«ΘΑ ΣΤΕΙΛΩ ΤΟΝ ΝΙΚΟΛΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΣΚΟΠΟΥΣ. Πρόσκοπος ήταν και ο μπαμπάς μου και γνωρίζει τα πάντα. Πώς να δένει κόμπους, να μαγειρεύει, να στήνει σκηνές, να ιχνηλατεί μονοπάτια. Ακόμη και φωτιά μπορεί να ανάψει με δύο πέτρες», λέει η Ελενα, μητέρα δύο παιδιών, 12 και 15 χρονών.
Πολλοί γονείς, αναζητώντας κάτι διαφορετικό για τα παιδιά τους, όχι μόνο τα στέλνουν στις θερινές κατασκηνώσεις που οργανώνουν οι πρόσκοποι αλλά τα έχουν εγγράψει και στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων, το οποίο ιδρύθηκε το 1910. «Μας αφορά ο προσκοπισμός σήμερα;», αναρωτιέμαι καθ’ οδόν για το Προσκοπικό Κέντρο στη Νέα Μάκρη, όπου εκατοντάδες παιδιά από τη Δυτική Αττική θα περάσουν το Σαββατοκύριακό τους μέσα σε σκηνές.
Η ανάμνηση των προσκόπων στο μυαλό μου δεν είναι μακρινή. Θυμάμαι ακόμη τον ξάδερφό μου στη Βέροια να φεύγει για πεζοπορία στο Βέρμιο φορτωμένος με τον σάκο του, ντυμένος στα πράσινα. Σήμερα η στολή είναι μπλε, με τη βερμούδα, το καπέλο και το χαρακτηριστικό μαντίλι στον λαιμό, που όπως έμαθα αργότερα έχει πολλαπλές χρήσεις και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και ως πρόχειρος νάρθηκας για σπασμένο χέρι. Τότε το Σώμα ήταν χωρισμένο σε αγόρια και κορίτσια. Πρόσκοποι ήταν τα αγόρια και οδηγοί ήταν τα κορίτσια. Σήμερα και τα δύο σώματα είναι πλέον μεικτά.
Ο προσκοπισμός παραμένει η μεγαλύτερη εθελοντική, παιδαγωγική κίνηση νέων στην Ελλάδα και τον κόσμο.
Ο προσκοπισμός έπρεπε και αυτός να εκσυγχρονιστεί, να βρει τον δρόμο του. Ηταν και παραμένει η μεγαλύτερη εθελοντική, παιδαγωγική κίνηση νέων στην Ελλάδα και τον κόσμο. Στο εγχειρίδιό τους αναγράφεται ακόμη ο σκοπός με μεγάλα γράμματα. «Σκοπός της προσκοπικής Κίνησης είναι να συμβάλλει στην ανάπτυξη των νέων ανθρώπων, ώστε να αξιοποιήσουν πλήρως τις σωματικές, διανοητικές, συναισθηματικές, κοινωνικές και πνευματικές τους ικανότητες ως άτομα, ως υπεύθυνοι πολίτες και ως μέλη των τοπικών, εθνικών και διεθνών κοινοτήτων».
Σε ένα ξέφωτο, μας περιμένουν οι αρχηγοί, ενώ τα παιδιά ξεπροβάλλουν δειλά πίσω από τα δέντρα. Είναι χωρισμένα σε αγέλες από λυκόπουλα (7-11 ετών), πρόσκοπους (11-15 ετών) και ανιχνευτές (15-18 ετών). Οι έφηβοι, όπως θα μάθω, σχεδιάζουν και «τρέχουν» το δικό τους πρόγραμμα και τις δικές τους δραστηριότητες.
ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
Σε ένα ξύλινο τραπέζι μας υποδέχονται τα παλαιότερα στελέχη, τα οποία σήμερα με έναν τρόπο «διοικούν» το σώμα. «Ενα νέο πρόσωπο αναζητάει ο προσκοπισμός και φαίνεται πως σιγά σιγά το ανακαλύπτει», λέει στην «Κ» ο κύριος Νάσος Ευσταθίου, γενικός έφορος της Προσκοπικής Κίνησης. Η Κίνηση δημιουργήθηκε το 1907 από τον λόρδο Ρόμπερτ Στίβενσον Σμάιθ Μπέηντεν-Πάουελ στην Αγγλία και έχει περάσει από πολλές δόξες και φουρτούνες. Οραμα του Στίβενσον ήταν να προσφέρει ένα σύστημα αγωγής στους νέους εκείνης της εποχής ώστε όταν ενηλικιωθούν, να γίνουν ενεργοί και χρήσιμοι πολίτες. Η πρώτη εφαρμογή των ιδεών του έγινε τον Αύγουστο του 1907, όταν λειτούργησε η πρώτη προσκοπική κατασκήνωση με 20 παιδιά στο νησί Μπράουνσι στις ακτές της νότιας Αγγλίας.
