στη χώρα μας. Οπως αναφέρει, στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί από τις αρμόδιες αρχές 3.000 άδειες χρήσης. Σχετικά με τις πωλήσεις παρατηρεί ότι κινούνται σε κύκλους πενταετίας. Υπήρξε μεγαλύτερο αγοραστικό ενδιαφέρον κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, το οποίο αναθερμάνθηκε κατά την πανδημία της COVID-19.
Μεταξύ άλλων δικαιολογητικών, οι κάτοχοι ανιχνευτών που επιθυμούν να ερευνήσουν ένα σημείο πρέπει βάσει της νομοθεσίας να στείλουν προς το υπουργείο Πολιτισμού χάρτες μέσω κτηματολογίου με τα περιγράμματα των χώρων που τους ενδιαφέρουν. Τα σημεία δεν πρέπει να εμπίπτουν ή να βρίσκονται κοντά σε κηρυγμένους αρχαιολογικούς χώρους.
Οι συλλήψεις, τα απρόοπτα και οι παράπλευρες απώλειες
Κατά καιρούς η δράση επίδοξων χρυσοθηρών απασχολεί τις αστυνομικές αρχές. Τον περασμένο Μάρτιο, αστυνομικοί της Υποδιεύθυνσης Αντιμετώπισης Οργανωμένου Εγκλήματος Βορείου Ελλάδος συνέλαβαν 23 άτομα για αρχαιοκαπηλία. Οι περισσότεροι κατάγονται από χωριά των Σερρών, ένας εξ αυτών δήλωσε κτηνίατρος και άλλος ξυλουργός στο επάγγελμα. Μεταξύ των κατασχεμένων αντικειμένων τότε υπήρχαν ανιχνευτές μετάλλων και δύο μονόλιμπρα εκρηκτικής ύλης ΤΝΤ. Κατά τις απολογίες τους όλοι οι συλληφθέντες αρνήθηκαν την ιδιότητα του αρχαιοκαπήλου, ενώ ορισμένοι αποδέχθηκαν μόνο αυτή του «χρυσοθήρα», ενδεχομένως προσδοκώντας ότι θα έχουν και πιο ευνοϊκή ποινική αντιμετώπιση.
Ενας από τους εμπλεκομένους υποστήριξε ότι χρησιμοποιούσε τους ανιχνευτές για να αναζητήσει κάποιον θησαυρό που είχε θάψει στην αυλή η γιαγιά του από τη Μικρά Ασία. Αλλος συλληφθείς ισχυρίστηκε ότι από το 2020 ασχολείται με ανασκαφές για ανεύρεση λιρών και ότι «από αμέλεια» είχε κρατήσει στην κατοχή του ευρήματα που μπορεί να έχουν και αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Τα οράματα
Πριν από μία δεκαετία, αστυνομικοί εντόπισαν σε τυχαίο έλεγχο ένα αγροτικό όχημα έξω από το πρώην στρατόπεδο Κόδρα στη Θεσσαλονίκη. Ηταν φορτωμένο με γεννήτριες και πλάι του στεκόταν ένας κάθιδρος άνδρας. Πιο πέρα, έσκαβε ο συνεργός του σε μια σήραγγα βάθους τουλάχιστον δέκα μέτρων. Η περιοχή είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος, καθώς σε κοντινή απόσταση είχε βρεθεί μακεδονικός τάφος.
