Επιστροφές μεταναστών: «Κουραστήκαμε. Ηρθε η ώρα να γυρίσουμε στο σπίτι μας»

H Μάγια κάθεται σε ένα τραπέζι στην κουζίνα του σπιτιού της. Στο τηγάνι ροδοκοκκινίζουν μπουκιές από μτσάντι, παραδοσιακό γεωργιανό καλαμποκόψωμο. Ο Γεωργιανός συγγραφέας Νοντάρ Ντουμπάντζε στο μυθιστόρημά του «Βλέπω τον ήλιο» περιγράφει τη διαδικασία της προετοιμασίας του μτσάντι σαν τη γη που γυρίζει γύρω από τον ήλιο. Αλλά στο μικρό υπόγειο διαμέρισμα στα Ιλίσια, το οποίο η 60χρονη γυναίκα μοιράζεται μαζί με άλλες δύο νεαρές Γεωργιανές, ήλιος δεν μπαίνει.

Οι κοπέλες, όπως μου λένε, είναι όλες εσωτερικές στα σπίτια, δηλαδή εργάζονται και δουλεύουν ως οικιακοί βοηθοί και κοιμούνται μέσα. Κανονίζουν τα ρεπό τους ανάλογα ώστε να μπορούν να βρίσκονται στο σπίτι που νοικιάζουν εκ περιτροπής. «Το νοίκι είναι 350 ευρώ, συν 200 ευρώ τα έξοδα, οριακά τα καταφέρνουμε. Για μένα ήρθε η ώρα να επιστρέψω στην πατρίδα μου» ομολογεί η 60χρονη γυναίκα, η οποία έχει ήδη κάνει την αίτησή της μέσω του προγράμματος Υποβοηθούμενων Εθελούσιων Επιστροφών του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ).

Το πρόγραμμα υποστηρίζει μετανάστες που επιθυμούν να επιστρέψουν εθελοντικά στη χώρα τους, προσφέροντάς τους οικονομική και υλικοτεχνική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης βοήθειας για επανένταξη. Η Μάγια μάς λέει πως όλο και περισσότερες Γεωργιανές αποφασίζουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους, καθώς η κατάσταση στην Ελλάδα δεν είναι όπως ήταν παλιότερα. «Είναι όλα πιο ακριβά, δεν βρίσκουμε σπίτια, οι δουλειές είναι λιγότερες, ενώ η διαδικασία για να βγάλουμε χαρτιά γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Είναι πολλές αιτήσεις σε αναμονή και πολλές απορρίπτονται. Αν δεν έχεις χαρτιά κινδυνεύεις με απέλαση. Η αστυνομία σταματάει ακόμη και τα ταξί, ζητάει χαρτιά από τις κοπέλες και αν δεν έχουν, τις συλλαμβάνει».

«Το πρόγραμμα δεν είναι τέλειο αλλά βοηθάει» λέει η Μάγια. «Εχω πολλές φίλες που επέστρεψαν με αυτόν τον τρόπο, κυρίως μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες σαν και εμένα. Η αλήθεια είναι πως κουραστήκαμε να εργαζόμαστε τόσα χρόνια. Ηρθε η ώρα για κάποιες από εμάς να επιστρέψουμε».

Το πρόγραμμα το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ασύλου Μετανάστευσης και Ενταξης και από εθνικούς πόρους, ξεκίνησε την τρίτη φάση του τον Σεπτέμβριο του 2023 και έχει κατορθώσει να βοηθήσει πάνω από 3.560 ανθρώπους να γυρίσουν σπίτι τους, ενώ από την αρχή του, το 2010, έχουν επιστρέψει πάνω από 60.000 άτομα στη χώρα τους με ασφάλεια, σύμφωνα με τον ΔΟΜ. Περισσότεροι από 11.000 έχουν λάβει επιπλέον υποστήριξη για να επανενταχθούν, όπως βοήθεια για να ξεκινήσουν μια μικρή δουλειά, επαγγελματική εκπαίδευση, στέγη, ιατρική φροντίδα και παροχή βασικών ειδών.  

