Φωτογραφίες: Κώστας Κακλής | Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος
«Δεν μας έχει δοθεί κάποιο προνόμιο σε σχέση με τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία, δεν είμαστε ελίτ. H συνταγή για όσα όμορφα γίνονται εδώ είναι ότι εκπαιδευτικοί και παιδιά δουλεύουμε σε απόλυτη συνεργασία, αξιοποιώντας την ευκαιρία που μας δόθηκε», μας υποδέχεται περιγράφοντας τη φιλοσοφία του σχολείου, η Βέρα Βορύλλα, διευθύντρια του 1ου Δημοτικού Σχολείου Παιανίας.
Με το που περνάει την πόρτα ενός τέτοιου σχολείου, ο επισκέπτης μαγεύεται. Το καλειδοσκόπιο των εικόνων περιλαμβάνει κήπους, παρτέρια, σπιτάκια για πουλιά, «ξενοδοχεία» για έντομα, έργα τέχνης φτιαγμένα από ανακυκλωμένα υλικά, ενυδρεία, υπέροχα graffiti, και πολλά άλλα. Η ατμόσφαιρα είναι πολύχρωμη και γιορτινή.
«Η μεθοδολογία που ακολουθούμε σε αυτά τα σχολεία εστιάζει σε αυτό που αποκαλούμε “προσέγγιση σε επίπεδο σχολικής μονάδας”. Εδώ δεν συμβαίνει ό,τι παρατηρούμε στα περισσότερα σχολεία, να γίνεται για παράδειγμα στην Δ’ Δημοτικού ένα πρόγραμμα ανακύκλωσης και στην Ε’ ένα πρόγραμμα για το νερό, αποσπασματικά, χωρίς ενιαίο προγραμματισμό. Επίσης, η προσέγγιση των μαθημάτων είναι πάντα διαθεματική. Η εξάσκηση στο μάθημα των αγγλικών, για παράδειγμα, γίνεται πάνω σε ένα οικολογικό θέμα» περιγράφει στην «Κ» η κ. Βορύλλα, εξηγώντας πώς υλοποιείται το πρόγραμμα των οικολογικών σχολείων στο δημοτικό που διευθύνει:
«Εχουμε 14 τμήματα και καθένα έχει έναν εκπρόσωπο στην Περιβαλλοντική Επιτροπή του σχολείου. Σε συνεργασία, οι εκπρόσωποι ορίζουν κοινούς κανόνες για το σχολείο μας. Αν οι ιδέες και οι δράσεις προέρχονται από τα ίδια τα παιδιά, τότε τις κάνουν κτήμα τους».
Πώς ένα σχολείο χαρακτηρίζεται οικολογικό
Το διεθνές πρόγραμμα ξεκίνησε στην Ελλάδα το 1995, με συντονιστικό φορέα τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης B’ Αθήνας και εθνικό χειριστή την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ).
Σήμερα στη χώρα μας λειτουργούν 830 οικολογικά σχολεία, από την Κρήτη μέχρι τον Εβρο.
Σχολεία όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν στο Δίκτυο. Διεθνής συντονιστής του δικτύου είναι το FEE (Foundation for Environmental Education/Ιδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης).
Στόχος του προγράμματος είναι η ευαισθητοποίηση, η εκπαίδευση και η αλλαγή στάσης των μαθητών/τριών σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον, μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες στη λήψη αποφάσεων, στον σχεδιασμό και στην εφαρμογή των δράσεων, ώστε τα σχολεία να γίνουν κοινότητες αειφόρου συμβίωσης σε παιδαγωγικό αλλά και πρακτικό επίπεδο.
Αυτό επιτυγχάνεται με τη διαμόρφωση και την εφαρμογή του «Οικοκώδικα» (ένα σύνολο κανόνων περιβαλλοντικής συμπεριφοράς), καθώς και την εφαρμογή ενός Περιβαλλοντικού Σχεδίου Δράσης (αφορά τον περιβάλλοντα σχολικό χώρο και τη μετατροπή του σε καθαρό, όμορφο, ανθρώπινο και φιλικό).
Σε κάθε σχολείο συγκροτείται η Περιβαλλοντική Επιτροπή, από μαθητές και εκπαιδευτικούς, με αντικείμενο τα θέματα ενέργεια, απορρίμματα και νερό. (Επίσης μπορούν να ασχοληθούν με θέματα όπως μεταφορές, υγιεινή διαβίωση, βιοποικιλότητα, καταναλωτισμός, κ.ά.).
Προκειμένου να διεκδικήσει την ένταξή του στο πρόγραμμα ένα σχολείο, πρέπει να υποβάλει τις δράσεις που υλοποίησε για δύο χρόνια και το πρόγραμμά του, στη διεύθυνση αειφορίας του υπουργείου Παιδείας. Οι προτάσεις εξετάζονται από εννεαμελείς επιτροπές.