Οι δύο άνδρες, ηλικίας 34 και 42 ετών τότε, έσκαβαν εκεί παράνομα περίπου επί επτά μήνες αναζητώντας έναν ανύπαρκτο θησαυρό. Ενεργούσαν, όπως κατέθεσαν στους αστυνομικούς, καθ’ υπόδειξιν μιας 66χρονης, η οποία τους είχε πείσει ότι έβλεπε οράματα και ότι στο συγκεκριμένο σημείο θα εντόπιζαν λίρες και κοσμήματα. Φέρεται να είχαν επισκεφθεί το σημείο τουλάχιστον 40 φορές, πάντοτε νύχτα. Ηταν εξοπλισμένοι με κομπρεσέρ, σχοινί ορειβασίας και οικοδομικά εργαλεία, ενώ όποτε αποχωρούσαν κάλυπταν την είσοδο του ορύγματος με παλέτες, μουσαμά και κλαδιά. Οι αστυνομικοί είχαν διαπιστώσει τότε ότι οι δύο άνδρες δεν λάμβαναν κανένα μέτρο ασφαλείας, δεν είχαν τοποθετήσει υποστυλώματα και ήταν τυχεροί που δεν τους πλάκωσαν τα χώματα. «Ο,τι τους έλεγε η 66χρονη το πίστευαν. Νόμιζαν ότι αν συνέχιζαν, θα έβρισκαν κάτι. Κανείς δεν ξέρει μέχρι πού θα έσκαβαν», είχε δηλώσει τότε στην «Κ» αξιωματικός της αστυνομίας με γνώση της υπόθεσης.
Το κυνήγι του χρυσού, πάντως, πέρα από τις παγίδες που κρύβει για τους ίδιους τους «θησαυροθήρες», μπορεί να προκαλέσει και παράπλευρες ζημιές. Τον περασμένο μήνα τα στελέχη της Δημοτικής Επιχείρησης Υδρευσης και Αποχέτευσης Μείζονος Βόλου (ΔΕΥΑΜΒ) εντόπισαν διαρροή νερού στα συστήματά τους. Στάλθηκε ένα συνεργείο σε απόμερο σημείο, κοντά στις πηγές «Ξηράκια» και «Καλιακούδα», για να αποκαταστήσει το πρόβλημα και διαπίστωσε ότι είχε σπάσει ο μεταλλικός αγωγός και είχε δημιουργηθεί πίδακας. «Το αποδώσαμε σε χρυσοθήρες, γιατί κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και στο παρελθόν. Προφανώς χτύπησε ο ανιχνευτής τους πάνω από τον μεταλλικό αγωγό, θεώρησαν ότι κάτι βρήκαν και χρησιμοποίησαν έπειτα κομπρεσέρ ή σκαπτικό μηχάνημα», λέει στην «Κ» ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΜΒ, Αργύρης Κοπάνας.
Στα Ιωάννινα πριν από χρόνια η δικηγόρος Αμαλία Τάσση κλήθηκε να χειριστεί μια κάπως ασυνήθιστη υπόθεση. Μία γυναίκα είχε κατηγορηθεί για παραβάσεις των πολεοδομικών διατάξεων καθώς η δεύτερη κατοικία της σε κοντινό χωριό εμφάνιζε επικίνδυνες ρηγματώσεις, ήταν ετοιμόρροπη και εκείνη δεν την είχε αποκαταστήσει. Οπως προέκυψε, όμως, επίδοξοι χρυσοθήρες, οι οποίοι φέρεται να αναζητούσαν τον περιβόητο θησαυρό του Αλή Πασά, είχαν ανοίξει μια τεράστια τρύπα στο γειτονικό οικόπεδο φτάνοντας υπογείως μέχρι το σπίτι της γυναίκας και επηρεάζοντας τα θεμέλιά του. Δούλευαν μεθοδικά, μόνο νύχτα, και η ιδιοκτήτρια του σπιτιού κίνησε τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων για να τους ανακόψει. Η ζημιά, όμως, είχε ήδη γίνει. Η υπόθεση εξετάστηκε και σε δεύτερο βαθμό για να απαλλαγεί τελικά από τις κατηγορίες η ιδιοκτήτρια του σπιτιού. Οπως εξηγεί η κ. Τάσση, η εντολέας της δεν στράφηκε έπειτα κατά των χρυσοθηρών, καθώς εκείνοι δεν διέθεταν ικανά περιουσιακά στοιχεία για να την αποζημιώσουν.
