Του Απόστολου Λακασά
Η Σύγκλητος του ΑΠΘ θα δώσει το τελικό πράσινο φως στην ίδρυση επώνυμης έδρας για σπουδές πάνω στον Μέγα Αλέξανδρο. Ο υφυπουργός Εσωτερικών (Μακεδονίας-Θράκης) Κωνσταντίνος Γκιουλέκας σε συνέντευξη Τύπου στη Θεσσαλονίκη, το απόγευμα της Δευτέρας, ανακοίνωσε τη δημιουργία της έδρας, εμφανιζόμενος να προκαταλαμβάνει την απόφαση του αρμόδιου, ακαδημαϊκού οργάνου του ιδρύματος.
Ειδικότερα, η πρόταση για την ίδρυση της έδρας ετέθη σε συνάντηση που είχε ο κ. Γκιουλέκας στις αρχές Φεβρουαρίου με τους πρυτάνεις του Αριστοτελείου Χαράλαμπο Φείδα, του Παν. Μακεδονίας Στέλιο Κατρανίδη, του Διεθνούς Πανεπιστημίου Σταμάτη Αγγελόπουλο, του Δημοκρίτειου Θράκης Φώτη Μάρη και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρο Θεοδουλίδη. «Λείπει μια τέτοια έδρα εδώ στη Μακεδονία και χαιρόμαστε γιατί συμφωνούν και οι πέντε πρυτάνεις στο να γίνει», είχε δηλώσει τότε ο υφυπουργός. Η κατ’ αρχάς συμφωνία των πρυτάνεων επιβεβαιώθηκε σε νέα σύσκεψη, την περασμένη Δευτέρα.
Βέβαια, στο ενδιάμεσο το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την εκλογή του κ. Φείδα και στις εκλογές που ακολούθησαν εξελέγη πρύτανης ο Κυριάκος Αναστασιάδης, ο οποίος μετείχε στην προχθεσινή σύσκεψη. Μετά τη λήξη της ο κ. Γκιουλέκας δήλωσε ότι «αποφασίσαμε ότι είναι απαραίτητο να ιδρύσουμε μια έδρα για την ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που λείπει από την πατρίδα μας και πρέπει οπωσδήποτε να προχωρήσει».
Μιλώντας χθες στην «Κ», ο υφυπουργός ανέφερε ότι «η πρότασή μας θα υλοποιηθεί από το Αριστοτέλειο, αλλά με μία διεπιστημονική συνεργασία και με τα άλλα ΑΕΙ της Μακεδονίας και Θράκης. Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχει μία τέτοια έδρα στην Ελλάδα και δη στη Μακεδονία. Θα μελετηθεί η ιστορία του σπουδαιότερου Ελληνα όλων των εποχών, του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Μάλιστα εστίασε στην προοπτική να έλθουν στα ΑΕΙ της Βορείου Ελλάδος φοιτητές και ερευνητές από το εξωτερικό, εξαίροντας και τη σημασία της έδρας «για πολιτικούς λόγους σε επίπεδο πολιτισμικής διπλωματίας, την ώρα που αμφισβητούνται ιστορικά δεδομένα».
«Η πρωτοβουλία μας θα υλοποιηθεί με διεπιστημονική συνεργα- σία και με τα άλλα ΑΕΙ της Μακεδονίας και Θράκης», λέει στην «Κ» ο υφ. Εσωτερικών Κωνσταντίνος Γκιουλέκας.
Σύμφωνα με τον κ. Γκιουλέκα, θα γίνει προσπάθεια η έδρα να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν, ακόμη και από το προσεχές ακαδημαϊκό έτος. Ο ίδιος σημείωσε ότι «θα χρηματοδοτηθεί από φορείς της ευρύτερης περιοχής. Συζητάμε με επιμελητήρια, συνδέσμους και άλλους φορείς. Το κόστος για να ξεκινήσει μία επώνυμη έδρα είναι περί τις 50.000 ευρώ. Εμείς, ως υφυπουργείο Μακεδονίας-Θράκης, θα βοηθήσουμε και στην εξεύρεση χορηγιών».
