Στην αφετηρία του 040, στην οδό Φιλελλήνων, συμβαίνει κάτι οριακά εξωπραγματικό για την αθηναϊκή συγκοινωνιακή πραγματικότητα: τη μία ώρα που βρίσκομαι εκεί τα λεωφορεία που εκτελούν το δρομολόγιο Σύνταγμα – Πειραιάς αναχωρούν με ακρίβεια, καθώς τσεκάρω ταυτόχρονα τις προγραμματισμένες ώρες άφιξης και αναχώρησης από την εφαρμογή του ΟΑΣΑ που έχω κατεβάσει στο κινητό μου. Το τελευταίο, μάλιστα, φεύγει ένα λεπτό νωρίτερα και ο οδηγός του φοράει σακάκι και γραβάτα. Μου κάνουν και τα δύο σχεδόν την ίδια εντύπωση.
Οχι, προς Θεού, δεν καθιερώθηκε στολή οδηγού, με διαβεβαιώνουν συνάδελφοί του. Αν και ορισμένοι το εύχονται σιωπηρά. Οι επιβάτες, πάντως, έχουν άλλες προτεραιότητες. Οπως, ας πούμε, να περνάει το λεωφορείο χωρίς να περιμένουν μισή ώρα στη στάση ή να λειτουργεί ο ηλεκτρονικός πίνακας ενημέρωσης για την άφιξη του επόμενου οχήματος, που στην αφετηρία του 040 απλώς δεν υπάρχει. Κι εκεί που υπάρχει, τα νούμερα με τα λεπτά αναμονής δεν είναι ιδιαίτερα κολακευτικά για το συγκοινωνιακό σύστημα της Αθήνας.
Στο κέντρο και στις βασικές οδικές αρτηρίες οι επιδόσεις είναι αρκετά καλύτερες από τις αντίστοιχες στα προάστια και στην περιφέρεια, εκεί όπου ο χρήστης του μετρό περιμένει το τοπικό λεωφορείο για να πάει σπίτι του. Οι αριθμοί που αναβοσβήνουν (25, 30 και 40 λεπτά…) στις ταλαιπωρημένες οθόνες της τηλεματικής των προαστίων αποτυπώνουν μια πραγματικότητα λιγότερο απαστράπτουσα από τα νέα λεωφορεία, ηλεκτρικά και μη.
Με συρμούς του ’80
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν ένα συνδυασμό μέσων μεταφοράς σε καθημερινή βάση ξέρουν ότι οι δύο κατά συρροήν ελέφαντες στο δωμάτιο του αθηναϊκού συγκοινωνιακού δικτύου είναι τα λεωφορεία και ο ηλεκτρικός. Αυτός είναι ο λόγος που μόλις 11 λεωφορειακές γραμμές εντάχθηκαν στο σαββατιάτικο πρόγραμμα ολονύκτιας λειτουργίας του μετρό, ενώ ο ηλεκτρικός εξαιρέθηκε παντελώς. Οπως ομολογούν στο υπουργείο Μεταφορών, αυτή τη στιγμή δεν είναι εφικτή η 24ωρη λειτουργία του ηλεκτρικού διότι τα περισσότερα τρένα του είναι κατασκευασμένα τη δεκαετία του ’80. Με λίγα λόγια είναι μάρτυρες των πρώτων αγώνων στο Ολυμπιακό Στάδιο της Καλογρέζας, πρόλαβαν την Ομόνοια με τον «Δρομέα», ήταν στους πανηγυρισμούς για την κατάκτηση του Ευρωμπάσκετ από τον Γκάλη και τον Γιαννάκη.
Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται καθημερινή, ενδελεχής συντήρηση για να μπορούν να είναι λειτουργικά· όσο λειτουργικά είναι τέλος πάντων σήμερα. Και με τις γνωστές συχνότητες διέλευσης που παραπέμπουν σε νυχτερινή λειτουργία. Δεν είναι σπάνιο σε ώρα αιχμής ένας συρμός του ηλεκτρικού να καταφθάνει οκτώ ή και δέκα λεπτά μετά τον αμέσως προηγούμενο· οι αντίστοιχοι χρόνοι στις γραμμές 2 και 3 του μετρό είναι κοντά στα τρία λεπτά. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτα με φωτογραφίες αγανακτισμένων επιβατών που αναρτούν έξαλλοι αυτούς τους ιδιαίτερα προβληματικούς χρόνους.