Σήμερα στην Ελλάδα το Σώμα Προσκόπων αριθμεί συνολικά 20.000 μέλη.
Η Ελλάδα υπήρξε μία από τις πρώτες χώρες που εφάρμοσε τον προσκοπισμό με αναγνώριση από το κράτος. Ο ιδρυτής του ελληνικού προσκοπισμού, Αθανάσιος Λευκαδίτης, γνώρισε την ύπαρξή του στο Λονδίνο κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1908 και ενθάρρυνε τους πρώτους Ελληνες οπαδούς του. Καθηγητής γυμναστικής στο Λύκειο Μακρή, ο Λευκαδίτης είχε ομάδα φιλεκδρομέων μαθητών τους οποίους πήγαινε εκδρομές τις Κυριακές στα βουνά της Αττικής και τους εξηγούσε τα μέσα εφαρμογής του προσκοπικού συστήματος. Η ομάδα αυτή με τον ιδρυτή της αποτέλεσε τον πυρήνα του ελληνικού προσκοπισμού. «Από το 1910 μέχρι σήμερα εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνόπουλα έγιναν πρόσκοποι και μεγαλώνοντας διακρίθηκαν σε όλους τους τομείς της ζωής της ελληνικής κοινωνίας» λέει ο κύριος Ευσταθίου.
Σχετικά Αρθρα
Τονίζει επίσης και την ενεργή συμμετοχή των προσκόπων στην κοινωνία, κάτι που ισχύει έως και σήμερα. «Δεν υπήρχε έρανος, φιλανθρωπική αγορά, λαϊκή γιορτή και αθλητική εκδήλωση στην οποία δεν συμμετείχαν. Η δεντροφύτευση της Αττικής θεμελιώθηκε από τους προσκόπους, σύμφωνα με οδηγίες του υπουργείου Γεωργίας, ενώ στις αρχές του 1913 ιδρύθηκε ο κλάδος των ναυτοπροσκόπων από τον Μάρκο Μίνδλερ. Και κανείς βέβαια δεν ξεχνά τη συνδρομή των προσκόπων στην πατρίδα κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους» συνεχίζει. Σήμερα στην Ελλάδα το Σώμα Προσκόπων αριθμεί συνολικά 20.000 μέλη.
Ο ίδιος εντάχθηκε στον προσκοπισμό όταν ήταν επτά χρονών, το 1969, στην περιοχή της Κυψέλης. Εκτοτε έχει περάσει από όλες τις βαθμίδες. «Η μεγάλη μας πρόκληση είναι να είμαστε επίκαιροι. Τα μέσα και η σύγχρονη τεχνολογία έχουν μπει στον προσκοπισμό και η μέθοδός μας έχει βελτιωθεί και αναπτυχθεί περαιτέρω. Σήμερα είναι τόσοι οι γονείς που φέρνουν τα παιδιά τους εδώ, γιατί θέλουν να τα κρατήσουν μακριά από τα τάμπλετ και τα ηλεκτρονικά. Ερχονται εδώ, ζουν μέσα στη φύση, διασκεδάζουν. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Αυτό που μας κάνει διαφορετικούς είναι αυτό που ο προσκοπισμός ήταν ανέκαθεν. Μέσα από το παιχνίδι προσπαθούμε να δώσουμε την ευκαιρία στα παιδιά να αναπτύξουν τον εαυτό τους. Προσπαθούμε, να το πω έτσι εντός εισαγωγικών, να δημιουργήσουμε ευτυχισμένους, χαρούμενους και χρήσιμους ανθρώπους του αύριο. Αυτό δεν έχει αλλάξει μέσα στα χρόνια».