Ο νέος πρύτανης του ΑΠΘ Κυριάκος Αναστασιάδης, από την πλευρά του, δήλωσε στην «Κ» ότι θα ακολουθήσουν οι απαραίτητες διαδικασίες για την ίδρυση της έδρας. «Θα εισαγάγουμε το θέμα στη Σύγκλητο. Πληροφορήθηκα ότι η έδρα θα ιδρυθεί στη Φιλοσοφική Σχολή. Σεβόμαστε τη βούληση της προηγούμενης πρυτανικής αρχής. Αμεσα θα ζητήσω από τους συναδέλφους που ασχολούνται με την Αρχαία Ιστορία να συντάξουν μία έκθεση τεκμηρίωσης για την ανάγκη ίδρυσης της συγκεκριμένης επώνυμης έδρας», δήλωσε χθες στην «Κ» ο κ. Ιάκωβος Μιχαηλίδης, αντιπρύτανης του ΑΠΘ και καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ιδρύματος. Κατόπιν θα ακολουθήσει η προκήρυξη της θέσης για τον διδάσκοντα της έδρας.
Το ΑΠΘ, επίσης, υπέγραψε πρόσφατα μνημόνιο συνεργασίας με το υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, με στόχο την έναρξη λειτουργίας, στη Νομική Σχολή του, της πρώτης Εδρας Κυπριακών Σπουδών στην Ελλάδα, την ακαδημαϊκή χρονιά 2025-2026. Η Κύπρος θα χρηματοδοτεί πλήρως τη διδακτική και επιστημονική δραστηριότητα της έδρας. Στο πλαίσιο της έδρας, θα προσφέρονται προπτυχιακά μαθήματα όπως η Ιστορία της Κύπρου και το κυπριακό ζήτημα, ως επιλεγόμενα για όλους τους φοιτητές του ΑΠΘ, ενώ προγραμματίζεται και η οργάνωση συνεδρίων, διαλέξεων και πολιτιστικών δράσεων.
Οι πρώτες αντιδράσεις της επιστημονικής κοινότητας
Του Νικόλα Ζώη
Η ανακοίνωση για την ίδρυση έδρας Σπουδών Μεγάλου Αλεξάνδρου στο ΑΠΘ προκαλεί ήδη ποικίλες αντιδράσεις στην επιστημονική κοινότητα. Μιλώντας στην «Κ» ο δρ Πολ Κάρτλετζ, ομότιμος καθηγητής Ελληνικού Πολιτισμού στην έδρα A.G. Leventis στο τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, δηλώνει ενθουσιασμένος με την είδηση. «Ως μαθητής του μεγάλου Αριστοτέλη, το όνομα του Αλεξάνδρου είναι το πλέον κατάλληλο για να κοσμήσει τη νέα έδρα», λέει ο καθηγητής και υπενθυμίζει την «ανοιχτόμυαλη» στάση του Μακεδόνα βασιλιά απέναντι στην Ανατολή.
Ο δρ Κάρτλετζ σημειώνει ότι μεταξύ των φιλοσόφων που συνάντησε ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ο Ινδός βραχμάνος σοφός Καλανός, ενώ φυσικά είχε στενή σχέση και με Ελληνες, όπως ο Ανάξαρχος αλλά και ο Ονησίκριτος. «Θα ήθελα λοιπόν να προτείνω τουλάχιστον ένα σημαντικό μέρος της αποστολής της νέας έδρας να είναι η μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της ελληνικής και της ανατολικής φιλοσοφίας, προς όφελος περαιτέρω διεθνούς συνεργασίας και αμοιβαίας κατανόησης και με έμφαση προς Ανατολάς», αναφέρει.
«Θέλω να προτείνω τουλάχιστον ένα σημαντικό μέρος των σπουδών να είναι η μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ελληνικής και ανατολικής φιλοσοφίας»
Δρ Πολ Κάρτλετζ
Καθηγητής στο Κέιμπριτζ
Η ελληνιστική οικουμένη συνιστά ένα πολυεπίπεδο θέμα. Δεν ξέρω πόσο χρήσιμη είναι απλώς η δημιουργία μιας έδρας για τον Μέγα Αλέξανδρο.
