Δύο χρόνια μετά τις τεράστιες καταστροφές που προκάλεσε ο «Daniel» στη Θεσσαλία, οι πληγές δεν έχουν κλείσει. Πολλοί άνθρωποι στις περιοχές που θάφτηκαν κάτω από το νερό δεν έχουν λάβει το σύνολο των αποζημιώσεων, κάποιοι έχουν εγκαταλείψει τα χωριά τους, πιθανότατα για πάντα, άλλοι, όπως ο κτηνοτρόφος Αργύρης Καψάλης, ο οποίος έχασε δύο φορές τα ζώα του στον «Ιανό» και στον «Daniel», άλλαξαν επάγγελμα. Mε μεγάλη καθυστέρηση δημοπρατήθηκαν και τα έργα αποκατάστασης των υποδομών που επλήγησαν.
Καθηλωμένοι στα απόνερα του «Daniel»
Της Τάνιας Γεωργιοπούλου
Παλαμάς, Βλοχός, Μεταμόρφωση, Μαγουλίτσα, Λεύκη, Ιτέα, Καλογριανά, Ψαθοχώρα, Σταυρός, Πρόδρομος, Μαραθέα, Πορταριάς, Αφέτες, Καλά Νερά… Aτελείωτος ο κατάλογος των μικρών και μεγάλων χωριών που πλημμύρισαν από τις έντονες βροχοπτώσεις που ξεκίνησαν στις 4 Σεπτεμβρίου 2023 από τη Μαγνησία, κυρίως τον Βόλο και το Πήλιο, και συνεχίστηκαν σε πολλές περιοχές σε Καρδίτσα, Τρίκαλα, Λάρισα, Φάρσαλα.
Δεκαεπτά άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, περίπου 100.000 ζώα πνίγηκαν, εκατοντάδες επιχειρήσεις υπέστησαν ζημιές ή και καταστράφηκαν ολοσχερώς. Υποδομές, δρόμοι, πλατείες, γεφύρια, επίσης υπέστησαν μεγάλες ζημιές. Η Περιφέρεια Θεσσαλίας και οι δήμοι των περιοχών πραγματοποίησαν παρεμβάσεις «μπαλώματα» μέχρι να γίνουν τα μεγάλα έργα αποκατάστασης, που ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει. Με απόφαση που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2023, η αρμοδιότητα των έργων συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ μεταφέρθηκε στο υπουργείο Υποδομών και οι σχετικές συμβάσεις υπογράφηκαν μόλις τον περασμένο Απρίλιο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της επίδρασης που έχουν τα έργα ή μάλλον η απουσία τους στη ζωή των κατοίκων των περιοχών είναι η γέφυρα Διάβα, το μοναδικό έργο που έχει προχωρήσει αρκετά. Η συγκεκριμένη γέφυρα που καταστράφηκε συνέδεε το ομώνυμο χωριό στον Δήμο Μετεώρων με την Καλαμπάκα. Μέσω της γέφυρας το χωριό σχεδόν έμοιαζε με τα περίχωρα της πόλης, μόλις δύο χιλιόμετρα απόσταση. Μετά την κατάρρευση της γέφυρας, καταστήματα και ταβέρνες στη Διάβα έκλεισαν, αφού πλέον η απόσταση με την πόλη μεγάλωσε και φτάνει τα 15 χιλιόμετρα.
«Μας είπαν να φτιάξουμε τη μονάδα και να πάμε τα τιμολόγια. Μα αν είχα 100.000 να τη φτιάξω, θα ζητούσα στήριξη;» τονίζει ο κτηνοτρόφος Αργύρης Καψάλης, από το χωριό Γοργοβίτες.
Δύο χρόνια μετά την καταστροφή, πολλοί άνθρωποι στις περιοχές που θάφτηκαν κάτω από το νερό έχουν λάβει μόνο την προκαταβολή από τη βοήθεια που τους υποσχέθηκαν και συνεχίζουν να παραδίδουν χαρτιά στις υποστελεχωμένες υπηρεσίες των δήμων και της περιφέρειας γεμίζοντας φακέλους που στοιβάζονται. Πολλοί έχουν εγκαταλείψει τα χωριά πιθανότατα για πάντα. Ενδεικτικά, η Φαρκαδόνα εκτιμάται ότι έχει πλέον 800 κατοίκους από τους 2.500 που είχαν καταγραφεί στην τελευταία απογραφή. Το χωριό Μεταμόρφωση του Παλαμά αποφασίστηκε να μετεγκατασταθεί, έγιναν τα σχέδια, αλλά πηγές της περιφέρειας αναφέρουν στην «Κ» ότι «θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο χρόνια ακόμα για να εφαρμοστεί το σχέδιο, και αν τελικά θα εφαρμοστεί».