Αλλά για όλα υπάρχει μια εξήγηση. Ο τελευταίος συρμός του ηλεκτρικού αποκτήθηκε το 2004 και ο πρώτος νέας τεχνολογίας θα παραληφθεί τον προσεχή Δεκέμβριο, είκοσι ένα χρόνια μετά. Θα χρειαστεί τουλάχιστον ένα εξάμηνο δοκιμών για να μπει στο σύστημα, κι αν όλα πάνε καλά από εκείνη την ημέρα και μετά το ελληνικό κράτος θα παραλαμβάνει ένα νέο συρμό για τους επόμενους 13 μήνες (σύνολο 14 συρμοί). Αλλοι δέκα έχουν ενταχθεί στο Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο.
«Με 24 νέους συρμούς θα μπορούμε να πετύχουμε πέντε λεπτά χρονοαπόσταση στα δρομολόγια και να προγραμματίσουμε στα σοβαρά την ένταξη του ηλεκτρικού στην 24ωρη λειτουργία κάθε Σάββατο», υποστηρίζουν στη λεωφόρο Μεσογείων, εκεί όπου βρίσκεται το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών. Αλλά αυτό δεν πρόκειται να συμβεί πριν από το φθινόπωρο του 2027. Ή λίγο νωρίτερα, αν βοηθήσει κάπως και η εκλογική επαγρύπνηση του ίδιου έτους.
Ο στόλος αλλάζει
Τα καλά νέα από το συγκοινωνιακό Φαρ Ουέστ της Αθήνας είναι ότι τα νέα λεωφορεία αποτελούν πλέον την πλειονότητα (55%) στους αθηναϊκούς δρόμους, ενώ μέχρι το τέλος του χρόνου οκτώ σταδέκα οχήματα του ΟΑΣΑ θα είναι καινούργια. Ειδικά στο κέντρο της πόλης (όπου καταλήγει μια σειρά από γραμμές-κορμούς του δικτύου) δυσκολεύεσαι να εντοπίσεις παλιό όχημα. Οι αθεράπευτα ρομαντικοί των μέσων μεταφοράς της πρωτεύουσας που διαθέτουν τη δική τους δημοφιλή σελίδα στο Facebook θα πρέπει σήμερα να ψάξουν λίγο περισσότερο για να βρουν τα ξεχαρβαλωμένα οχήματα που μέχρι πολύ πρόσφατα δέσποζαν στους δρόμους της πόλης. Τα παλιά οχήματα αποσύρονται εντελώς από το δίκτυο και δεν επιστρατεύονται για να κλείσουν τρύπες στα μετόπισθεν.
Εκεί, ένα σημαντικό μέρος του συγκοινωνιακού έργου (22%) εκτελείται από ιδιώτες. Η Κοινοπραξία Συγκοινωνιών Αττικής, μια σύμπραξη από έξι εταιρείες ΚΤΕΛ της περιφέρειας και δύο ταξιδιωτικά γραφεία, λειτουργεί 63 προαστιακές και περιαστικές γραμμές. Το καλοκαίρι σημειώθηκαν τέσσερα ανησυχητικά ατυχήματα με πρωταγωνιστές οδηγούς λεωφορείων σε περιφερειακές γραμμές του δικτύου. Στο πρώτο, στη Βούλα, ο οδηγός αισθάνθηκε αδιαθεσία και το όχημά του προσέκρουσε σε άλλο όχημα του ίδιου δρομολογίου τραυματίζοντας 50 επιβάτες. Στο δεύτερο, στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, οδηγός φέρεται να κατέβηκε από το λεωφορείο για προσωπική του ανάγκη χωρίς να βάλει χειρόφρενο, με αποτέλεσμα το όχημα να κινηθεί εντελώς ακυβέρνητο για περίπου 150 μέτρα. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στο Μενίδι (δεν μπήκε χειρόφρενο), με αποτέλεσμα το όχημα να πέσει στην πρόσοψη ψητοπωλείου…
Το κερασάκι στην τούρτα ήταν ένα τέταρτο συμβάν στου Παπάγου. Στις 18 Αυγούστου, λεωφορείο των ΟΣΥ κύλησε προς τα πίσω και κατέληξε σε μπαλκόνι πολυκατοικίας και σε παρακείμενο σταθμευμένο όχημα. Σήμανε κανονικός συναγερμός στο υπουργείο και τώρα προγραμματίζεται η εγκατάσταση στο κινητό τηλέφωνο κάθε οδηγού λεωφορείου μιας εφαρμογής που θα καταγράφει στοιχεία τα οποία έχουν να κάνουν με την υπερβολική ταχύτητα, τους ελιγμούς, τα φρεναρίσματα, τη χρήση κινητού τηλεφώνου αλλά και τη σωστή ή μη εκτέλεση των δρομολογίων κ.λπ.