Σήμερα, είναι τόσοι οι γονείς που φέρνουν τα παιδιά τους στους προσκόπους γιατί θέλουν να τα κρατήσουν μακριά από τα τάμπλετ. Ερχονται εδώ, ζουν μέσα στη φύση, διασκεδάζουν. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
«Και αυτό που μένει όταν είσαι πρόσκοπος είναι κάτι που δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με λόγια», συνεχίζει. «Τι να πρωτοθυμηθώ; Οταν ήμουν αρχηγός στην ομάδα πριν από περίπου 40 χρόνια, είχα ένα παιδάκι, έναν πρόσκοπο, ο οποίος ήταν πάρα πολύ ατίθασος. Ηταν πολύ ενεργητικός, πολύ καλό παιδί, από μία δύσκολη οικογένεια. Ηρθαμε πάρα πολύ κοντά και κρατήσαμε επαφή. Κάποια στιγμή η μητέρα του και ο πατέρας του με πιάσανε και μου είπαν: “Σε ευχαριστούμε πάρα πολύ για ό,τι έχετε κάνει για τον Θοδωρή. Του αλλάξατε τη ζωή”. Οταν γεννήθηκε η κόρη μου, ο Θοδωρής ήρθε και μου είπε με κλάματα ότι ήθελε να γίνει νονός της. Εκτοτε είμαστε αχώριστοι».
ΧΩΡΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ
Για την κυρία Δέσποινα Παπαθεοδούλου, εθελόντρια και μέλος του σώματος από το 1968, στον Προφήτη Ηλία του Πειραιά, εξίσου σημαντικό είναι και το «άνοιγμα» που έκανε το σώμα στις γυναίκες αλλά και γενικότερα σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. «Τον Μάιο του 1999 είχα τη χαρά να εκλεγώ. Ηταν η πρώτη χρονιά που εκλέχτηκε γυναίκα στο Διοικητικό Συμβούλιο. Υπήρξαν και άλλες κοπέλες που έβαλαν υποψηφιότητα και αυτή τη στιγμή έχουμε πολλά κορίτσια, και στη διοίκηση, όχι μόνο ως μέλη. Είμαστε όλοι πρόσκοποι, είμαστε όλοι άνθρωποι», λέει με ενθουσιασμό. Ο κύριος Νάσος Ευσταθίου νεύει θετικά. «Υπάρχει χώρος για όλους. Καταρχάς ο προσκοπισμός από τη φύση του και από τη γέννησή του δεν κάνει καμία διάκριση φυλής, θρησκείας, γλώσσας, οικογενειακής κατάστασης, σεξουαλικής επιλογής. Η μεγάλη αποστολή μας είναι να κάνουμε τα παιδιά μας ευτυχισμένα, χαρούμενα και χρήσιμα για την κοινωνία, και όχι να κουνάμε το δάχτυλο».
«Πρόσκοπος σημαίνει άνθρωπος. Ανθρωπος με τη σημασία της λέξης. Είναι κάποιος που νοιάζεται για τους άλλους, φροντίζει και προσέχει τον εαυτό του και το περιβάλλον. Αγαπάει τη δουλειά, αγαπάει την προσπάθεια, αγαπάει να μαθαίνει και να προσφέρει όλα αυτά στα νέα παιδιά για να τα βοηθήσει να γίνουν χρήσιμα στην κοινωνία. Δίνουμε στα παιδιά αυτά τα εφόδια για να να αντέξουν αυτήν την κοινωνία αλλά και να είναι ικανά να την αλλάξουν όταν χρειαστεί. Ο προσκοπισμός είναι τρόπος ζωής. Και πέρα από αυτό είναι και η παρέα. Φιλίες, σχέσεις ζωής. Να φανταστείτε ακόμη και με τον σύζυγό μου γνωριστήκαμε στους προσκόπους», συμπληρώνει η κυρία Παπαθεοδούλου.
Οι έφηβοι συνήθως νιώθουν μοναξιά, θέλουν να ανήκουν κάπου. Βλέπουμε τώρα και τη βία που ανθίζει γύρω μας, και ο προσκοπισμός είναι μια απάντηση σε όλα αυτά. Στηρίζει το παιδί, ώστε να νιώθει ότι ανήκει σε μια ομάδα, ότι έχει διέξοδο και ένα καταφύγιο, αν το χρειαστεί.
