Την Κυριακή, μετά τις 2.00 το μεσημέρι, Ουκρανοί πολίτες που ζουν πλέον στην Ελλάδα περνούν σιωπηλοί την καγκελόπορτα της Μητρόπολης στη Θεσσαλονίκη. Οι περισσότεροι γνωρίζονται μεταξύ τους. Χαιρετιούνται βιαστικά στο προαύλιο της εκκλησίας και ανταλλάσσουν μερικά λόγια συμπαράστασης.
Ουκρανικές ψαλμωδίες πλημμυρίζουν σε λίγα λεπτά τον ναό. Εχει ξεκινήσει η επιμνημόσυνη δέηση για τα χιλιάδες θύματα του πολέμου που συμπληρώνει σήμερα, 24 Φεβρουαρίου, τρία χρόνια. Ο κόσμος που έχει συγκεντρωθεί παρακολουθεί συγκινημένος και σκεπτικός. Ανάμεσά τους είναι η Αλιόνα Μαλενόκ, που ήρθε με τον εξάχρονο γιο της από το Κιέβο στη Θεσσαλονίκη όταν ο ρωσικός στρατός εισέβαλε στη χώρα. Η μαύρη επέτειος της έναρξης του πολέμου συμπίπτει χρονικά με τις καταιγιστικές πολιτικές εξελίξεις στην άλλη άκρη του Ατλαντικού που την κάνουν να ανησυχεί για το μέλλον της χώρας και της οικογένειάς της.
«Χάσαμε έναν σύμμαχο»
«Χάσαμε έναν σύμμαχο. Ελπίζω να βοηθήσουν αυτοί που έμειναν, ωστόσο δεν ξέρω αν αυτό αρκεί για να νικήσουμε», δήλωσε η 35χρονη γυναίκα. Ο γιος της μοιράζει τα παραδοσιακά κουλουράκια που η ίδια έφτιαξε. Οσο ζει στην Ελλάδα, παρασκευάζει παραδοσιακά προϊόντα και τα πουλάει σε ιδιώτες και στο ελληνο-ουκρανικό σωματείο, ώστε να γίνει πιο εύκολη η διαβίωσή της εδώ. «Δεν είναι εύκολο να ζεις μόνη με ένα παιδί σε μια ξένη χώρα». Ο σύζυγός της έχει μείνει πίσω και προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του στον στρατό. «Χρειάζονται όπλα και στρατιώτες. Δεν έχουν όσα χρειάζονται», είπε.
Η ίδια νιώθει ευγνώμων που μπορεί να είναι με το παιδί της σε μια ειρηνική χώρα, χωρίς να φοβάται ανά πάσα στιγμή πως θα σκοτωθεί, όμως το μυαλό της είναι να επιστρέψει στην πατρίδα της. Ο γιος της, όπως και τα περισσότερα παιδιά της κοινότητας, πηγαίνει στο ελληνικό σχολείο και παράλληλα παρακολουθεί μέσω Διαδικτύου και μαθήματα στα ουκρανικά. «Θέλω να επιστρέψω στην ηρεμία και την κανονικότητα που είχα. Δεν έχω ψυχική γαλήνη. Δεν ξέρω τι θα συμβεί από τη μία ημέρα στην άλλη. Θέλω να βρίσκομαι κάπου όπου να μπορώ να κάνω σχέδια και όνειρα ξανά». Η ίδια αναγνωρίζει πως η Ουκρανία μπορεί να χάσει εδάφη με το τέλος του πολέμου, ελπίζει ωστόσο τα σύνορα να επιστρέψουν έστω εκεί που ήταν το 2014. Αυτό όμως που την φοβίζει είναι πως ακόμα και τέλος να δοθεί στον πόλεμο, αυτό δεν θα είναι οριστικό. «Ελπίζω στην ειρήνη, αλλά θέλω να είναι μόνιμη ειρήνη, γιατί γνωρίζω πως ο Πούτιν δεν θα σταματήσει, θα συνεχίσει».
«Κουραστήκαμε, αλλά θα συνεχίσουμε»
Μετά το τέλος της επιμνημόσυνης δέησης, σηκώνονται μπροστά στο ιερό τα έντεκα μέλη της χορωδίας «Καλίνα». Μόλις ξεκινούν να τραγουδούν το «Τσέρνοβα Καλένα», τα χείλη των παρευρισκομένων αρχίζουν να αρθρώνουν τους στίχους: «Μας ρίχνουν κάτω, αλλά εμείς πρέπει να σηκωθούμε. Δόξα στην Ουκρανία».
Η Λουντμίλα Πολοβένκο, Λιούντα για τους φίλους της, τραγουδούσε το πατριωτικό τραγούδι εν μέσω του πολέμου στα προάστια της Οδησσού, όπου ζούσε με την οικογένειά της μέχρι και αυτό το καλοκαίρι. Οσο βρίσκονταν εκεί, η περιοχή δέχθηκε πολλαπλές επιθέσεις. «Τα παιδιά τα άκουγαν όλα». Η 41χρονη παιδοψυχολόγος, βλέποντας τον αντίκτυπο που είχε αυτό στην ψυχολογία των δύο κοριτσιών της, πήρε τη μεγάλη και δύσκολη απόφαση να φύγει και να έρθει να ζήσει για ένα διάστημα στην Ελλάδα. Μαζί της ήρθε και ο σύζυγός της Παυλό, που λόγω προβλημάτων υγείας δεν μπορούσε να πολεμήσει. Αρκετοί στενοί συγγενείς της όμως, μεταξύ των οποίων ο ανιψιός της, υπηρετούν στο μέτωπο. Οταν μπορεί, μιλάει μαζί τους. «Ποτέ δεν παραπονιούνται. Ξέρω όμως ότι είναι πολύ δύσκολα. Δεν έχουν πάντα τρόφιμα που χρειάζονται, δεν έχουν τον απαραίτητο εξοπλισμό, και το κρύο είναι ανυπόφορο. Αν δεν κάνουν όμως αυτοί το καθήκον τους, θα χάσουμε τη χώρα μας».
