«Οταν μιλάμε για κουνούπια στην Αττική, αναφερόμαστε κυρίως στην Ανατολική Αττική. Είναι χαρακτηριστικό ότι την 1η Μαρτίου εντοπίσαμε προνύμφες στον Σχινιά» λέει στην «Κ» περιγράφοντας τον αδιάκοπο πόλεμο –όπως τον χαρακτηρίζει– με τα κουνούπια, ο Γιώργος Κώνσταντος, στελεχος της Διεύθυνσης Υγειονομικού Ελέγχου και Περιβαλλοντικής Υγιεινής και πρόεδρος της Επιτροπής Παρακολούθησης του Προγράμματος Διαχείρισης Κουνουπιών της Περιφέρειας Αττικής.
Οπως εξηγεί, «η Ανατολική Αττική καταλαμβάνει τη μεγαλύτερη έκταση στο λεκανοπέδιο. Εχει 13 δήμους και τον υδροβιότοπο του Σχινιά, έκτασης 9.000 στρεμμάτων. Εκεί, είναι το “εκκολαπτήριο” των κουνουπιών που απασχολούν όλη την Αττική. Γι’ αυτό και στην περιοχή, οι ψεκασμοί από το έδαφος, αλλά και με ελικόπτερα και drones ξεκινούν συστηματικά και μαζικά από τις αρχές Μαρτίου».
Σύμφωνα με τον κ. Κώνσταντο, «μέσα στον υδροβιότοπο υπάρχουν 16 είδη κουνουπιών, βάσει της επιστημονικής καταγραφής. Από αυτά, τα 3 μεταφέρουν νοσήματα, ενώ τα υπόλοιπα είναι “κουνούπια όχλησης”. Εαν ψεκάσουμε σωστά στον Σχινιά, δεν θα έχουμε κουνούπια στις κοντινές περιοχές. Επί του παρόντος, βρισκόμαστε στον τέταρτο κύκλο ψεκασμών από εδάφους, ενώ τη Μεγάλη Δευτέρα και την Παρασκευή του Πάσχα, θα πραγματοποιηθεί στον υδροβιότοπο, η τρίτη και η τέταρτη εφαρμογή μέσω ελικοπτέρου» σημειώνει ο κ. Κώνσταντος.
Κουνούπια και κλιματική κρίση
Η αύξηση των κουνουπιών στην περιοχή είναι αναντίρρητη. «Tα τελευταία χρόνια λόγω των ακραίων φαινομένων, με την ένταση των πλημμυρικών φαινομένων και τη συγκέντρωση λιμναζόντων υδάτων, το φαινόμενο γίνεται πιο έντονο» λέει στην «Κ» η αντιπεριφερειάρχης Ανατολικής Αττικής, Βασιλική Καβαλλάρη, προσθέτοντας πως «η Ανατολική Αττική λόγω της μεγάλης έκτασης, της γεωμορφολογίας και της πλούσιας βλάστησης αποτελεί μία από τις κύριες περιοχές συγκέντρωσης και αναπαραγωγής κουνουπιών».
Πόσες δράσεις έχουν προγραμματιστεί για το 2025
- 24 προνυμφοκτονίες από εδάφους σε σημεία-εστίες περιαστικά όλων των δήμων και άλλες 24 στις οικολογικά προστατευόμενες περιοχές του φυσικού συστήματος της Περιφερειακής Ενοτητας Ανατολικής Αττικής.
- Εως 8 προνυμφοκτονίες από αέρος με ελικόπτερο, στον υδροβιότοπο Εθνικού πάρκου Σχινιά Δ. Μαραθώνος, σε έκταση περίπου 2.000 – 4.000 στρεμμάτων.
- Εως 10 έκτακτες προνυμφοκτονίες κι ακαμιοκτονίες με στοχευμένους υπολειμματικούς ψεκασμούς, από εδάφους με ψεκαστικά οχήματα κι από αέρος με ψεκαστικό drone.
«Αν δεν γίνουν έγκαιρα και σωστά οι ψεκασμοί, μια γενιά κουνουπιών μπορεί, μέσα σε μια εβδομάδα, σε μια απότομη αύξηση της θερμοκρασίας να διαφύγει» τονίζει ο κ. Κώνσταντος.
Οπως προσθέτει, «οι αυξομειώσεις της θερμοκρασίας, η υγρασία, αλλά και τα πλημμυρικά φαινόμενα παίζουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση των πληθυσμών των κουνουπιών. Οπως τώρα που είμαστε στον Απρίλιο και έχουμε θερμοκρασίες Φεβρουαρίου.
»Για παράδειγμα στον Ωρωπό έχουμε συχνά πλημμυρισμένες εκτάσεις, λόγω του υδροβιότοπου του Αγίου Κωνσταντίνου. Επίσης, λόγω των νερών του Ευβοϊκού και του φαινομένου της παλίρροιας, τα νερά “γυρίζουν” προς τον Ωρωπό και συχνά πλημμυρίζουν εκτάσεις. Αν αυτό συνδυαστεί με μεγάλα ύψη βροχής, δημιουργείται πρόβλημα».