Οσο για τα νέα μέλη; Tι φέρνει τα νέα παιδιά σήμερα στους προσκόπους; «Μαθαίνουν και πολλά πρακτικά πράγματα, πώς να επιβιώνουν, πώς να είναι αυτόνομα, αλλά και την υπευθυνότητα. Μαθαίνουν επίσης να ακολουθούν κάποιον που εκτιμούν, τον αρχηγό τους, και να εργάζονται ομαδικά. Και το πιο βασικό είναι η παρέα. Οι έφηβοι συνήθως νιώθουν μοναξιά, θέλουν να ανήκουν κάπου. Βλέπουμε τώρα και τη βία που ανθίζει γύρω μας στους έφηβους, και ο προσκοπισμός είναι μια απάντηση σε όλα αυτά. Στηρίζει το παιδί, ώστε να νιώθει ότι ανήκει σε μια ομάδα, ότι έχει διέξοδο και ένα καταφύγιο, αν το χρειαστεί», συμπεραίνει.
ΕΦΟΔΙΑ
Eίναι ήδη απόγευμα Σαββάτου και τα παιδιά περνούν τον χρόνο τους με πολλές δραστηριότητες, αλλά και παιχνίδια. Το ξυλίκι, τα τσουβάλια, οι σκυταλοδρομίες, ακόμη και τα μήλα αναβιώνουν εδώ μαζί με νέα παιχνίδια που εφευρίσκουν οι αρχηγοί παρέα με τα λυκόπουλα ή τους ανιχνευτές. Μεγάλη σημασία για τους προσκόπους έχει το παιχνίδι. Από τα πιο κλασικά ελληνικά παιχνίδια που τείνουν να εκλείψουν έως τα πιο σύγχρονα, η εμπιστοσύνη, η αγάπη για τη φύση και η ενσυναίσθηση χτίζονται μέσα από την ομαδική συμμετοχή και συνεργασία.
Τα παιδιά ντυμένα στα μπλε (πρόσκοποι) ή στα πορτοκαλί (λυκόπουλα), δεν περπατούν αλλά τρέχουν σε μικρές οργανωμένες ομάδες. O Νίκος Τσουκαλάς από το Περιστέρι, αναπληρωτής έφορος Κλάδου, είναι ένας από τους αρχηγούς. Ξεκίνησε στους προσκόπους σε ηλικία 11 χρονών. «Μου άρεσε πάρα πολύ η φύση και ήθελα να μάθω πράγματα. Πώς να φτιάχνω κατασκευές, πώς να μαγειρεύω. Μου άρεσε επίσης πάρα πολύ να κοιμάμαι στη φύση με σκηνές. Ηταν κάτι που κάναμε και με την οικογένειά μου όταν ήμουν μικρός» λέει στην «Κ».
«Σήμερα μας δίνεται και εμάς η δυνατότητα να μπορέσουμε να προσφέρουμε το ίδιο νόμισμα πίσω σε αυτά τα παιδιά, με ωραίες εμπειρίες, με ωραία βιώματα και να τους δώσουμε ερεθίσματα για να μπορέσουν και εκείνα να καλλιεργήσουν τον ίδιο τους τον εαυτό και να βγουν μετά στην ενήλικη ζωή».
Σχετικά Αρθρα
«Φιλτράρουμε τα πάντα μέσα από το παιχνίδι. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούμε φιλίες, σχέσεις ζωής, αλλά μαθαίνουμε και πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στον κόσμο» λέει και η «Κασσιόπη». Ολοι οι αρχηγοί έχουν και το προσκοπικό τους όνομα, κυρίως για να υπάρχει μια οικειότητα με τα παιδιά. «Να μη μας αποκαλούν κύριε ή κυρία» εξηγεί η Ζωή, όπως είναι το πραγματικό της όνομα. «Εγώ είμαι η Κασσιόπη, από τον αστερισμό. Μας βαφτίζουν οι αρχηγοί, με βάση συνήθως τα χαρακτηριστικά μας», συνεχίζει η νεαρή πρόσκοπος για να εξηγήσει πως και για εκείνη η σχέση με τους προσκόπους πάει πολύ πίσω. «Οι γονείς μου γνωρίστηκαν στους προσκόπους. Γνωρίστηκαν, παντρεύτηκαν, ήρθαμε εμείς στον κόσμο. Οπότε από πολύ μικρή βρίσκομαι σε προσκοπικά περιβάλλοντα. Ηταν επομένως φυσιολογικό ότι εγώ και τα αδέρφια μου θα πηγαίναμε στους προσκόπους».
Η επαφή με τη φύση είναι το άλφα και το ωμέγα στον προσκοπισμό. Οπως λέει στην «Κ» ο Νίκος Χατζηαθανασίου, περιφερειακός έφορος Προσκόπων Δυτικής Αττικής, «το να πάρεις τη σκηνή σου και να μείνεις στην ύπαιθρο είναι ένα skill από μόνο του, το πόσο άνετος θα μπορέσεις να είσαι, πόσο άνετη θα είναι η διαβίωσή σου. Δηλαδή το πώς θα επιλέξεις πού θα στήσεις και το να κάνεις κάποιες κατασκευές για να είσαι κατάλληλα οργανωμένος».
