Η Πάρος είναι ένα νησί με πολλά πρόσωπα. Φτάνοντας με το πλοίο στην Παροικιά, τη Χώρα του νησιού, παίρνουμε μια πρώτη γεύση της ραγδαίας ανάπτυξης ενός τόπου, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έρχεται συχνά στην επικαιρότητα εξαιτίας της υπερδόμησης που αλλοιώνει το φυσικό τοπίο. Η άλλη διάσημη εικόνα του νησιού, βέβαια, είναι εκείνη της νυχτερινής ζωής στη γραφική Νάουσα, τον δεύτερο μεγαλύτερο οικισμό της Πάρου, όπου τα καλοκαιρινά βράδια γίνεται το αδιαχώρητο και τα ντεσιμπέλ από τα μπαρ και τα κλαμπ «ποτίζουν» τους ασβεστωμένους τοίχους και αντηχούν έως το ξημέρωμα στα στενά σοκάκια του παραθαλάσσιου οικισμού.
Υπάρχει όμως και μια άλλη Πάρος. Εκείνη των κατοίκων που αντιστέκονται σθεναρά στην άκρατη τουριστική αξιοποίηση κι εμπνέονται δράσεις όπως το «κίνημα της πετσέτας», που το 2023 έφτασε σε όλη την Ελλάδα, μια πρωτοβουλία Παριανών που διεκδικούσαν αυστηρότερους ελέγχους, επιβολή προστίμων και απελευθέρωση παραλιών από ομπρέλες και ξαπλώστρες. Μερικά χρόνια νωρίτερα, το 2009, εθελοντικά και από αγάπη για τον τόπο, ιδρύθηκε το Περιβαλλοντικό και Πολιτιστικό Πάρκο Πάρου, το οποίο έκτοτε είναι μια ανάσα για το νησί, τους κατοίκους και τους επισκέπτες του. Μια προστατευόμενη έκταση 800 στρεμμάτων στα βόρεια του νησιού, λίγα μόνο χιλιόμετρα έξω από την πολύβουη Νάουσα, όπου απαγορεύονται η δόμηση, το κυνήγι και η βόσκηση.
Πρόκειται για μια δημοτική επιχείρηση που διαχειρίζεται με όρους ήπιας τουριστικής ανάπτυξης τη χερσόνησο του Αη Γιάννη Δέτη. Οπως μας εξηγεί ο Νίκος Μαλατέστας, πρόεδρος του πάρκου, «ο Δήμος Πάρου έχει πάρει υπό την προστασία του όλη αυτή την περιοχή, δεν υπάρχει κάποιο σενάριο αξιοποίησής της». Τα μόνα κτίσματα που συναντά κανείς εντός του περιβαλλοντικού πάρκου, είναι το μοναστήρι του Αη Γιάννη Δέτη, του οποίου τα κελιά έχουν μετατραπεί σε μουσείο, ένα beach bar με εστιατόριο στην παραλία Μοναστήρι και ο φάρος Κόρακα. Οσο για την προστασία της θαλάσσιας περιοχής, η οποία ανήκει στο δίκτυο Natura, «στόχος μας είναι να δημιουργηθούν κάποια μόνιμα ρεμέτζα, ώστε να μην αγκυροβολεί ο καθένας όπου θέλει, γεγονός που καταστρέφει το βυθό», μας λέει ο κ. Μαλατέστας, ξεναγώντας μας στην περιοχή.
Ο περίπατός μας ξεκινάει από την παραλία Μοναστήρι, που βρίσκεται στην είσοδο του περιβαλλοντικού πάρκου Πάρου. Η εικόνα που αντικρίζουμε από ψηλά, είναι αυτή μιας όμορφης αμμουδιάς με γαλαζοπράσινα νερά σε προστατευμένο από τους ανέμους κόλπο, η οποία είναι πλήρως αξιοποιημένη τουριστικά, με beach bar, μουσική, ομπρέλες, ξαπλώστρες και θαλάσσια σπορ. «Ο χαρακτήρας της παραλίας άλλαξε το 1992, όταν η τότε κοινότητα Νάουσας, έπειτα από πρόταση επιχειρηματιών, αποφάσισε να την αξιοποιήσει», σύμφωνα με τον κ. Μαλατέστα, γεγονός που αποτέλεσε την αφορμή της κινητοποίησης των κατοίκων και την ίδρυση του πάρκου Πάρου. «Τότε, καταρτίστηκε ένα σχέδιο για την ήπια αξιοποίηση και προστασία της χερσονήσου, που περιλαμβάνει περιβαλλοντικές, εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δράσεις, αλλά κι ένα δίκτυο μονοπατιών επτά χιλιομέτρων».
