«Βλέπω, εδώ και αρκετές ημέρες, ένα drone να πετά αργά την νύχτα (1-2 π.μ.), γύρω από το 4ο Δημοτικό και σε ένα μεγάλο εύρος του Κοντόπευκου. Υπάρχει λόγος ανησυχίας;». Αντίστοιχες ερωτήσεις εμφανίστηκαν πριν από περίπου έναν μήνα στο Facebook γκρουπ κατοίκων του Δήμου Αγίας Παρασκευής. Κάποιοι γνώριζαν και απαντούσαν πως το drone ανήκει στον δήμο και «περιπολεί κατά τις νυχτερινές ώρες σε πλατείες, πάρκα και σχολικούς χώρους, με στόχο την αποτροπή βανδαλισμών και παραβατικών συμπεριφορών». Μετά τη μετάδοση της παραπάνω πληροφορίας, συνήθως ακολουθούσε διαδικτυακή διαμάχη: κάποιοι έδιναν συγχαρητήρια στη δημοτική αρχή για τη λήψη μέτρων προστασίας, ενώ κάποιοι άλλοι δήλωναν πως αισθάνονται ότι παίζουν στο… Big Brother.
«Η περιοχή παρακολουθείται»
Ο Δήμος Αγίας Παρασκευής είναι ο τελευταίος που προστέθηκε στους δήμους της Αθήνας οι οποίοι αποφάσισαν να επιστρατεύσουν drones προκειμένου να προστατεύσουν τη δημοτική περιουσία από βανδαλισμούς αλλά και να αντιμετωπίσουν τη νεανική παραβατικότητα. Είχαν προηγηθεί ο Δήμος Κηφισιάς και ο Δήμος Αιγάλεω. Ο δήμαρχος Αγίας Παρασκευής, Γιάννης Μυλωνάκης, περιέγραψε ότι αντιμετώπιζε προβλήματα με συνεχή περιστατικά βανδαλισμών σε πρώην στρατόπεδο όπου στεγάζονται υπηρεσίες του δήμου αλλά και σε σχολικά συγκροτήματα και αθλητικό κέντρο από ανήλικους που έσπαγαν, έκαιγαν και προκαλούσαν ζημιές. «Μίλησα με τον δήμαρχο Αιγάλεω που είχε χρησιμοποιήσει το drone για την προστασία σχολικού συγκροτήματος και μου είπε ότι είχε δει σημάδια βελτίωσης. Ετσι πήρα την απόφαση να το ξεκινήσουμε και εμείς», σημείωσε.
Τα drones διαθέτουν θερμικές κάμερες και, όταν αντιληφθούν κάποια κίνηση, μεταδίδουν ένα ηχητικό μήνυμα που αναφέρει πως η περιοχή παρακολουθείται και σε περίπτωση παραβατικής συμπεριφοράς θα ειδοποιηθούν οι Αρχές.
Η «Κ» συνομίλησε με τους δημάρχους των τριών δήμων, που ακολούθησαν παρόμοιο μοτίβο: συνήψαν σύμβαση μέσω απευθείας ανάθεσης με την εταιρεία drones (η ίδια που χρησιμοποιήθηκε και από το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας για την πυροπροστασία), αρχικά στο πλαίσιο πιλοτικής δοκιμής για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Κατά την εφαρμογή του μέτρου, κάθε βράδυ (22.00-6.00), χειριστές της εταιρείας αναλαμβάνουν –συνήθως μέσα από τα κέντρα επιχειρήσεων που έχουν στηθεί σε δημοτικά κτίρια– να πετούν τα drones πάνω απο σημεία ενδιαφέροντος που έχουν υποδειχθεί από τη δημοτική αρχή. Τα drones διαθέτουν θερμικές κάμερες και όταν αντιληφθούν κάποια κίνηση μεταδίδουν ένα ηχητικό μήνυμα που αναφέρει πως η περιοχή παρακολουθείται και σε περίπτωση παραβατικής συμπεριφοράς θα ειδοποιηθούν οι αρμόδιες αρχές.
«Εχει λειτουργήσει αποτρεπτικά»
Οπως ανέφερε ο δήμαρχος Αγίας Παρασκευής, παρότι εφαρμόζει το μέτρο ελάχιστο διάστημα, έχει διαπιστώσει ήδη διαφορά: «Δεν μας έχουν αναφερθεί ζημιές. Εχει λειτουργήσει αποτρεπτικά. Δεν έχουμε συλλάβει κάποιον, αλλά έχουμε δει διαφορά. Υπήρξαν ένα-δύο περιστατικά σε παιδική χαρά που με το που είδαν το drone, έφυγαν. Είναι ωστόσο νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα».