Είναι βράδια που δεν θέλεις να κοιμηθείς από την ομορφιά που σε περιτριγυρίζει, από τους ήχους του δάσους που δεν έχεις ξανακούσει.
Οπως περιγράφει, παλαιότερα τα πράγματα ήταν πιο ελεύθερα. «Συνηθίζαμε να κάνουμε δράσεις, εκδρομές και κατασκηνώσεις σε ανοιχτούς ελεύθερους χώρους, αλλά με όλες τις πυρκαγιές που υπάρχουν τα τελευταία χρόνια και τις απαγορεύσεις και την αυστηροποίηση του νομικού πλαισίου όσον αφορά τους ελεύθερους δασικούς χώρους, υποχρεωτικά πηγαίνουμε σε περιφραγμένους χώρους στα λεγόμενα Προσκοπικά Κέντρα. Αλλά και εδώ τα ίδια διδάσκουμε στα παιδιά».
Ο Κωνσταντίνος, 15 χρονών από το Περιστέρι, εξηγεί πως έχει αποκτήσει πολύ χρήσιμα εφόδια ακόμη και στις πιο σύντομες εξορμήσεις. «Φτιάχνουμε συνήθως μια μικρή γωνιά η οποία έχει τα απαραίτητα για να μείνουμε ένα διάστημα λίγων ημερών. Μια πύλη η οποία είναι το σημείο από το οποίο θα μπούμε στη γωνιά μας. Βάζουμε περίφραξη γύρω γύρω, έχουμε πυξίδα, χάρτες, χάρακες. Μερικοί από εμάς έχουμε και σουγιά, οι πιο έμπειροι. Επίσης είναι φανταστικό να κοιμόμαστε κάτω από τα άστρα», περιγράφει.
«Βλέπουμε ουρανούς που δεν έχει δει κανείς. Βλέπουμε αυτά που δεν βλέπουν οι άλλοι», περιγράφει η Ιωάννα από τα Μέγαρα, 13 χρονών. «Είναι βράδια που δεν θέλεις να κοιμηθείς από την ομορφιά που σε περιτριγυρίζει, από τους ήχους του δάσους που δεν έχεις ξανακούσει», διηγείται η πρόσκοπoς. Τον λόγο παίρνει ο Γιάννης, 13 χρονών από την Πετρούπολη. «Μερικές φορές είσαι τόσο κουρασμένος που απλά θέλεις να κοιμηθείς. Αλλά είναι τόσο γλυκιά η κούραση. Αλλες φορές πάλι, ακούς τα τζιτζίκια, το θρόισμα των φύλων, ακόμη και τα ελαφριά βήματα αλεπούδων ή αγριογούρουνων. Η σκηνή είναι διάφανη από επάνω. Και αν ο καιρός είναι καλός, βλέπεις τον ουρανό, το βουνό».
Στη ζωή συμπορευόμαστε στα καλά και στα άσχημα. Αυτός είναι ο προσκοπισμός.
Εχει βραδιάσει και οι κατσαρόλες γεμίζουν. Τα παιδιά μαθαίνουν ακόμη και να μαγειρεύουν. Σήμερα το μενού έχει μακαρόνια με κρέας και πολύ μαρούλι. «Νηστικό αρκούδι δεν χορεύει», ψιθυρίζουν οι αρχηγοί. Μακριά από τα φώτα της πόλης, καθώς πέφτει το σκοτάδι, ακόμη και εδώ στον Αγιο Ανδρέα, όπου η φύση σιγά σιγά αναγεννιέται, σχεδόν ακούς τους πρώτους ήχους της να σε καλούν. Ο κύριος Νάσος θυμάται συγκινημένος. «Μια εβδομάδα μετά τη μεγάλη φωτιά, τη μεγάλη αυτή τραγωδία, κατασκηνώσαμε εδώ για να βοηθήσουμε, να απασχολήσουμε τα παιδιά της πληγείσας περιοχής, να δώσουμε μια αγκαλιά. Για να θυμίσουμε πως είμαστε όλοι μαζί σε αυτό. Στη ζωή συμπορευόμαστε στα καλά και στα άσχημα. Αυτός είναι ο προσκοπισμός».