Προϋποθέσεις 

Η δράση προσφέρει κατάλληλη υποστήριξη στα άτομα που πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις, μέσω της διευκόλυνσης της εθελοντικής επιστροφής, της επανένταξης και της προσωρινής διαμονής σε ειδική δομή φιλοξενίας. Απευθύνεται κυρίως σε άτομα, που δεν έχουν λάβει ακόμα απορριπτική απόφαση σε σχέση με την αίτησή τους για παραμονή, νόμιμη διαμονή ή και διεθνή προστασία (άσυλο), άτομα που έχουν δικαίωμα παραμονής, νόμιμης διαμονής, ή και διεθνούς ή προσωρινής προστασίας, αλλά και άτομα που δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στη χώρα, με ή χωρίς αναβολή απομάκρυνσης. Εκτός από τη Γεωργία, που αυτό το διάστημα φιγουράρει πρώτη στη λίστα επιστροφών, άλλες χώρες που εντάσσονται στη δράση είναι το Πακιστάν, η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Γκάνα, το Ιράκ, το Ιράν, το Μαρόκο, το Μπαγκλαντές και η Ινδία.

Σύμφωνα με τον ΔΟΜ, αυτό το διάστημα δεν υποστηρίζονται εθελοντικές επιστροφές στην Αραβική Δημοκρατία της Συρίας, το Αφγανιστάν και την Ουκρανία.

«Στο πλαίσιο του προγράμματος, οι δικαιούχοι παρακολουθούν συμβουλευτικές συνεδρίες για την επιστροφή και επανένταξή τους, λαμβάνουν αεροπορικά εισιτήρια πριν την αναχώρηση στο αεροδρόμιο αλλά και εφάπαξ χρηματική βοήθεια της τάξεως των 1.000 ευρώ για την κάλυψη των βασικών τους αναγκών κατά την άφιξή τους στη χώρα προέλευσης» εξηγούν στην «Κ» άνθρωποι του οργανισμού. «Από εκεί και πέρα η βοήθεια σε είδος στη χώρα καταγωγής δεν αφορά όλους. Υπάρχει μια προτεραιοποίηση στο κομμάτι της επανένταξης, δίνουμε προτεραιότητα στους ευάλωτους» τονίζουν. 

Σε περιπτώσεις ευάλωτων ατόμων μπορεί να καλυφθεί και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για κάποιο χρονικό διάστημα, ενώ γίνεται και η ανάλογη επιτήρηση για να διαπιστωθεί αν τελικά οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να τα καταφέρουν στις χώρες τους.

«Είχαμε μία περίπτωση μιας κυρίας, η οποία ήθελε να ανοίξει ένα φροντιστήριο παλιότερα. Βοηθήσαμε έτσι ώστε να αποκτήσει τον απαραίτητο εξοπλισμό, προκειμένου να ανοίξει αυτό το φροντιστήριο και να το δουλέψει. Εχουμε πάρα πολλές περιπτώσεις που επιθυμούν, λόγω του ότι σε αυτές τις χώρες ασχολούνται πολύ με τον αγροτικό τομέα, να αγοράσουν κάποια ζώα ή να φτιάξουν μια φάρμα ή να ανοίξουν μια μικρότερη επιχείρηση. Αυτά είναι από τα πιο συνηθισμένα βοηθήματα επανένταξης που παρέχουμε. Σε περιπτώσεις ευάλωτων ατόμων μπορεί επίσης να καλυφθεί η ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη για κάποιο χρονικό διάστημα. Ενώ γίνεται και η ανάλογη επιτήρηση για να δούμε αν τελικά οι άνθρωποι αυτοί μπορούν να τα καταφέρουν στις χώρες τους».

