Ορόσημο για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται η θεσμοθέτηση ζώνης απαγόρευσης της αλιείας με μηχανότρατα γύρω από τα πολύτιμα κοραλλιογενή οικοσυστήματα, που βρίσκονται στα νερά της περιοχής του νησιωτικού συμπλέγματος των Φούρνων-Κορσεών. Πρόκειται για την πρώτη τέτοια περιοχή που οριοθετείται με όρους προστασίας στην Ελλάδα και μία από τις ελάχιστες στη Μεσόγειο. Η σχετική απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ και αφορά μια έκταση 430 τετραγωνικών χιλιομέτρων γύρω από τους Φούρνους.
Σε βάθη 60-250 μέτρων
«Πρόκειται για μοναδικά οικοσυστήματα, σπάνιας ομορφιάς και ιδιαίτερα πλούσιας βιοποικιλότητας. Στην περιοχή των Φούρνων και σε βάθη 60-250 μέτρων κρύβεται ένας θησαυρός – εκτεταμένα κοραλλιογενή οικοσυστήματα παγκόσμιας περιβαλλοντικής σημασίας, ηλικίας πολλών χιλιάδων χρόνων. Αυτά τα θαλάσσια ζωικά δάση αναπτύσσονται εκεί λόγω των έντονων θαλάσσιων ρευμάτων, που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά αναγκαία για την ανάπτυξη της θαλάσσιας ζωής, τα οποία καταλήγουν εκεί από την τάφρο της Ικαρίας που βρίσκεται βορειότερα και φτάνει τα 1.400 μέτρα σε βάθος», εξηγεί στην «Κ» η Αναστασία Μήλιου, υδροβιολόγος και επιστημονική διευθύντρια του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος».
Για να έρθει η απαγόρευση αλιείας χρειάστηκαν χρόνια προσπάθειας και πολλές ώρες δύσκολης υποθαλάσσιας ερευνητικής εργασίας, που έγινε από το Αρχιπέλαγος, σε στενή συνεργασία με τον Δήμο Φούρνων και τους ψαράδες του νησιού και την ιδιαίτερη συμβολή εξειδικευμένων επιστημονικών συνεργατών, όπως η Oceana, ο γαλλικός οργανισμός Under the Pole και το Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
«Το καλό νέο είναι η χωροθέτηση της ζώνης απαγόρευσης αλιείας με μηχανότρατες. Το πρόβλημα είναι πως έχουμε αργήσει δεκαετίες. Βρήκαμε τοπικά δημοσιεύματα του 1960, που έθεταν το πρόβλημα και ζητούσαν απαγόρευση των μηχανότρατων. Και ό,τι σώθηκε στην περιοχή ήταν λόγω της πολύ ιδιαίτερης γεωμορφολογίας του βυθού στο σύμπλεγμα των Φούρνων-Κορσεών, με τα δύο νησιά, τις 16 νησίδες και τις 24 βραχονησίδες. Οι απότομες κλίσεις του βυθού, τα υποβρύχια όρη και τα μικρά φαράγγια δεν διευκόλυναν τα καταστροφικά συρόμενα εργαλεία από τις μηχανότρατες. Σε άλλες περιοχές, με επίπεδο βυθό, τα δάση Μαύρου Κοραλλιού έχουν πάθει ανυπολόγιστη και μη αναστρέψιμη καταστροφή», τονίζει η κ. Μήλιου.
Απαιτήθηκαν χρόνια προσπάθειας από τον οργανισμό «Αρχιπέλαγος», σε στενή συνεργασία με τον δήμο και τους ψαράδες του νησιού.
Σύμφωνα με τις έρευνες του Αρχιπελάγους, κοραλλιογενή δάση βρίσκονται σε πολλές ακόμη περιοχές του Αιγαίου, όπως σε Αμοργό, Αστυπάλαια, Χίο, Ψαρά, Αη Στράτη. «Η χαρτογράφηση και η προστασία πρέπει να προχωρήσουν γρήγορα και σε αυτές τις περιοχές», τονίζει η επιστημονική υπεύθυνη του Ινστιτούτου. «Δεν έχουμε χρόνο. Κάθε έτος καταστρέφονται οικοσυστήματα που η φύση έκανε εκατοντάδες και χιλιάδες χρόνια να αναπτύξει», συμπληρώνει.
Κρίσιμη η χαρτογράφηση
Το μεγάλο ερώτημα τώρα είναι εάν και πώς θα εφαρμοστεί η νομοθεσία περιβαλλοντικής προστασίας, καθώς στην Ελλάδα είναι πολύ σύνηθες να παραβιάζεται. Εξάλλου, τυπικά οι κοραλλιογενείς περιοχές, όπως και τα λιβάδια Ποσειδωνίας θα έπρεπε να προστατεύονται, αλλά αυτό δεν συμβαίνει, καθώς δεν έχει καν ολοκληρωθεί η χαρτογράφησή τους…
«Το πλαίσιο προστασίας θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση για να δοθεί ένα τέλος, με γρήγορες και αποτελεσματικές διαδικασίες, στις καταστροφές που προκαλούνται σε αυτά τα ευάλωτα οικοσυστήματα από την αλιεία με συρόμενα εργαλεία και όχι μόνον. Αξιοσημείωτο είναι ότι στις ίδιες περιοχές δραστηριοποιούνται δεκάδες μηχανότρατες, τόσο ελληνικές όσο και τουρκικές», σημειώνει σε ανακοίνωσή του το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος.
«Στόχος μας, όπως και του Δήμου Φούρνων και των ψαράδων του νησιού, είναι η τήρηση και εφαρμογή των μέτρων προστασίας, ώστε να μπει οριστικό τέλος στις καταστροφικές πρακτικές αλιευτικών σκαφών, ανεξαρτήτως εθνικότητας», υπογραμμίζει η κ. Μήλιου. «Αποτελεί συνήθη πρακτική σε διεθνές επίπεδο να εμπλέκονται οργανικά στην προστασία οι τοπικές κοινωνίες και στην περίπτωσή μας ειδικά η κοινότητα των αλιέων, η οποία βοήθησε ιδιαίτερα και στον εντοπισμό των κοραλλιογενών περιοχών», συμπληρώνει, «κι αυτό θα επιδιώξουμε».
Η χωροθέτηση απαγόρευσης αλιείας με μηχανότρατες γύρω από τους Φούρνους φέρνει στην επιφάνεια σε διεθνές επίπεδο τα μοναδικά κοραλλιογενή οικοσυστήματα του Αιγαίου. «Το επείγον πλαίσιο εφαρμογής προστασίας έχει ήδη προσελκύσει ενδιαφέρον από το εξωτερικό, ως ένα ιδιαίτερα σημαντικό προηγούμενο για την προστασία των θαλασσών, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο για αντίστοιχες εφαρμογές στην Ελλάδα και στη Μεσόγειο», σημειώνει η κ. Μήλιου.