Την αποτελεσματικότητα του μέτρου εξήραν και οι άλλοι δύο δήμαρχοι. Ο Λάμπρος Σκλαβούνος του Δήμου Αιγάλεω χρησιμοποίησε το drone περίπου έναν χρόνο για την επιτήρηση ενός μεγάλου σχολικού συγκροτήματος, λέγοντας πως από την έναρξη της χρήσης του μηδενίστηκαν τα προβλήματα. Οπως επισήμανε, η έκταση είναι μεγάλη και εντός της βρίσκεται και δασύλλιο, το οποίο δυσκολεύει πολύ την επιτήρηση αποκλειστικά και μόνο με φύλακες. Η διαφορά με το drone είναι τέτοια που, όπως ισχυρίστηκε, είναι πιο συμφέρον οικονομικά για τον δήμο να πληρώνει την υπηρεσία χρήσης του drone παρά τις επισκευές των ζημιών. Αντίστοιχα, ο δήμαρχος Κηφισιάς, Βασίλης Ξυπολυτάς, ανέφερε πως σε δύο περιστατικά βανδαλισμών η χρήση του drone λειτούργησε αποτρεπτικά. Ο κ. Ξυπολυτάς συγκεκριμένα επισήμανε πως το drone περιπολεί πάνω από δημοτικές εγκαταστάσεις, παιδικές χαρές και πάρκα κατά τις βραδινές ώρες, καθώς και πάνω από τα εμπορικά κέντρα της Κηφισιάς τα βράδια της Παρασκευής και του Σαββάτου, ώστε να αποτρέπει περιστατικά βίας και να προσδίδει αίσθημα ασφάλειας.
«Πετάει έξω από το παράθυρό μου»
Κάποιοι κάτοικοι είναι ικανοποιημένοι από το μέτρο επιτήρησης. Την ίδια στιγμή όμως υπήρξαν και αντιδράσεις. Στην περίπτωση του Αιγάλεω, που η χρήση είναι πολύ στοχευμένη, διαμαρτυρήθηκε η ΕΛΜΕ (Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης), ενώ κάποιοι κάτοικοι παραπονέθηκαν για τον θόρυβο που κάνει το drone. Στην περίπτωση της Αγίας Παρασκευής, υπήρξαν αντιδράσεις από κατοίκους αλλά και μέλη του δημοτικού συμβουλίου. Κάτοικοι εξέφρασαν τον προβληματισμό τους και στον Δήμο Κηφισιάς. «Δεν πιστεύω ότι η πλειοψηφία είναι αρνητική, ίσως γιατί υπάρχει το πρόβλημα της νεανικής παραβατικότητας και ψάχνουμε για λύση. Νομίζω πως το γενικό αίσθημα είναι “ναι στη χρήση, όχι στην κατάχρηση”», τόνισε ο Σταύρος Ζαπάντης, δημοτικός σύμβουλος στον Δήμο Κηφισιάς και πρώην αντιδήμαρχος τεχνικών υπηρεσιών.
Τα βασικά ζητήματα που εγείρουν οι κάτοικοι που διαφωνούν είναι η παραβίαση της ιδιωτικότητας και η νομιμότητα του μέτρου αναφορικά με τον σεβασμό της προστασίας προσωπικών δεδομένων. «Αυτή τη στιγμή το drone του δήμου πετάει έξω απο το παράθυρο του διαμερίσματός μου και χαλαρά βλέπει τι κάνω μεσα σε αυτό. Θα ήθελα να γνωρίζω πόσο νόμιμο είναι αυτό και αν γνωρίζουν οι αρμόδιοι ότι υπάρχουν προσωπικά δεδομένα. Αυτό θεωρώ ότι είναι πολύ σοβαρό», έγραψε χαρακτηριστικά κάτοικος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναρτώντας φωτογραφία του drone.
Είναι νόμιμο;
Σε δηλώσεις του σε τηλεοπτικό σταθμό, ο Μανώλης Αγγελάκης, ιδιοκτήτης της εταιρείας drones, είπε ότι τα προσωπικά δεδομένα είναι πλήρως εξασφαλισμένα, καθώς «το συγκεκριμένο σύστημα έχει λογισμικό που δεν κάνει καταγραφή ούτε προσώπων ούτε πινακίδων». Τα δεδομένα αυτά, πρόσθεσε, αποδεσμεύονται μόνο όταν ζητηθεί από τις Αρχές.
Το συγκεκριμένο σύστημα έχει λογισμικό που δεν κάνει καταγραφή ούτε προσώπων ούτε πινακίδων.
Η «Κ» απευθύνθηκε στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα θέτοντας την ερώτηση της νομιμότητας. Οπως διευκρίνισε η Αρχή, σε περίπτωση μη δημόσιων χώρων που ανήκουν στον δήμο ή είναι στην ευθύνη του δήμου, μπορεί να γίνει χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης, εφόσον είναι απαραίτητη για τον συγκεκριμένο σκοπό, με σεβασμό στις διατάξεις του Γενικού Κανονισμού Προσωπικών Δεδομένων, όπως είναι η κατάλληλη ενημέρωση και η στάθμιση αναγκαιότητας και αναλογικότητας. Σε περίπτωση δημόσιου χώρου, όταν η λειτουργία συστημάτων επιτήρησης συνεπάγεται επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, δηλαδή καταγραφή εικόνων ατόμων που μπορούν να αναγνωριστούν, εφαρμόζεται το άρθρο που αναφέρει ότι η εγκατάσταση και η λειτουργία τους από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης επιτρέπεται για τον σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών. Διευκρινίζει ωστόσο η Αρχή πως «η επιτήρηση πρέπει να περιορίζεται σε συγκεκριμένους σκοπούς και να διενεργείται αποκλειστικά από αρμόδιες αρχές. Δηλαδή οι δήμοι μπορούν να κάνουν χρήση drone, είτε τα διαχειρίζονται οι ίδιοι είτε ιδιωτική εταιρεία, αν ο σκοπός της επιτήρησης ανήκει στις αρμοδιότητές τους».