1.000 ευρώ στο χέρι

Για την Νταρίκο, 46 χρόνων, τα 1.000 ευρώ που έλαβε κατά την άφιξή της στη Γεωργία μέσω του προγράμματος, δεν ήταν αρκετά ούτε για έναν μήνα. «Είχα οικογενειακά θέματα και έπρεπε να επιστρέψω» λέει στην «Κ». «Ηθελα να αγοράσω και κάποια μοσχάρια, να γίνω αγρότισσα, αλλά δεν τα κατάφερα και τελικά  ξέμεινα» ομολογεί. Η γυναίκα έφυγε από την Ελλάδα με ένα τσάρτερ πριν από τρία χρόνια. Αλλά έναν χρόνο πριν ξαναγύρισε. «Δεν υπήρχε τίποτα να κάνω στο Κουτάισι, από όπου κατάγομαι, αλλά ούτε και στην Τιφλίδα. Ενας μισθός εκεί δεν είναι πάνω από 300 ευρώ, όταν όλα είναι πολύ ακριβά» λέει στην Κ. «Δεν μπορούσα να στηρίξω τους δικούς μου, τα παιδιά μου είναι χωρίς δουλειά, έτσι πήρα την απόφαση και ξαναγύρισα». Χαρτιά στην Ελλάδα ούτως ή άλλως δεν είχε καταφέρει να βγάλει ποτέ. Η διαδρομή της επιστροφής ήταν Τιφλίδα-Μπακού, από εκεί στη Βουδαπέστη και τελικά στην Αθήνα.

«Ξαναμπήκα κανονικά στην Ελλάδα με βίζα. Μπορείς να παραμείνεις νόμιμα για τρεις μήνες, μετά είσαι στην τύχη» διηγείται η Γεωργιανή γυναίκα, η οποία έχει ήδη βρει δουλειά στην Αθήνα. Αίτηση για άδεια παραμονής δεν μπορεί να υποβάλλει καθώς είχε λάβει συμμετοχή στο εν λόγω πρόγραμμα. Ούτε φυσικά να ξανακάνει αίτηση να φύγει εθελοντικά, καθώς απαγορεύεται. «Είμαι με κάποιον τρόπο εγκλωβισμένη. Τώρα απλά στέλνω χρήματα στη Γεωργία. Με τον νέο νόμο, αν με πιάσουν θα με βάλουν φυλακή και θα με στείλουν πίσω. Δεν πληρώνω ούτε ΙΚΑ, ούτε φόρους, ούτε τίποτε. Δεν ξέρω ποιος είναι τελικά κερδισμένος που δεν μπορούμε να βγάλουμε χαρτιά» λέει αναφερόμενη στον νέο πιο αυστηρό νόμο για την παραμονή των μεταναστών στη χώρα μας, που προβλέπει αύξηση της ποινής φυλάκισης από 6 μήνες σε τουλάχιστον 2 έτη και σε περίπτωση επιβαρυντικών περιπτώσεων σε τουλάχιστον 3 έτη. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η χρηματική ποινή, που μπορεί να φτάσει και τα 10.000 ευρώ.

Εχουμε φιστικιές στη Γεωργία, θα αγοράσω γη. Θέλω να φτιάξω τη ζωή μου εκεί, έστω και τώρα.

Υπάρχουν όμως και πολλές καλές ιστορίες. Οπως αυτή της Tέα η οποία μέσω του προγράμματος άνοιξε δικό της κατάστημα ρούχων στην Τιφλίδα. Η του Αχμέντ, ο οποίος μετά από τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα, επέστρεψε στο Πακιστάν και έφτιαξε το δικό του μανάβικο. Πίσω στα Ιλίσια, αυτές τις ιστορίες ακούει και η Μάγια καθώς περιμένει να της πουν πότε θα φύγει. Εχει ήδη δώσει δακτυλικά αποτυπώματα, είναι θέμα ημερών. «Θέλω να φτιάξω τη ζωή μου εκεί, έστω και τώρα» συνεχίζει. «Κάτι σκέφτομαι, έχουμε φιστικιές στη Γεωργία, θα αγοράσω γη. Δεν είμαι νέα πια. Οι πιο νέες φεύγουν για την Αμερική, τον Καναδά, την Κίνα, όπου οι μισθοί είναι πολύ μεγαλύτεροι. Φεύγουν νύχτα και δεν έχουν σκοπό να επιστρέψουν στην πατρίδα μας», αναστενάζει καθώς σερβίρει το φρεσκοψημένο μσάντι σε ζωγραφιστά πιάτα από τη Γεωργία μαζί με ένα ρόφημα κεφίρ.

*Ta oνόματα των δύο γυναικών είναι αλλαγμένα για λόγους προστασίας.