Οταν το σχολείο ολοκληρώσει το Σχέδιο Δράσης και αξιολογηθεί θετικά από την Παιδαγωγική Ομάδα του Δικτύου, συμπεριλαμβάνεται στο δίκτυο των «Οικολογικών Σχολείων» και επιβραβεύεται με την Πράσινη Σημαία. Υστερα από δύο χρόνια το σχολείο επαναξιολογείται.
Η συντονιστική επιτροπή καθοδηγεί το σχολείο στα προγράμματα που αυτό αναπτύσσει, με ρόλο συμβουλευτικό, επιστημονικό και παιδαγωγικής εποπτείας, με σεμινάρια και επιμορφώσεις. Αξιολογεί επίσης στο τέλος κάθε σχολικής χρονιάς τις δράσεις που έκανε το σχολείο και αξιολογεί το πλάνο της επόμενης.
Τα οικολογικά σχολεία μπορούν να διεκδικήσουν κοινοτικά προγράμματα αλλά και προγράμματα ιδιωτών, ΜΚΟ κ.ά., όπως όλα τα δημόσια σχολεία, χωρίς να λαμβάνουν κάποια επιπλέον χρηματοδότηση από την Πολιτεία.
Συντονιστική επιτροπή
- Βαρβάρα Πετρίδου, υπ.ΠΕ Β/βαθμιας Εκπ/σης Β’Αθήνας | Σταμάτης Σκαμπαρδώνης, γ. γραμματέας Δ.Σ. ΕΕΠΦ |Αντιόπη Φραντζή, εκπαιδευτικός |Βαρβάρα Βορύλλα, υπ.ΠΕ Α/βαθμιας Εκπ/σης Ανατολικής Αττικής | εκπρόσωπος ΥΠΑΙΘ |Μαρία Δημοπούλου, υπ.ΠΕ. Α/βάθμιας Εκπ. Α’Αθήνας |Μαριάνθη Γιαννακοπούλου, επαιδευτικός, Δημοτικό Κολλέγιο Αθηνών | Κώστας Καρτάλης, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Τμήμα Περιβάλλοντος| Χριστίνα Τσαλίκη, υπ. ΠΕ. Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης Ανατολικής Θεσσαλονίκης| Παναγούλα Σιόλα, υποδιευθύντρια του 4ου Δ.Σ. Πετρούπολης
Και με τι ασχολούνται τα παιδιά σε αυτό το ξεχωριστό σχολείο, με τα πολλά προαύλια και τις ευρύχωρες αίθουσες, στη «σκιά» του Υμηττού; Πέρα από τα μαθήματά τους και τα προφανή για ένα οικολογικό σχολείο, δηλαδή ανακύκλωση μπαταριών, λαμπτήρων, χαρτιών, οι μαθητές μαζεύουν μούρα και ελιές από τα δέντρα στο προαύλιο και στη συνέχεια, στην κουζίνα του σχολείου, φτιάχνουν μαρμελάδες και πάστα από ελιές.
Παίρνουν επίσης μέρος σε διαγωνισμούς, όπως αυτός που διοργάνωσε πέρυσι το WWF με θέμα «μια δράση για το κλίμα».
«Η ιδέα μας ήταν να δημιουργήσουμε μια υπαίθρια τάξη. Με το χρηματικό έπαθλο του 1ου βραβείου, φτιάξαμε πέργκολα σε έναν υπερυψωμένο χώρο του προαυλίου και τώρα θα φυτέψουμε αναρριχώμενα φυτά, έτσι ώστε να είναι δροσερά όταν θα πραγματοποιείται το μάθημα εκεί», αναφέρει η κ. Βορύλλα, προσθέτοντας πως «οι μεγάλοι χώροι και τα πολλά ανοίγματα που διαθέτει το σχολείο μας είναι πολύ σημαντικά. Τα παιδιά μένουν ήρεμα».
Οπως τονίζει η διευθύντρια, πρόκειται για σχολείο με πολυπολιτισμική ταυτότητα, γεγονός που αποτελεί ένα εξτρά στοίχημα για τους εκπαιδευτικούς.
«Ανάμεσα στους μαθητές έχουμε μεγάλο πληθυσμό Ρομά –η Παιανία έχει 3 καταυλισμούς Ρομά– αλλά και μεγάλο πληθυσμό Ινδών. Οι γονείς τους εργάζονται στην περιοχή ως εργάτες γης».
«Είναι τέλειο το σχολείο, μαζεύουμε μούρα και φτιάχνουμε μαρμελάδα», μας λέει ένας μαθητής και ο συμμαθητής του συμπληρώνει: «Κερδίσαμε και το 2ο βραβείο σχολικής εφημερίδας. Εγώ έγραψα μια οικολογική ιστορία φαντασίας με πρωταγωνιστή ένα ρομπότ».