Ο Αργύρης, η Αθηνά και ο Μάνθος περιγράφουν το πώς ο «Daniel» συνεχίζει να επηρεάζει τη ζωή τους χωρίς να μπορούν να επιστρέψουν στην κανονικότητα, παρά τις υποσχέσεις για στήριξη. «Μετά τον “Daniel” δεν μπορούσα να φτιάξω ξανά τα ζώα. Δεν είχα την οικονομική δυνατότητα. Θα μας έδιναν χρήματα για να ξαναρχίσουμε, μας είχαν πει. Επικοινωνήσαμε πολλές φορές με τις υπηρεσίες και μας είπαν “ναι, αλλά πρέπει να φτιάξετε εσείς ξανά τη μονάδα και να μας φέρετε τα τιμολόγια και θα σας πούμε πόσα θα πάρετε”. Μα αν είχα 100.000 να φτιάξω ξανά τη μονάδα, θα ζητούσα στήριξη;» λέει ο κτηνοτρόφος Αργύρης Καψάλης, ο οποίος μένει στο χωριό Γοργοβίτες, προνομιακό από μια άποψη, αφού απέχει 12 χιλιόμετρα από την Καρδίτσα. Ισως θα ήταν πιο σωστό να τον αποκαλώ «πρώην κτηνοτρόφο». Αφού έχασε δύο φορές τα ζώα του, στον «Ιανό» και στον «Daniel», και δεν είχε τα χρήματα να στήσει ξανά τη μονάδα του, αποφάσισε να αλλάξει επάγγελμα. Αγόρασε λοιπόν ένα μηχάνημα, ένα «”διαβολάκι” όπως το λένε εδώ, για να καθαρίζω τα μαντριά από τα περιττώματα και τις γέννες. Αλλά εδώ και ένα χρόνο ήρθε η ευλογιά και σιγά σιγά χαλάνε τις μονάδες και δεν υπάρχουν πια μαντριά για να καθαριστούν», περιγράφει. Τον ακούω στην άλλη άκρη της γραμμής να γελάει για να μην κλάψει: «Νομίζω ότι με κάποιο τρόπο η κτηνοτροφία μού λέει “δεν έχεις τύχη”. Τι να πω…». Τα ζώα του ήταν ασφαλισμένα και έτσι πήρε αποζημίωση 12.000 ευρώ από τον ΕΛΓΑ μετά που πνίγηκαν. «100 ευρώ για κάθε ζώο, 120 ήταν όλα».
Χωρίς παιδικό σταθμό
Η Αθηνά Μπαλάφα γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Τρίκαλα. Οταν στα 29 της παντρεύτηκε, αποφάσισε με τον σύζυγό της να μετακομίσουν στη Φαρκαδόνα «για να έχουν τα παιδιά καλύτερη ποιότητα ζωής». Μετά την πλημμύρα επέστρεψαν στα Τρίκαλα, «μάλλον για πάντα», όπως λέει. Το σπίτι τους πλημμύρισε, αλλά λίγο. «Καταστράφηκαν οι ντουλάπες και τα κρεβάτια, ο καναπές και τα κάτω ντουλάπια της κουζίνας. Αλλά η αποζημίωση δόθηκε ανάλογα με τα εκατοστά του νερού που είχε μπει στο σπίτι και έτσι πήραμε 1.800 ευρώ». «Δεν υπήρχε πια δουλειά στο χωριό και έπρεπε να πηγαίνω σε δύο διαφορετικά χωριά για να πάνε τα παιδιά σχολείο», μου εξηγεί. Χάθηκε η γειτονιά, απέμεινε η ταλαιπωρία. Πέρυσι στη Φαρκαδόνα λειτούργησε ένα δημοτικό σχολείο και φέτος, την επόμενη εβδομάδα, θα εγκαινιαστούν ένα ακόμα δημοτικό, το γυμνάσιο και το τεχνικό λύκειο που φτιάχτηκαν με χρηματοδότηση από την Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών. «Ο παιδικός σταθμός δεν θα λειτουργήσει ούτε φέτος», σημειώνει η Αθηνά. Στο χωριό Βλοχός, που σκεπάστηκε από τα νερά, ελάχιστοι κάτοικοι έχουν επιστρέψει μετά την καταστροφή, οι μεγαλύτεροι, που κάπως αισθάνονται το σπίτι τους σαν καταφύγιο, όπως και να είναι. «Οσοι είχαν παιδιά σε σχολική ηλικία τα πήραν και έφυγαν», λέει ο 65χρονος Μάνθος Κολώνας. Το σχολείο λειτουργεί έστω και με λίγα παιδιά, αλλά δύο χρόνια μετά το κοινοτικό γραφείο και το ιατρείο παραμένουν κλειστά.