Ακριβώς πίσω από την παραλία Μοναστήρι βρίσκονται το θερινό σινεμά «Εναστρον» και το ανοιχτό θέατρο «Αρχίλοχος», που δανείζεται το όνομά του από τον αρχαίο Παριανό ποιητή, με χωρητικότητα οκτακοσίων θέσεων. Τα βράδια γεμίζει από κόσμο ενώ όσοι δεν βρουν θέση στις κερκίδες, κάθονται στα βράχια με τα μαξιλαράκια τους και παρακολουθούν τις παραστάσεις, καθώς στο βάθος το φεγγάρι ανατέλλει πάνω από την παραλία. Εδώ, λαμβάνουν χώρα πολλές από τις εκδηλώσεις του «Φεστιβάλ στο Πάρκο», το οποίο πραγματοποιείται ετησίως από τον Ιούνιο έως και τον Σεπτέμβριο, με ελεύθερη είσοδο. Μία ακόμη πρωτοβουλία του πάρκου Πάρου για την πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού.
Από το 2024, την καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ και όλων των ετήσιων εκδηλώσεων του πάρκου έχει ο μουσικός και ηθοποιός Θεμιστοκλής Καρποδίνης, που είναι και ο αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος του νησιού. «Το πολιτιστικό σκέλος του πάρκου είναι κομμάτι του βιώσιμου τουρισμού. Μια εναλλακτική που εμπλουτίζει όλη την εμπειρία που μπορούν να έχουν οι επισκέπτες στην Πάρο», αναφέρει ο κ. Καρποδίνης.
Το πρόγραμμα
Στις υπόλοιπες εκδηλώσεις του Αυγούστου περιλαμβάνεται η παράσταση «Ο Γιάννης του Βούδι», σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Λιαρόπουλου, καθώς και μια συναυλία από τη γαλλική χορωδία PSL Chamber Choir, ενώ τον Σεπτέμβριο το φεστιβάλ ολοκληρώνεται με τη συναυλία μουσικής δωματίου από το Trio Fagotissimo και τη συναυλία «La Catena d’ amore» με μουσικές από την Αναγέννηση έως τον εικοστό αιώνα.
Ωστόσο, εκδηλώσεις πραγματοποιούνται και σε άλλους, απρόσμενους χώρους, όπως ένα χωράφι στο καρνάγιο της Νάουσας, δίπλα στο μοναστήρι, όπου τον Ιούλιο έκανε πρεμιέρα το «Future Cargo», παράσταση χορού του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, σε συμπαραγωγή με το The Place του Λονδίνου, που εκτυλίχθηκε σε ένα φορτηγό μήκους 12 μέτρων.
Πληθώρα εκδηλώσεων στο «Φεστιβάλ στο Πάρκο», το οποίο πραγματοποιείται ετησίως από τον Ιούνιο έως και τον Σεπτέμβριο με ελεύθερη είσοδο, ως μια πρωτοβουλία για την πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού.
Το φεστιβάλ ανοίγεται επίσης και εκτός των ορίων του περιβαλλοντικού πάρκου, όπως στο Δημοτικό Σχολείο Νάουσας όπου έδωσε συναυλία η Μαρίνα Σπανού, στην Παροικιά, όπου τον Μάιο διοργανώθηκε το πρώτο φεστιβάλ κουκλοθεάτρου, ενώ τον περασμένο χειμώνα έγιναν εκπαιδευτικά προγράμματα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής σε όλη την Πάρο.
«Οταν μεγάλωνα στην Πάρο, τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, δεν υπήρχαν ερεθίσματα για τα παιδιά, γι’ αυτό θέλω ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός να απλώνεται όλη τη χρονιά και όχι κατά τους θερινούς μήνες. Στα νησιά, ιδίως σε όσα υπάρχει μεγάλη ναυτική παράδοση, όπως η Πάρος, παρατηρείται ιστορικά η επαφή με τους άλλους πολιτισμούς, με τον ξένο, με νέες ιδέες και μουσικές. Θέλω η Πάρος να διατηρήσει αυτή την παράδοση της επαφής με τα νέα ερεθίσματα και να μην αισθάνεται αποκομμένη», μας υπογραμμίζει ο κ. Καρποδίνης.
