«Υπάρχει μια διαβάθμιση επικινδυνότητας για την ανθρώπινη ασφάλεια ανάλογα με τη συμπεριφορά των λύκων. Το προσχέδιο του πρωτοκόλλου που έχουμε αυτή τη στιγμή στα χέρια μας και που θα οριστικοποιηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα έχει κλίμακα από το 1 έως το 7 αναλόγως με τη συμπεριφορά του ζώου: αν εμφανίζεται συχνά στην περιοχή, ποιες ώρες της ημέρας, τι απόσταση κρατά από τους ανθρώπους, πώς απαντά στην αντίδρασή τους. Στην περίπτωση του λύκου της Σιθωνίας, βρισκόμαστε στην ανώτατη κλίμακα και γι’ αυτό απαιτούνται πολύ δραστικά μέτρα που συνιστούν την άμεση απομάκρυνσή του από τον πληθυσμό».
Ο Γιώργος Ηλιόπουλος, δρ Βιολογίας και επιστημονικά υπεύθυνος για τον λύκο στην περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» μιλά στην «Κ» για τη σπάνια συμπεριφορά του νεαρού λύκου στη Χαλκιδική ο οποίος μοιάζει να έχει χάσει τον φυσικό του φόβο για τον άνθρωπο. Ο τραυματισμός του πεντάχρονου κοριτσιού την περασμένη εβδομάδα στην παραλία του Νέου Μαρμαρά Χαλκιδικής και η καταγραφή της άνετης παρουσίας του λύκου μέσα στις κατοικημένες περιοχές της Σιθωνίας παραμένουν καθημερινό θέμα συζήτησης, αναδεικνύοντας την ανάγκη αντιμετώπισης ζητημάτων που σχετίζονται με την εξοικείωση των λύκων στην ανθρώπινη παρουσία.
«Η ομάδα μας ειδοποιήθηκε για την παρουσία του λύκου στην περιοχή στις 3 Σεπτεμβρίου. Από την έρευνά μας μέχρι αυτή τη στιγμή προκύπτει ότι το συγκεκριμένο ζώο προσέγγιζε ανθρώπους και μέσα στη διάρκεια του καλοκαιριού. Κι επειδή τα περιστατικά αυτά για μεγάλο διάστημα δεν είχαν δηλωθεί ούτε στο Δασαρχείο ούτε στην “Καλλιστώ”, δεν υπήρξε η δυνατότητα να αντιμετωπιστούν. Οι λύκοι πάντως δεν φτάνουν σε αυτή την κατάσταση εξοικείωσης με τον άνθρωπο από τη μια μέρα στην άλλη», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Ηλιόπουλος και εξηγεί: «Αυτό το ζώο για να φτάσει στο σημείο να γίνει τόσο θαρρετό απέναντί μας, να έχει εξοικειωθεί με την περιοχή, να προκαλέσει ακόμη και τραυματισμό σε άνθρωπο, σημαίνει ότι έχει παρέλθει μεγάλο διάστημα μέχρι να φτάσει σε αυτή την κατάσταση. Πιθανόν να άρχισε να εμφανίζεται στην περιοχή από τον περυσινό χειμώνα».
Περισσότερα ζώα εκτός αγέλης
Από φωτογραφίες και βίντεο που έχουν σταλεί στην «Καλλιστώ» εκτιμάται ότι πρόκειται για έναν λύκο ηλικίας περίπου 2-2,5 ετών που πιθανότατα έχει αποσπαστεί από την αγέλη του. Τέτοια περιστατικά εξοικείωσης της άγριας πανίδας με τον άνθρωπο μπορεί να είναι σπάνια, ωστόσο τα τελευταία χρόνια καταγράφονται μεμονωμένα σε όλη την Ευρώπη.
Ποιες είναι οι ειδικές συνθήκες λοιπόν κάτω από τις οποίες οι λύκοι σταματούν να φοβούνται τον άνθρωπο και έρχονται όλο και πιο κοντά του;
«Ενας από τους παράγοντες είναι ότι παρουσιάζεται ανάκαμψη του πληθυσμού του λύκου τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι ενδέχεται να υπάρχουν περισσότερα νεαρά ζώα τα οποία βρίσκονται σε διασπορά και αναζητούν την τύχη τους εκτός αγέλης ψάχνοντας εύκολη τροφή στους οικισμούς», απαντά ο κ. Ηλιόπουλος.
Ο ίδιος σημειώνει πάντως ότι ο πιο σημαντικός παράγοντας ενδέχεται να είναι η μεγάλη αλλαγή στις χρήσεις γης που αποτυπώνεται τα τελευταία χρόνια και στη χώρα μας.