Αισιόδοξες προθεσμίες σε έργα που άργησαν να δημοπρατηθούν
Του Γιώργου Λιάλιου
Το 2029 θα ολοκληρωθούν στο σύνολό τους οι εργασίες αποκατάστασης των υποδομών που επλήγησαν από τις θεομηνίες «Daniel» και «Elias» στη Θεσσαλία, την Εύβοια και τη Στερεά Ελλάδα. Οι εργασίες χωρίστηκαν σε πέντε συμβάσεις, οι οποίες υπογράφηκαν την άνοιξη. Αντίστοιχα, η αποκατάσταση των ζημιών στο σιδηροδρομικό δίκτυο, που επίσης χωρίστηκε σε τέσσερις εργολαβίες, σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί τον Ιούλιο του 2026. Η πορεία των έργων αποκατάστασης του «Ιανού», πάντως, δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων – είναι χαρακτηριστικό ότι μία από τις βασικές συμβάσεις αποκατάστασης των ζημιών από τον «Ιανό» η οποία έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί πριν από 2,5 χρόνια έχει φθάσει με διαδοχικές παρατάσεις μέχρι τις ημέρες μας.
Τον περασμένο Απρίλιο και τον Μάιο ανατέθηκαν από το υπουργείο Υποδομών (υπουργός Χρίστος Δήμας) εννέα συμβάσεις για την αποκατάσταση των ζημιών στις υποδομές, οδικές, σιδηροδρομικές ή άλλες, συνολικού προϋπολογισμού 1.306.151.140 ευρώ. Πιο συγκεκριμένα:
• Στις 25 Μαΐου ανατέθηκε στην εταιρεία Αφοι Παπαϊωάννου – ΙΝΤΕΡΚΑΤ η αποκατάσταση των βλαβών στο οδικό δίκτυο αρμοδιότητας υπουργείου Υποδομών (δηλαδή το εθνικό οδικό δίκτυο) στις Περιφέρειες Θεσσαλίας και Στερεάς Ελλάδας. Το έργο έχει προϋπολογισμό 18.915.000 και προθεσμία ολοκλήρωσης δύο ετών.
• Στις 29 Απριλίου ανατέθηκε στην εταιρεία ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ η αποκατάσταση των ζημιών στους Δήμους Τεμπών, Τυρνάβου, Ελασσόνας, Αγιάς, Λαρισαίων, Φαρκαδόνας, Κιλελέρ, Παλαμά, Μουζακίου, Τρικκαίων και Καρδίτσας. Το έργο έχει προϋπολογισμό 175.168.000 ευρώ και προθεσμία ολοκλήρωσης 4 ετών.
• Επίσης, ανατέθηκε στην ΑΒΑΞ Α.Ε. η αποκατάσταση των ζημιών στους δήμους Ιστιαίας – Αιδηψού, Μαντουδίου – Λίμνης – Αγίας Αννας, Δομοκού, Λαμίας, Αλμυρού, Φαρσάλων και Σοφάδων. Το έργο έχει προϋπολογισμό 161.670.000 ευρώ και προθεσμία ολοκλήρωσης 4 ετών.
• Στις 29 Απριλίου υπεγράφη με την εταιρεία ΤΕΡΝΑ Α.Ε. σύμβαση για την αποκατάσταση των καταστροφών στους Δήμους Αργιθέας, Λίμνης Πλαστήρα, Μετεώρων και Πύλης. Το έργο έχει προϋπολογισμό 254.125.000 ευρώ και προθεσμία ολοκλήρωσης 4 ετών.
• Τέλος, ανατέθηκε στην ΤΕΡΝΑ Α.Ε. και δεύτερη σύμβαση αποκατάστασης ζημιών, η οποία αφορά τους Δήμους Ζαγοράς – Μουρεσίου, Νοτίου Πηλίου, Βόλου και Ρήγα Φεραίου. Το έργο έχει προϋπολογισμό 264.290.000 ευρώ και προθεσμία ολοκλήρωσης 4 ετών.
«Εχουν στηθεί τα πρώτα εργοτάξια και οι ανάδοχοι έχουν εγκατασταθεί», λέει ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Εργων, Δημ. Αναγνώπουλος.