Επίσης οι πυρκαγιές προκαλούν μαζικές μετακινήσεις των κουνουπιών καθώς δεν αντέχουν τις υψηλές θερμοκρασίες. «Αν και “μοναχικοί” τύποι καθώς δεν πετάνε σε σμήνη, τα κουνούπια έχουν τη δυνατότητα να μετακινηθούν μέχρι και 8 χιλιόμετρα από το σημείο που βρίσκονται» εξηγεί ο κ. Κώνσταντος.
Η ραγδαία αύξηση των κουνουπιών στην Ανατολική Αττική οδήγησε το 2016 σε ένα στρατηγικό πρόγραμμα αντιμετώπισής τους, με επίκεντρο την οικολογικά προστατευόμενη περιοχή (Natura 2000) του Σχινιά.
«Από το 2016 που εφαρμόζεται το πρόγραμμα, έχουμε μηδέν κρούσματα σε ελονοσία» σημειώνει ο κ. Κώνσταντος.
Οσο για τα κρούσματα Δυτικού Νείλου, πέρσι, στην Αττική καταγράφηκαν τέσσερα, δύο στο κέντρο της Αθήνας και δύο στην περιοχή Θυμάρι, στην Ανατολική Αττική.
Ο «πόλεμος» στην πράξη
Τα τελευταία χρόνια η Περιφέρεια Αττικής συνεργάζεται με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο για την καταγραφή και την εποχιακή διακύμανση του πληθυσμού των κουνουπιών προκειμένου να σχεδιαστούν οι δράσεις για την αντιμετώπισή τους.
Οπως σημειώνει ο κ. Κώνσταντος, «στον Σχινιά ξεκινάμε με ένα συνεργείο που ψεκάζει από εδάφους σε μόνιμη βάση μέχρι τον Νοέμβριο. Παράλληλη εργασία γίνεται από ψεκαστικά ελικόπτερα. Παράλληλα, εκτός Σχινιά, ψεκασμούς από αέρος κάνουν και τα drones στα πιο δύσβατα σημεία. Είναι ιδανικά για έκταση έως 100 στρέμματα».
«Το υλικό του ψεκασμού είναι ο βάκιλος και στο επόμενο 24ωρο μια σειρά από βιοχημικές αντιδράσεις προκαλούν στις προνύμφες μια μορφή ασφυξίας. Στο πάρκο Σχινιά ψεκάζαμε πάντα με βιολογικό σκεύασμα, αλλά σε ρέματα με υψηλό οργανικό φορτίο –λύματα κ.τ.λ.– χρησιμοποιούσαμε κι άλλα βιοκτόνα, χημικά» σημειώνει ο κ. Κώνσταντος.
Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα, οι ψεκασμοί επαναλαμβάνονται κάθε 10 με 12 μέρες από εδάφους. Οσο πλησιάζει το καλοκαίρι οι ψεκασμοί από αέρος μειώνονται αφού ελαττώνονται και τα νερά στον υγροβιότοπο.
Σημαντικό εργαλείο είναι και οι «έξυπνες» παγίδες οι οποίες έχουν τοποθετηθεί σε τέσσερα σημεία: στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», στο λιμάνι του Λαυρίου, στο λιμάνι του Πειραιά και στην Ελευσίνα.
«Με αυτόν τον τρόπο παρακολουθούμε τα κουνούπια online, βλέποντας ποια είδη εισέρχονται μέσα στην παγίδα. Αν “παγιδευτεί” ένα σπάνιο είδος στέλνουμε δείγμα στο Εργαστήριο Ιατρικής Εντομολογίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αθήνας. Παράλληλα, υπάρχουν και άλλες 50 παγίδες, σε διάφορα σημεία, από τις οποίες συλλέγονται δείγματα σε εβδομαδιαία βάση», λέει ο κ. Κώνσταντος.
Σε κάθε περίπτωση, όπως εξηγεί ο κ. Κώνσταντος, στην καταπολέμηση των κουνουπιών μέσα από συστηματικούς ψεκασμούς πρέπει να συνεισφέρουν και οι δήμοι, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η επιτυχία του έργου.
Οπως επισημαίνει, από τους 66 δήμους της Αττικής, μόνο περίπου οι μισοί προχωρούν σε ψεκασμούς στον αστικό ιστό. «Το κουνούπι που κυνηγάμε από την Περιφέρεια, πάει και φωλιάζει στον κάθε δήμο. Ο Δήμος Αθηναίων για παράδειγμα έχει ένα καλό πρόγραμμα, με επικεφαλής γεωπόνο, ο οποίος συνεργάζεται μαζί μας. Κάποιοι άλλοι δήμοι όμως ποντάρουν στην Περιφέρεια, γιατί όπου υπάρξει κρούσμα, για παράδειγμα ελονοσίας, ή Δυτικού Νείλου, η Περιφέρεια, βάσει πρωτοκόλλου, με τις υπηρεσίες της ξεκινά ψεκασμούς. Κάθε χρόνο εκδίδονται εγκύκλιοι από το υπουργείο Υγείας που καλούν τους δήμους να κάνουν ψεκασμούς, δυστυχώς όμως, δεν υπάρχει νομοθεσία που να τους υποχρεώνει».