«Ενας νεαρός λύκος που βρισκόταν σε διασπορά μπορούσε να κορέσει την πείνα του με πτώματα κτηνοτροφικών ζώων. Αυτά, όμως, σήμερα έχουν μειωθεί σε ποσοστό 70%- 80% και έτσι αναγκάζεται να στραφεί αλλού».
«Η κτηνοτροφία ελεύθερης βοσκής έχει μειωθεί δραματικά στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές της χώρας, με αποτέλεσμα εκεί που υπήρχε κάποια διαθέσιμη ποσότητα τροφής για τους λύκους σήμερα να μην υπάρχει. Αυτό σημαίνει ότι ένας νεαρός λύκος που βρισκόταν σε διασπορά μπορούσε να κορέσει την πείνα του με πτώματα κτηνοτροφικών ζώων. Αυτά, όμως, σήμερα έχουν μειωθεί σε ποσοστό 70%-80% και έτσι αναγκάζεται να στραφεί αλλού».
Στις αιτίες που κάνουν το ζώο να εξοικειωθεί με το ανθρώπινο περιβάλλον, ο ειδικός προσθέτει το νεαρό της ηλικίας του, καθώς δεν έχει προλάβει να φοβηθεί τον άνθρωπο και διατηρεί το ένστικτο της περιέργειας, την αυξημένη διαθεσιμότητα τροφής κοντά στους οικισμούς –κυρίως αποφάγια ή τρόφιμα που αφήνονται σε κοινόχρηστους χώρους, ακόμη και αδέσποτες γάτες και σκύλους– αλλά και το φαινόμενο της σίτισης από τους ανθρώπους.
«Βλέπουμε σε ορισμένες περιπτώσεις ανθρώπους να ταΐζουν άγρια ζώα επειδή τα λυπούνται. Αυτό όμως είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να κάνει κάποιος», προειδοποιεί ο κ. Ηλιόπουλος.
Εν αναμονή ειδικής άδειας
Οσο ο μοναχικός λύκος κυκλοφορεί ελεύθερος κοντά στον οικισμό του Νέου Μαρμαρά, κάτοικοι και επισκέπτες της περιοχής παραμένουν ανήσυχοι. Την περασμένη Τρίτη, εκπρόσωποι από το αρμόδιο Δασαρχείο, τον Δήμο Σιθωνίας, την Αστυνομία, την οργάνωση «Καλλιστώ» και τον ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής) συναντήθηκαν στο Δημαρχείο για να συζητήσουν πώς θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα της παρουσίας του λύκου στην περιοχή.
«Το περιστατικό της επίθεσης στο μικρό παιδί είναι πάρα πολύ σοβαρό και είναι το μοναδικό που έχει καταγραφεί από λύκο στην Ελλάδα. Ηδη, έχουν τοποθετηθεί ειδικές κάμερες από την “Καλλιστώ” για να παρακολουθούνται οι κινήσεις του, ενώ αυτό που περιμένουμε είναι να πάρουμε όσο το δυνατόν πιο άμεσα την άδεια από το υπουργείο Περιβάλλοντος για να τοποθετήσουμε παγίδες και να μπορέσουμε να αιχμαλωτίσουμε το ζώο», αναφέρει στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Πολιτικής Προστασίας της Σιθωνίας, Αθανάσιος Μαλλίνης.
Σήμερα, πάντως, ο λύκος ως είδος προστατεύεται από την οδηγία 9243 βάσει της Σύμβασης της Βέρνης. Για να υπάρξει οποιαδήποτε παρέμβαση στον πληθυσμό, χρειάζεται άδεια παρέκκλισης η οποία εκδίδεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος. «Βρισκόμαστε σε αναμονή αυτής της ειδικής άδειας, ώστε να μπορέσει να αφαιρεθεί αυτό το άτομο από τον πληθυσμό, καθώς η αναστροφή σε αυτή την περίπτωση αποτελεί δυστυχώς μία δύσκολη υπόθεση», τονίζει ο κ. Ηλιόπουλος και εξηγεί ότι η επιστροφή του νεαρού λύκου στην αγέλη είναι κάτι που θα έπρεπε να είχε γίνει πολύ νωρίτερα, προτού ο βαθμός της κλίμακας επικινδυνότητας φτάσει στο κόκκινο.
Μέχρι να υπάρξει οριστική λύση, ο αρμόδιος επιστήμονας συνιστά να περιοριστεί η βόλτα των παιδιών αργά το βράδυ και πολύ νωρίς το πρωί, ενώ σε περίπτωση που οι πολίτες συναντήσουν τον λύκο δεν θα πρέπει να δείξουν φόβο ή να απομακρυνθούν τρέχοντας.