Οπως ανέφερε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, μέχρι σήμερα δεν τους έχει συμβουλευτεί κάποιος δήμος αναφορικά με τη χρήση των drones, ενώ δεν έχουν λάβει και κάποια καταγγελία από πολίτη.
Ο Λευτέρης Χελιουδάκης, δικηγόρος με εξειδίκευση σε ζητήματα τεχνολογίας και προσωπικών δεδομένων και εκτελεστικός διευθυντής της Homo Digitalis, σημείωσε ότι η αντιμετώπιση της παραβατικής συμπεριφοράς δεν αποτελεί αρμοδιότητα των ΟΤΑ και πρόσθεσε πως σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία για οποιαδήποτε πράξη επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων σχετίζεται με την πρόληψη, τη διερεύνηση, την ανίχνευση και τη δίωξη ποινικών αδικημάτων αρμόδιες αρχές μπορούν να είναι μόνο τρεις: η Ελληνική Αστυνομία, το Πυροσβεστικό Σώμα ή το Λιμενικό Σώμα/Ελληνική Ακτοφυλακή.
Οι δήμοι ισχυρίζονται πως από την εικόνα του drone δεν μπορούν να ταυτοποιηθούν πρόσωπα και άρα δεν υπάγονται στις παραπάνω σχετικές διατάξεις. Ο Φίλιπος Μίτλεττον, δικηγόρος στην Εταιρεία Νικόλας Κανελλόπουλος – Χαρά Ζέρβα & Συνεργάτες που λειτουργεί ως υπεύθυνη της προστασίας προσωπικών δεδομένων του Δήμου Αγίας Παρασκευής, σημείωσε, μιλώντας στην «Κ», πως επιτηρώντας εικόνες που έχει καταγράψει το drone του δήμου διαπίστωσε πως λόγω του μεγάλου ύψους στο οποίο πετάει είναι αδύνατον να γίνει ταυτοποίηση προσώπων. Αναφορικά με τον σκοπό βεβαίως, ο κ. Μίτλεττον πρόσθεσε πως η ενημέρωση που είχε ήταν πως η χρήση drone από τον δήμο θα γίνει για έλεγχο παράνομης απόρριψης απορριμμάτων, και όχι αντιμετώπισης παραβατικότητας όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα.
Οπως ανέφερε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα στην «Κ», μέχρι σήμερα δεν τους έχει συμβουλευτεί κάποιος από τους προαναφερόμενους δήμους αναφορικά με τη χρήση των drones, ενώ δεν έχουν λάβει και κάποια καταγγελία από πολίτη.
Το μέτρο της αναλογικότητας
Σχετικά με την υποχρέωση των δήμων για την ενημέρωση δημοτών και την αρχή της αναλογικότητας, ο κ. Χελιουδάκης εντόπισε σαφή κενά. Σημείωσε ότι ψάχνοντας (3/6) στις ιστοσελίδες των Δήμων Κηφισιάς, Αγίας Παρασκευής και Αιγάλεω δεν βρήκε «την παραμικρή αναφορά στην πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων που έχουν αναρτήσει στις ιστοσελίδες τους σχετικά με τη χρήση των drones». Αντίστοιχα, εξέφρασε την αμφιβολία του εάν οι ΟΤΑ θα καταφέρουν να αποδείξουν ότι τα drones ήταν το πλέον αναλογικό και αναγκαίο μέσο που είχαν στη διάθεσή τους, ειδικά σε περιπτώσεις που τα σημεία ενδιαφέροντος είναι πολλά στον αριθμό.
Η αδιάκριτη επιτήρηση από drones σε τόσο μεγάλη εμβέλεια μπορεί να αποκαλύψει ευαίσθητες πτυχές της προσωπικής ζωής και της ταυτότητας του ατόμου.
Σε ερώτηση της «Κ» προς τον εκτελεστικό διευθυντή της Homo Digitalis για το εάν ελλοχεύουν κίνδυνοι από τη χρήση των drones αναφορικά με την προστασία προσωπικών δεδομένων, ο κ. Χελιουδάκης απάντησε πως η αδιάκριτη επιτήρηση από drones σε τόσο μεγάλη εμβέλεια μπορεί να αποκαλύψει ευαίσθητες πτυχές της προσωπικής ζωής και της ταυτότητας του ατόμου. «Επιπλέον, η παρουσία drones σε δημόσιους χώρους ενδέχεται να έχει αποτρεπτική επίδραση στη συμμετοχή σε συναθροίσεις, περιορίζοντας στην πράξη την ελευθερία του συνέρχεσθαι, ένα ακόμη συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα».