Δρ Αγγελική Κοτταρίδη
Επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων
Από τη μεριά της η δρ Αγγελική Κοτταρίδη, επίτιμη έφορος Αρχαιοτήτων, επισημαίνει ότι υπάρχει ανάγκη για κάτι πολύ μεγαλύτερο από μία έδρα –π.χ. ένα ινστιτούτο–, το οποίο θα ασχολείται με τις συνέπειες της πολιτικής του Μεγάλου Αλεξάνδρου και με τη δημιουργία της ελληνιστικής οικουμένης. «Η ελληνιστική οικουμένη συνιστά ένα πολυεπίπεδο θέμα, το οποίο απαιτεί γνώση των ευρημάτων της αχανούς ελληνιστικής επικράτειας, συμμετοχή αρχαιολόγων, ιστορικών και επιστημόνων άλλων ειδικοτήτων, καθώς και συνεργασία με άλλα διεθνή ιδρύματα και ινστιτούτα που πραγματοποιούν ανασκαφές και γενικότερα ανάλογες έρευνες», λέει η δρ Κοτταρίδη.
«Δεν ξέρω πόσο χρήσιμη είναι απλώς η δημιουργία μια έδρας για τον Μέγα Αλέξανδρο», προσθέτει η αρχαιολόγος ορμώμενη από την 25ετή ενασχόλησή της με τον Μακεδόνα βασιλιά, η οποία περιλαμβάνει ανασκαφές σε τοπόσημα του μακεδονικού και του ελληνιστικού κόσμου, καθώς και σχεδιασμό μουσείων, με τελευταίο το «Εικονικό Μουσείο Μέγας Αλέξανδρος».
Μελέτη και οργάνωση
Η κ. Κοτταρίδη εκτιμά ότι η δημιουργία μιας πανεπιστημιακής έδρας είναι ένα εγχείρημα ανεπαρκές όταν πρόκειται για ένα τόσο σύνθετο θέμα που ξεπερνάει τα όρια της ιστορίας αλλά και της αρχαιολογίας. «Ο Αλέξανδρος και η ελληνιστική οικουμένη, ο Νέος Κόσμος που αυτός εμπνεύστηκε και έβαλε τα θεμέλιά του, είναι ένα τεράστιο πεδίο με το οποίο η Ελλάδα δυστυχώς δεν έχει ασχοληθεί συστηματικά. Είναι επιτακτική ανάγκη να το κάνει, αλλά θέλει μελέτη και οργάνωση», τονίζει η αρχαιολόγος.
Ο καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον, Αγγελος Χανιώτης, συμφωνεί. Η είδηση για την έδρα Μεγάλου Αλεξάνδρου τον «ξενίζει», λέει στην «Κ». Για δύο λόγους. «Πρώτον, είναι αδιανόητο η ίδρυση μιας έδρας με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο να αποφασίζεται σε μια σύσκεψη ανθρώπων άσχετων με τις ερευνητικές και ακαδημαϊκές διαστάσεις του αντικειμένου», εξηγεί ο ιστορικός.
«Δεύτερον, ακριβώς επειδή ο Μέγας Αλέξανδρος και η εποχή του αποτελούν αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας, στην οποία συνεργάζονται ιστορικοί και της Ελλάδας και της περσικής αυτοκρατορίας, όπως αρχαιολόγοι, επιγραφικοί, παπυρολόγοι, ιστορικοί της τέχνης, της φιλοσοφίας, του δικαίου, της λογοτεχνίας, αλλά και μελετητές της πρόσληψης του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε μεταγενέστερες εποχές και χώρους εκτός Ελλάδος –σκεφθείτε απλώς την παρουσία του στη μεσαιωνική τέχνη και στη “Φυλλάδα του Μεγαλέξανδρου”, είναι προφανές ότι όλα αυτά δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μιας “έδρας”, δηλαδή θέσης ενός καθηγητή», επισημαίνει ο κ. Χανιώτης.
«Για τη μελέτη και τη διδασκαλία της ευρύτερης ιστορικής περιόδου που συνδέουμε με τον Μεγάλο Αλέξανδρο», καταλήγει, «υπάρχουν ενδεδειγμένα μέτρα – π.χ. ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών και η ενίσχυση του ακαδημαϊκού προσωπικού. Η ίδρυση μιας έδρας σίγουρα δεν ανήκει σε αυτά».