«Υπάρχουν κάποιες τεχνικές απώθησης του ζώου, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό μπορεί να ισοδυναμεί με κίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή. Εμείς το συντάξαμε αυτό σε επιστολές και το στείλαμε στους αρμόδιους φορείς. Από το υπουργείο μάς είπαν ότι επιθυμούν το ζώο να παγιδευτεί και να κρατηθεί σε αιχμαλωσία, εφόσον βρεθεί και δυνατότητα φιλοξενίας. Η παγίδευση πάντως είναι μια δύσκολη εξίσωση, ειδικά σε μια αστική περιοχή που αυτή την περίοδο είναι γεμάτη τουρίστες».
Η τύχη του νεαρού λύκου θα κριθεί τις επόμενες μέρες. Αν το υπουργείο εγκρίνει την παγίδευση, το ζώο θα μεταφερθεί μακριά από ανθρώπινες δραστηριότητες. Ωστόσο, εάν αποτύχουν οι προσπάθειες αιχμαλώτισης, ακόμη και το ενδεχόμενο ευθανασίας του ζώου, όπως επιβεβαιώνει ο κ. Ηλιόπουλος, είναι υπό συζήτηση. «Αυτή τη στιγμή όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοικτά», τονίζει. «Το βέβαιο είναι ότι δεν θα πρέπει να κινδυνεύσει ξανά ανθρώπινη ζωή, γιατί αυτό θα είναι κακό για το ίδιο το είδος του λύκου».
Συστάσεις
Μέχρι να υπάρξει οριστική λύση, ο αρμόδιος επιστήμονας συνιστά να περιοριστεί η βόλτα των παιδιών αργά το βράδυ και πολύ νωρίς το πρωί, ενώ σε περίπτωση που οι πολίτες συναντήσουν τον λύκο δεν θα πρέπει να δείξουν φόβο ή να απομακρυνθούν τρέχοντας, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις τα ζώα φεύγουν. «Σε περιπτώσεις όπως σε αυτήν με τον τραυματισμό του μικρού κοριτσιού, θα πρέπει να κινηθούμε επιθετικά: είτε να πετάξουμε πέτρες, είτε να πάρουμε ένα ξύλο, είτε να σηκώσουμε ένα σακίδιο ψηλά. Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να τρέξουμε ή να φοβηθούμε. Τις περισσότερες φορές όπως συνέβη εδώ αποτρέπεται το χειρότερο», λέει ο ειδικός. Σε κάθε περίπτωση οι πολίτες θα πρέπει να αναφέρουν άμεσα το περιστατικό στις αρμόδιες αρχές.
«Είναι σημαντικό, επίσης, να μην αφήνουμε τροφές πεταμένες και σκουπίδια ανοιχτά, οι κτηνοτρόφοι να μη θάβουν τα πτώματα ζώων σε περιαστικές περιοχές, γιατί προσελκύουν τους λύκους και οπωσδήποτε να σταματήσουμε να ταΐζουμε την άγρια πανίδα, η οποία σχεδόν πάντα βρίσκει τρόπους να επιβιώσει», επισημαίνει.
Οι περιβαλλοντικές αλλαγές και η έλλειψη τροφής είναι παράγοντες που δεν αποκλείουν περιπτώσεις όπως αυτή του μοναχικού λύκου της Σιθωνίας να αυξηθούν στο μέλλον. Οι ειδικοί συνεχίζουν να αναζητούν τις αιτίες και τις πιθανές λύσεις για αυτά τα φαινόμενα, ενώ στην περίπτωση της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ» η ομάδα ασχολείται συστηματικά με το θέμα τα τελευταία δύο χρόνια, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος “Life Wild Wolf” και της Συμμαχίας για την «Αγρια Ζωή» που υποστηρίζεται από το WWF Ελλάδας.
«Σήμερα υπάρχει ένα σαφές θεσμικό πλαίσιο για την αρκούδα και πλέον προετοιμάζουμε και το αντίστοιχο για τον λύκο. Ηδη οριστικοποιήθηκε το πρωτόκολλο του Life Wild Wolf για την αντιμετώπιση των εξοικειωμένων λύκων με δέσμευση εννέα εταίρων, ανάμεσα στους οποίους και της Ελλάδας, και έχει κοινοποιηθεί από πέρυσι στις Αρχές. Θα γίνει προσαρμογή του στις ελληνικές συνθήκες και θεσμοθέτησή του με κοινή υπουργική απόφαση, ώστε να υπάρξει το νομοθετικό πλαίσιο, ελπίζουμε μέσα στους επόμενους μήνες», καταλήγει ο Γιώργος Ηλιόπουλος.