«Τα παιδιά με τα μούρα που μαζεύουν φτιάχνουν μαρμελάδα»
Σχολείο έξυπνο σαν αλεπού
Οι ίδιες ζεστές και πολύχρωμες εικόνες περιμένουν τον επισκέπτη και στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Ζωγράφου, μία όαση στην καρδιά του αστικού ιστού.
Παλαιότερα το συγκρότημα φιλοξενούσε τέσσερα δημοτικά, από δύο σε κάθε βάρδια (πρωί/απόγευμα). Τώρα έχει απομείνει το 3ο δημοτικό σχολείο, ένα από τα «τυχερά» δημόσια σχολεία της χώρας που φέρουν τον τίτλο «οικολογικό».
«Η τύχη έγκειται μόνο στο ότι όλοι οι καθηγητές δουλεύουν σε απόλυτη συνεργασία για να υλοποιούνται οι δράσεις και τα προγράμματα. Κατά τα άλλα, αυτά τα σχολεία δεν θέλουν ούτε εξετάσεις για να περάσεις την πόρτα τους ούτε κλήρωση. Αν στη γειτονιά όπου μένεις, λειτουργεί ένα τέτοιο σχολείο, τότε γίνεσαι μαθητής του», μας λέει η διευθύντρια, Γιούλη Γύφτουλα.
Περιμετρικά, το σχολείο «αγκαλιάζουν» 27 ελαιόδεντρα τα οποία φύτεψε ο πρώτος πρόεδρος συλλόγου γονέων και κηδεμόνων το 1970. Κάθε Νοέμβριο οι μαθητές με τους γονείς τους μαζεύουν τις ελιές.
«Εξοικονομούμε πόρους από Ευρωπαϊκά Προγράμματα ενώ το σχολείο μας “άνοιξε” τη διαπίστευση Erasmus που έχουμε, σε όλα τα σχολεία του Ζωγράφου, έτσι ώστε να αναπτυχθούν και οι υπόλοιποι παράλληλα με εμάς» περιγράφει η κ. Γύφτουλα.
Εκτός από την ανακύκλωση τηγανόλαδου, πλαστικών καπακιών, οργανικών αποβλήτων και μπαταριών, το σχολείο συμμετέχει σε πολλά προγράμματα, ανάμεσα σε άλλα και στην εθνική καμπάνια κατά της παιδικής παχυσαρκίας.
Ενα από τα «στολίδια» του 3ου Δημοτικού Ζωγράφου είναι ο χώρος της βιβλιοθήκης, η οποία βρήκε τη θέση της σε μια πρώην αποθήκη του σχολείου. «Οικολογικό σχολείο σημαίνει εκμεταλλεύομαι όλους τους πόρους μου με στόχο να εξυπηρετήσω τις ανάγκες της κοινότητας», σημειώνει η κ. Γύφτουλα. Ολα τα βιβλία είναι ανιχνεύσιμα σε ψηφιακή μορφή χωρισμένα ανά τάξη.
Η αλεπού είναι το σήμα κατατεθέν του σχολείου. Σε κάθε γωνιά, μια μικρή αλεπού –άλλοτε σε graffiti, άλλοτε σε χειροτεχνία, άλλοτε ένα μικρό κουκλάκι ή ένα παιχνίδι– κάνει την εμφάνισή της. «Μια αλεπού από τον Υμηττό μπήκε στο σχολείο μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τη βρήκαμε στο προαύλιο και το θεωρήσαμε σημάδι», μας λέει η διευθύντρια Γιούλη Γύφτουλα.
Ο Νικόλαος Καββαδίας, δάσκαλος της Γ’ δημοτικού, υπεύθυνος του Ομίλου «Μάθε Τέχνη και Ασ’ τηνε» στο πλαίσιο των μαθημάτων οικοτεχνίας, μαθαίνει στα παιδιά πώς δουλεύει ο αργαλειός. «Γεννήθηκα σε ένα χωριό της Nότιας Κέρκυρας και έβλεπα τις γιαγιάδες και τις γυναίκες του χωριού να δημιουργούν όμορφα πράγματα στους αργαλειούς τους και θέλησα να δείξω στα παιδιά αυτή την όμορφη τέχνη», μας λέει.
Στο σχολείο λειτουργούν πολλοί όμιλοι σε μικρές ομάδες με 12 παιδιά
Η ανακατασκευή της σκηνής στην αίθουσα εκδηλώσεων έγινε το 2016 με χρήματα του δήμου. «Πριν από λίγο καιρό υποκατάστημα τραπέζης της γειτονιάς μας, έκανε ανακαίνιση. Τους ζητήσαμε να μας δώσει αυτόν τον γκισέ για να τον μετατρέψουμε σε πόντιουμ για τους καλεσμένους μας στις εκδηλώσεις», σημειώνει η κ. Γύφτουλα.
