Εντονος προβληματισμός επικρατεί στην Ευρώπη, και στην Ελλάδα, μετά τις εικόνες χάους που προκλήθηκαν αυτή την εβδομάδα στο αεροδρόμιο της Κοπεγχάγης, το οποίο βρέθηκε στο στόχαστρο μιας συντονισμένης εισβολής μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones).
Αυτές οι επιθέσεις, που είχαν αντίκτυπο και στο αεροδρόμιο του Οσλο, ανέδειξαν με τον πλέον εκκωφαντικό τρόπο τα «τρωτά σημεία» στα συστήματα ασφαλείας της ευρωπαϊκής αεροπορίας αλλά και την έλλειψη μιας ενιαίας ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Αν και αυτού του τύπου οι απειλές δεν είναι εντελώς καινούργιες –τα πρώτα περιστατικά ανάγονται σχεδόν μία δεκαετία πίσω, με χαρακτηριστικό το συμβάν του 2016 όταν πιλότος της British Airways ανέφερε ότι το αεροσκάφος του χτυπήθηκε από drone κοντά στο Χίθροου–, η τελευταία περίοδος χαρακτηρίζεται από κλιμάκωση σε πραγματικό κύμα.
Με όπλο μια σχετικά «φθηνή» και αναλώσιμη τεχνολογία, οι δράστες αυτών των κακόβουλων ενεργειών αφήνουν εκτεθειμένες κρίσιμες υποδομές και καταδεικνύουν την ανάγκη για συνεχή αναβάθμιση των συστημάτων anti-drone, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν πιο σύνθετες επιθέσεις. Τα κίνητρά τους ποικίλλουν από τρομοκρατία μέχρι οικονομικό όφελος, ωστόσο το αποτέλεσμα είναι σαφές: πλήττεται η ασφάλεια των επιβατών και σημειώνονται σοβαρές απώλειες για τα αεροδρόμια.
«Υπάρχουν, πλέον, αρκετά παραδείγματα όπου, κυριολεκτικά από το πουθενά, εμφανίζεται ένα σμήνος μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Σε τέτοιες περιπτώσεις», όπως επισημαίνει ο Κωνσταντίνος Διαμαντάκος, προϊστάμενος του Τμήματος Γενικής Αεροπορίας και Drones της Αρχής Πολιτικής Αεροπορίας (ΑΠΑ), «η προστασία των αεροπλάνων μπορεί να γίνει είτε με αναστολή των πτήσεων είτε με ανακατεύθυνσή τους».
Διαβαθμίσεις
Στην πράξη, τα συστήματα anti-drone είναι διαβαθμισμένα και διακρίνονται κυρίως σε δύο κατηγορίες: αυτά που εντοπίζουν και παρακολουθούν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αυτά που μπορούν να τα αχρηστεύσουν, μέσω της τεχνικής του λεγόμενου jamming, η οποία άπτεται ζητημάτων εθνικής ασφαλείας.
Στην Κοπεγχάγη δεν καταγράφηκε αρχικά κατάρριψη των drones. Παρά την έλλειψη επίσημων πληροφοριών, αυτό αφήνει να εννοηθεί είτε ότι το σύστημα anti-drone δεν λειτούργησε, είτε ότι επιλέχθηκε σκόπιμα να μην προχωρήσει η κατάρριψη. Και τα δύο, ωστόσο, παραμένουν σενάρια.
Γύρω από τα αεροδρόμια έχουν οριστεί γεωγραφικές ζώνες, στις οποίες η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών επιτρέπεται μόνο κατόπιν έγκρισης από τις αρμόδιες αρχές.
Σήμερα δεν υπάρχει ενιαίο ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο που να υποχρεώνει κάθε κράτος-μέλος να εφαρμόζει συγκεκριμένα μέτρα anti-drone. Η Ευρωπαϊκή Ενωση περιορίζεται στο να παρέχει μόνο κατευθυντήριες οδηγίες για την παρουσία και τη λειτουργία αυτών των συστημάτων στα αεροδρόμια.
Η απουσία της υποχρεωτικής διάστασης οφείλεται στο γεγονός ότι θέματα που αφορούν την εθνική ασφάλεια παραμένουν στην αρμοδιότητα κάθε κράτους, το οποίο αποφασίζει ελεύθερα για τις πολιτικές που θα υιοθετήσει.
Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει τη δυνατότητα ύπαρξης μιας κοινής νομοθεσίας για τα συστήματα ανίχνευσης των drones, η οποία, όπως λένε στην «Κ» πηγές με γνώση του θέματος, θα μπορούσε να διασφαλίσει καλύτερο συντονισμό των πρακτικών που υλοποιούνται σε όλα τα αεροδρόμια της Ευρώπης.
Στην Ελλάδα, η πλειονότητα των πολιτικών αεροδρομίων, πολλά από τα οποία έχουν και στρατιωτική χρήση, όπως για παράδειγμα το αεροδρόμιο των Χανίων, διαθέτει περιμετρικά συστήματα για την ανίχνευση, την ταυτοποίηση και τον εντοπισμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Επιπλέον, όλα τα μεγάλα αεροδρόμια είναι εξοπλισμένα με συστήματα εξουδετέρωσης: μόλις εντοπιστεί ένα άγνωστο αντικείμενο στον ελεγχόμενο εναέριο χώρο, το σύστημα μπορεί να αποκτήσει τον έλεγχο από τον χειριστή του drone και να το αχρηστεύσει.
Ασαφές παραμένει εάν έχει εγκατασταθεί σύστημα κατάρριψης και στα πολύ μικρά αεροδρόμια, τα οποία συνήθως περιορίζονται στη δυνατότητα παρακολούθησης. Στο ενδεχόμενο εντοπισμού drone, η λογική αντίδραση είναι να προχωρήσουν σε προσωρινή αναστολή της λειτουργίας τους μέχρι να αντιμετωπιστεί το περιστατικό. Δεδομένου ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα εθνικής ασφαλείας, η πρόσβαση σε πληροφορίες γι’ αυτά τα συστήματα είναι περιορισμένη.
Αξιολόγηση
Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει την ύπαρξη γεωγραφικών ζωνών γύρω από τα αεροδρόμια, στις οποίες η χρήση drone απαγορεύεται και επιτρέπεται μόνο κατόπιν σχετικής έγκρισης από τις αρμόδιες αρχές. Σήμερα όποιος επιθυμεί να πετάξει drone πάνω από τέτοια ζώνη πρέπει να υποβάλει αίτημα στην Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας (ΑΠΑ), η οποία ελέγχει με λεπτομέρεια όλα τα απαιτούμενα πιστοποιητικά και αξιολογεί τον βαθμό επικινδυνότητας. Εφόσον όλα κριθούν επαρκή, το αίτημα προωθείται στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), που διαχειρίζεται τα θέματα εναέριας κυκλοφορίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΑΠΑ, σε συνεργασία με την ΥΠΑ και το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας, καθώς πολλά αεροδρόμια είναι και στρατιωτικά, έχει τα τελευταία χρόνια εγκρίνει πάνω από 20.000 πτήσεις drones σε περιοχές αεροδρομίων, χωρίς να έχει καταγραφεί κανένα περιστατικό.