Ταυτόχρονα, μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου θα παρουσιαστεί ιστοσελίδα του ΟΑΣΑ στην οποία κάθε πολίτης θα μπορεί να καταγγέλλει μια σειρά από προβλήματα, όπως καθυστερήσεις ενός μέσου, τυχόν φθορές ή κακή συμπεριφορά κάποιου οδηγού. Πάντως, η 5η κατά σειράν καταγγελία επιβάτη που μίλησε στην «Κ» και διαμαρτύρεται για οδηγό που αρνείται να σβήσει το τσιγάρο του ενώ οδηγεί, παραμένει χωρίς απάντηση μέχρι σήμερα.
Οι ίδιοι οι οδηγοί, το συνδικάτο των οποίων είχε αποδώσει τα θερινά ατυχήματα σε εργασιακή εξάντληση, προφανώς είναι ικανοποιημένοι με την πιο πολιτισμένη πραγματικότητα των νέων λεωφορείων. Ομως ξέρουν καλύτερα από τον καθένα ότι η καθημερινότητα στο πεδίο δεν αλλάζει τόσο εύκολα. «Σε ένα και μόνο δρομολόγιο μπορώ να συναντήσω δύο και τρεις φορές παράνομα σταθμευμένα Ι.Χ., διπλοπαρκαρισμένα ή και τριπλοπαρκαρισμένα στα πιο απίθανα σημεία. Κι εκεί μπορεί να χάσω πέντε και δέκα λεπτά, που σημαίνει ότι όλο το πρόγραμμα θα πάει πίσω. Ο κόσμος θα περιμένει στη στάση. Δεν υπάρχει Τροχαία ή Αστυνομία να επιβάλει τη νομιμότητα», λέει στην «Κ» ο Σταύρος, οδηγός στην αστική συγκοινωνία εδώ και 25 χρόνια.
Το τζάμπα ζει
Ενα άλλο πρόβλημα, η εισιτηριοδιαφυγή, έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά χρόνιας νόσου στα λεωφορεία. «Χτυπάνε εισιτήριο σχεδόν μόνον όσοι έχουν μηνιαία κάρτα. Δυστυχώς ο κόσμος έχει συνηθίσει τόσα χρόνια χωρίς ελεγκτές και αυτό δύσκολα αλλάζει τώρα», σχολιάζει ένας άλλος έμπειρος οδηγός, ο Βαγγέλης. Πάντως, το μείζον ως προς τα λεωφορεία, συνομολογούν άπαντες, είναι η έλλειψη οδηγών. Υπολογίζεται ότι λείπουν από το σύστημα περίπου 450 οδηγοί έτσι ώστε να εκτελείται στο 100% το προγραμματισμένο έργο, χωρίς, δηλαδή, ακυρώσεις και καθυστερήσεις δρομολογίων.
Αν και έχουν γίνει επανειλημμένως προκηρύξεις θέσεων, η ανταπόκριση κινείται σε μέτρια επίπεδα καθώς δεν αναγνωρίζεται σε επαγγελματίες οδηγούς η προϋπηρεσία τους στον ιδιωτικό τομέα, με αποτέλεσμα να πέφτουν στην κατώτατη μισθολογική κλίμακα. Το ζήτημα δεν είναι άγνωστο στο υπουργείο Μεταφορών. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» εξετάζονται μέτρα για να καταστεί το επάγγελμα πιο θελκτικό στους νέους οδηγούς. «Θα υπάρξουν σύντομα ανακοινώσεις», διαβεβαιώνουν πηγές κοντά στην ηγεσία του υπουργείου.
Οι αριθμοί
55% του συγκοινωνιακού έργου καλύπτεται σήμερα από νέα λεωφορεία.
80% του συγκοινωνιακού έργου θα καλύπτεται από νέα λεωφορεία μέχρι το τέλος του έτους.
22% του συγκοινωνιακού έργου εκτελείται από ιδιώτες (63 περιαστικές γραμμές).
450 προσλήψεις νέων οδηγών απαιτούνται για να εκτελείται το προγραμματισμένο έργο στο 100%, χωρίς ακυρώσεις και καθυστερήσεις δρομολογίων.
2027 το προβλεπόμενο έτος ενσωμάτωσης του ηλεκτρικού στην 24ωρη λειτουργία των ΜΜΜ κάθε Σάββατο.