Καθώς στεκόμαστε στο κοίλον του θεάτρου, που αντικρίζει τη θάλασσα, διακρίνουμε τις μυρωδιές από θυμάρια και βότανα που βρίσκονται φυτεμένα ακριβώς πίσω από το αμφιθέατρο. Πρόκειται για έναν μικρό βοτανικό κήπο, με περισσότερα από εβδομήντα είδη ενδημικών κυκλαδίτικων φυτών, με ειδική σήμανση για τις λαϊκές και επιστημονικές ονομασίες τους, τα οποία ποτίζονται μέσω βιολογικού καθαρισμού. Μια πρωτοβουλία του Σωματείου των Φίλων του Πάρκου με τη συγχρηματοδότηση του πάρκου και του Ιδρύματος για την Προστασία και Ανάδειξη του Περιβάλλοντος των Κυκλάδων.
Ο περίπατός μας συνεχίζεται στο μεταβυζαντινό μοναστήρι του Αη Γιάννη Δέτη, το οποίο λειτουργεί κάθε καλοκαίρι στις 29 Αυγούστου. Το μοναστήρι ήταν εγκαταλελειμμένο, ώσπου ανέλαβε τη φροντίδα του ένα ζευγάρι επιφανών Ολλανδών που επισκέφθηκαν το νησί τη δεκαετία του ’60. «Τη μέρα που ήταν να φύγουν, αποκλείστηκαν λόγω καιρού κι έτσι έκαναν έναν περίπατο προς την περιοχή του μοναστηρίου, όπου μαγεύτηκαν με το τοπίο και αποφάσισαν να συνδέσουν τη ζωή τους με αυτό τον τόπο», εξιστορεί ο κ. Μαλατέστας.
Μουσείο στα κελιά
Σήμερα, τα κελιά του μοναστηριού έχουν μετατραπεί σε έναν μικρό μουσειακό χώρο, ο οποίος φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση «Η Πάρος μέσα από τη ρωσική χαρτογραφία 1770-1775». Λίγοι γνωρίζουν ότι η Πάρος λειτούργησε ως διοικητικό κέντρο της Ρωσικής Ηγεμονίας του Αρχιπελάγους, καθώς στον κόλπο της Νάουσας εγκαταστάθηκε εκείνα τα χρόνια ο ναύσταθμος του ρωσικού στόλου στον Α΄ Ρωσο-οθωμανικό Πόλεμο, γνωστό ως «Ορλωφικά». Η περιοχή είχε επιλεγεί λόγω της κομβικής θέσης της στη μέση του Αιγαίου, ενώ ο κόλπος είναι πολύ καλά προστατευμένος και προσφέρει μεγάλο αγκυροβόλιο. Οι χάρτες που εκτίθενται στο μουσείο, «είναι αντίγραφα πρωτότυπων ρωσικών χαρτών που δημιούργησαν οι ερευνητές με τους οποίους συνεργαστήκαμε, αφού άνοιξαν τα σοβιετικά αρχεία μετά την πτώση της πρώην ΕΣΣΔ», συμπληρώνει ο πρόεδρος του πάρκου.
Ο καλύτερος τρόπος, όμως, για να απολαύσει κανείς το φυσικό τοπίο και να αντιληφθεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, είναι μέσω των περιπατητικών διαδρομών, που αναδεικνύουν τον περιβαλλοντικό χαρακτήρα του πάρκου. Διασχίζοντας τα μονοπάτια κατά μήκος της χερσονήσου, δημιουργημένα και αυτά με την εθελοντική εργασία και το μεράκι των κατοίκων, αγναντεύουμε από ψηλά το Αιγαίο, με το βλέμμα να περιηγείται στα γύρω νησιά. Δήλος, Μύκονος, Τήνος, ακόμη και η Ικαρία διακρίνεται μακριά στον ορίζοντα, αν είναι καθαρός ο ουρανός. Παίρνουμε βαθιά ανάσα, κλείνουμε τα μάτια και κρατάμε μέσα μας τη φυσική ομορφιά αυτού του τόπου, που έχει διαφυλαχθεί με πολύ κόπο και αποδεικνύει πως ένα διαφορετικό μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης είναι εφικτό.
Πληροφορίες για το «Φεστιβάλ στο Πάρκο»: https://parospark.com.