Οσον αφορά τα σιδηροδρομικά:
• Στις 28 Απριλίου υπεγράφη σύμβαση για την αποκατάσταση των συστημάτων σηματοδότησης, ETCS, τηλεδιοίκησης και ηλεκτροκίνησης σε τμήμα 40 χλμ. της διπλής σιδηροδρομικής γραμμής από τον σιδηροδρομικό σταθμό Παλαιοφάρσαλο έως τον σταθμό Κραννών. Το έργο ανέλαβε η ALSTOM TRANSPORT S.A. με προϋπολογισμό 35.637.600 ευρώ και προθεσμία ολοκλήρωσης 15 μηνών.
• Επίσης, υπεγράφη με την ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ και η σύμβαση για την αποκατάσταση της μονής σιδηροδρομικής γραμμής Λάρισα – Βόλος, η οποία υπέστη πολύ σοβαρές ζημιές. Η σύμβαση έχει προϋπολογισμό 174.393.600 και προθεσμία ολοκλήρωσης 15 μηνών.
• Υπεγράφη με την ΑΒΑΞ Α.Ε. σύμβαση για την αποκατάσταση της μονής σιδηροδρομικής γραμμής Παλαιοφαρσάλου – Καλαμπάκας, σε εντοπισμένα τμήματα της γραμμής. Το έργο έχει προϋπολογισμό 55.295.940 ευρώ και προθεσμία ολοκλήρωσης 15 μηνών.
• Τέλος, υπογράφηκε σύμβαση με τη ΜΕΤΚΑ Α.Ε. για την αποκατάσταση 40 χλμ. της διπλής σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών – Θεσσαλονίκης, από τον σταθμό Δομοκού έως τον σταθμό Κραννώνα. Το έργο έχει προϋπολογισμό 166.656.000 ευρώ και περίοδο ολοκλήρωσης 15 μηνών.
Μπορούμε να αισιοδοξούμε για την έγκαιρη ολοκλήρωση των έργων; Η πραγματικότητα δεν στηρίζει μια τέτοια προσέγγιση. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση σύμβασης που υπεγράφη με την ΤΕΡΝΑ Α.Ε. τον Αύγουστο του 2021 για την αποκατάσταση ζημιών από την κακοκαιρία «Ιανός» σε οδικές και άλλες υποδομές στη Θεσσαλία. Η σύμβαση είχε προθεσμία ολοκλήρωσης 18 μηνών (έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί αρχές του 2023, δηλαδή αρκετά πριν από τις θεομηνίες «Daniel» και «Elias»), αλλά έχει πάρει διαδοχικές παρατάσεις με την επίκληση λόγων ανωτέρας βίας έως τον Σεπτέμβριο του 2025. Επιπλέον για το ίδιο έργο, που είχε προϋπολογισμό 134.420.000 ευρώ, έχουν μέχρι στιγμής υπογραφεί ακόμα δύο συμπληρωματικές συμβάσεις. Η πρώτη τον Ιούνιο του 2023 για επιπλέον 24.170.274 ευρώ και η δεύτερη τον Δεκέμβριο του 2024 για 37.247.706 ευρώ. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι δύο συμπληρωματικές συμβάσεις έχουν την ίδια προθεσμία ολοκλήρωσης με τη βασική σύμβαση, δηλαδή θα πρέπει όλες να ολοκληρωθούν τον μήνα που διανύουμε.
«Εχουν στηθεί τα πρώτα εργοτάξια και οι ανάδοχοι έχουν εγκατασταθεί», εξηγεί ο γενικός γραμματέας Δημοσίων Εργων, Δημήτρης Αναγνώπουλος. «Με δεδομένο ότι οι συμβάσεις είναι με το σύστημα της μελετοκατασκευής, την περίοδο αυτή οι ανάδοχοι ολοκληρώνουν και υποβάλλουν προς έγκριση τις απαραίτητες μελέτες. Οπου αυτές έχουν εγκριθεί, τα έργα έχουν ξεκινήσει, λόγου χάρη στην περιοχή της γέφυρας Διάβας Τρικάλων. Αναλόγως στα σιδηροδρομικά έχει ξεκινήσει το «καθάρισμα» της γραμμής και η διαχείριση της υποδομής». Οσον αφορά τα έργα του «Ιανού», ο κ. Αναγνώπουλος σημειώνει ότι όντως θα ολοκληρωθούν έως το τέλος του τρέχοντος μήνα. «Υπεγράφησαν συμπληρωματικές συμβάσεις γιατί εξαιτίας του “Daniel” και “Elias” έγιναν ζημιές σε θέσεις ενδιάμεσες σε εκείνες που επισκευάζονταν. Οπότε ήταν η μόνη λογική λύση για την αποκατάσταση της ασφάλειας στο οδικό δίκτυο».
