Τη δημιουργία ενός νέου Εθνικού Οργανισμού Ερευνας ή τη μετεξέλιξη υπαρχόντων οργανισμών, όπως το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), σε μια ανεξάρτητη αρχή – φορέα ζητούν επιστήμονες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε ανοιχτή επιστολή τους προς τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Ουσιαστικά, ο ενιαίος φορέας έρευνας προτείνεται να λειτουργεί ως ανεξάρτητη αρχή, δηλαδή «ένα ΑΣΕΠ για την έρευνα», όπως ανέφερε στην «Κ» επιστήμονας του εξωτερικού που υπογράφει το κείμενο.
Μάλιστα, η επιστολή συντάχθηκε σε μια περίοδο που ο χρόνος της έρευνας στιγματίζεται από τις καταγγελίες – αντιδράσεις για τον τρόπο αξιολόγησης των αιτήσεων χρηματοδότησης που υποβλήθηκαν πριν από ένα χρόνο στο πλαίσιο του έργου «Trust Υour Stars / Εμπιστοσύνη στα αστέρια μας» του υπουργείου Παιδείας από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Χρειάζεται να οργανωθούν οι ερευνητικές χρηματοδοτήσεις από μια ανεξάρτητη αρχή που θα λειτουργεί με ενιαίο τρόπο και διαχρονικά κριτήρια για όλους, τονίζει ο Κωνσταντίνος Δροσάτος, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι.
Παράλληλα, νωπές είναι οι μνήμες στον ελληνικό ερευνητικό χώρο των παραιτήσεων από το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας (ΕΣΕΤΕΚ) επιστημόνων με λαμπρή καριέρα σε Ελλάδα και εξωτερικό. Οι παραιτηθέντες επέκριναν ευθέως την ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης απέναντι στο έργο που έχει επιτελέσει το ΕΣΕΤΕΚ, κάνοντας λόγο για αδιαφορία και απουσία στρατηγικής εκ μέρους του υπουργείου Ανάπτυξης, και ευρύτερα της κυβέρνησης, στον κρίσιμο τομέα της έρευνας.
Ανοιχτή επιστολή
Στην ανοιχτή επιστολή –έως τώρα έχει συγκεντρώσει περί τις 260 υπογραφές επιστημόνων από ελληνικά και ξένα ερευνητικά κέντρα και ΑΕΙ– αναφέρεται ότι «η έρευνα αποτελεί τη βασικότερη κινητήρια δύναμη της καινοτομίας και της ανάπτυξης, καθώς εμπεριέχει το ισχυρότερο πολλαπλασιαστικό δυναμικό μιας εθνικής επένδυσης, ιδίως για χώρες μικρού μεγέθους όπως η Ελλάδα. Τα οικονομικά θαύματα που έχουν επιτελεστεί σε χώρες αντίστοιχου μεγέθους με την Ελλάδα, όπως η Ιρλανδία και το Ισραήλ, οι οποίες επένδυσαν στην επιστημονική έρευνα συνηγορούν. Συνεπώς, η επένδυση στην επιστήμη δεν είναι πολυτέλεια· είναι ο μόνος βιώσιμος δρόμος για μια παραγωγική και ανταγωνιστική παρουσία της Ελλάδας στον 21ο αιώνα».
Οι υπογράφοντες επισημαίνουν παθογένειες του ελληνικού ερευνητικού χώρου, οι οποίες είναι χρόνιες. «Η επιστημονική έρευνα στη χώρα μας παραμένει εγκλωβισμένη σε ένα αδύναμο και κατακερματισμένο σύστημα, χωρίς στρατηγικό συντονισμό, με αναιμική δημόσια χρηματοδότηση και υπερβολική γραφειοκρατία. Παρά τις φιλότιμες προσπάθειες πολλών, οι επιστήμονες της Ελλάδας συνεχίζουν να εργάζονται κάτω από συνθήκες που υπονομεύουν την ποιότητα, την καινοτομία και το κύρος της επιστημονικής παραγωγής. Συνολικά, η χώρα δεν καρπώνεται ένα ουσιαστικό αποτέλεσμα από την έστω και μικρή χρηματοδότηση που διατίθεται για έρευνα».
Υπό διπλό έλεγχο
Η πρόταση προς την κυβέρνηση είναι «η δημιουργία νέου Εθνικού Οργανισμού Ερευνας ή η μετεξέλιξη υπαρχόντων οργανισμών, όπως το Ελληνικό Ιδρυμα Ερευνας και Καινοτομίας, σε μια ανεξάρτητη αρχή – φορέα, που θα καθοδηγείται από επιστήμονες και βοηθητικό προσωπικό – κατ’ αναλογία με το European Research Council της Ευρωπαϊκής Ενωσης, το Science Foundation της Ιρλανδίας, το Science Foundation του Ισραήλ, το National Science Foundation και τα National Institutes of Health των Ηνωμένων Πολιτειών, το Estonian Research Council της Εσθονίας, το NWN National Science Center της Πολωνίας.
Αυτός ο φορέας θα υπόκειται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο και στον έλεγχο της Δικαιοσύνης. Ο φορέας θα χαράσσει εθνική στρατηγική έρευνας, θα ορίζει τις επιστημονικές προτεραιότητες με βάση τις ανάγκες της Ελλάδας και τις παγκόσμιες επιστημονικές εξελίξεις, θα κατανέμει τις ερευνητικές χρηματοδοτήσεις αξιοποιώντας πόρους από διαφορετικά υπουργεία, θα λαμβάνει και θα αξιολογεί τις προτάσεις για ερευνητική χρηματοδότηση μέσω ενός ενιαίου και τακτικού μηχανισμού και θα επιβλέπει την εκτέλεση ερευνητικών προγραμμάτων με διαφανείς, διεθνείς διαδικασίες», όπως αναφέρει η επιστολή.
«Οι διαμαρτυρίες σχετικά με την αξιολόγηση του προγράμματος “Εμπιστοσύνη στ’ αστέρια μας”, καθώς και ότι το υπάρχον ΕΛΙΔΕΚ φαίνεται δυστυχώς να έχει εγκαταλειφθεί από το υπουργείο Ανάπτυξης ως φορέας ερευνητικών χρηματοδοτήσεων, αποτελούν αφορμές που αναδεικνύουν την ανάγκη οργάνωσης των ερευνητικών χρηματοδοτήσεων στην Ελλάδα από μια ανεξάρτητη αρχή που θα λειτουργεί με ενιαίο τρόπο και διαχρονικά κριτήρια για όλους τους ερευνητές και για κάθε είδους χρηματοδότηση προς αυτούς και αυτές ανεξάρτητα από το υπουργείο ή άλλον φορέα που τη διαθέτει», τόνισε στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Δροσάτος, καθηγητής Φαρμακολογίας και Συστημικής Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι των ΗΠΑ.
Και πρόσθεσε: «Το πλεονέκτημα της ανεξάρτητης αρχής έγκειται στο ότι η λειτουργία της δεν επηρεάζεται από υπουργικές αλλαγές, ότι θα ορίζεται από το Εθνικό Κοινοβούλιο και θα λογοδοτεί σε αυτό και στη Δικαιοσύνη, υπερτονίζοντας με αυτόν τον τρόπο την εθνική σημασία της επένδυσης στην έρευνα. Πιστεύουμε ότι αυτό θα είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για την οργάνωση της έρευνας στην Ελλάδα και τη λειτουργία της διαδικασίας αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων με συνέχεια, αξιοκρατία και διαφάνεια, όπως γίνεται στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και στις ΗΠΑ».