Οσο βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, διδάσκει εθελοντικά μαθήματα Ιστορίας και πολιτισμού. «Στο μάθημα συζητούσαμε για τον πόλεμο με αφορμή την επέτειο των τριών χρόνων. Κάποια παιδάκια σηκώθηκαν και είπαν ότι μας πρόδωσε η Αμερική. Εγώ τους είπα αυτό που προτείνω σε όλους τους Ουκρανούς: να μην κοιτάτε τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι για τη χώρα μας, αλλά τι μπορείτε να κάνετε εσείς για την Ουκρανία, ακόμα και το πιο μικρό, να πάρετε τηλέφωνο τους συγγενείς σας και να δείτε τι κάνουν». Η ίδια έχει ήδη καταφέρει να μαζέψει και να στείλει από Ελλάδα σχολικά είδη σε ένα κέντρο υποστήριξης παιδιών με αναπηρία, στο οποίο ήταν επικεφαλής όσο ζούσε στην Οδησσό.
Κάποια παιδάκια σηκώθηκαν και είπαν ότι μας πρόδωσε η Αμερική. Εγώ τους είπα αυτό που προτείνω σε όλους τους Ουκρανούς: να μην κοιτάτε τι μπορούν να κάνουν οι άλλοι για τη χώρα μας, αλλά τι μπορείτε να κάνετε εσείς για την Ουκρανία, ακόμα και το πιο μικρό, να πάρετε τηλέφωνο τους συγγενείς σας και να δείτε τι κάνουν.
Παρά τις αντιξοότητες, η Λουντμίλα είναι απόλυτη για την έκβαση του πολέμου: «Θέλω μόνο να κερδίσουμε και να διατηρήσουμε τα εδάφη μας. Δεν θέλουμε να κατακτήσουμε εδάφη άλλης χώρας, τα δικά μας θέλουμε». Στην ερώτηση αν η ίδια αλλά και οι συμπατριώτες της έχουν κουραστεί από τον μακρύ αυτόν πόλεμο, η ίδια απαντάει θετικά. «Βεβαίως κουραστήκαμε, αλλά θα συνεχίσουμε. Δεν μπορείς να σταματήσεις να αγαπάς αυτό που είναι δικό σου. Δεν θα κουραστείς ποτέ να το αγαπάς».
«Είμαστε σοκαρισμένοι με την Αμερική»
Στη Μητρόπολη ήρθαν και αρκετοί Ουκρανοί που ζουν πολλά χρόνια στην Ελλάδα, έχοντας εγκατασταθεί στη χώρα πριν από την έναρξη του πολέμου. «Είμαστε σοκαρισμένοι με αυτό που γίνεται με την Αμερική. Νιώθουμε ότι μας παρέδωσε. Γι’ αυτό σήμερα είπαμε να έρθουμε όλοι εδώ για να στηρίξουμε την Ουκρανία. Θέλουμε να τελειώσει ο πόλεμος, αλλά όχι να πάρουν και τον ορυκτό πλούτο της χώρας μας. Μας έκλεψαν εδάφη, σκότωσαν τόσο κόσμο», δήλωσε σε άπταιστα ελληνικά η Ιάνα Οκριμένκο, που ζει τα τελευταία 11 χρόνια στην Ελλάδα και υπηρετεί εθελοντικά ως μέλος του σωματείου «Ουκρανοελληνική Πρωτοβουλία». Οι γονείς και ο αδελφός της ζουν στο Κιέβο. «Η κατάσταση δεν αλλάζει. Γίνονται επιθέσεις με ρουκέτες και drones». Ενας από τους καλύτερους φίλους της είναι στρατιωτικός γιατρός και πηγαίνει στο μέτωπο να παραλάβει τους τραυματισμένους στρατιώτες. «Του στέλνουμε φάρμακα, τρόφιμα ακόμα και λεφτά για τη βενζίνη, για να διανύει τις αποστάσεις από και προς το μέτωπο».
«Η κατάσταση είναι δραματική, γιατί μιλάμε για μια πλήρους κλίμακας εισβολή», δήλωσε ο πρόξενος της Ουκρανίας στην Ελλάδα, Γεβγέν Σκβίρα, που παρευρέθη στην επιμνημόσυνη δέηση. Αναφερόμενος στη διάσταση που έχει λάβει πλέον ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος στο νέο πολιτικό σκηνικό, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, υπογράμμισε πως η Ουκρανία δεν πολεμάει μόνο για τη δική της αλλά για την ανεξαρτησία και τη σταθερότητα σε όλη την Ευρώπη και τον κόσμο. «Οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να καταλάβουν ότι η Ουκρανία δεν πολεμάει μόνο για τον εαυτό της, αλλά για όλο τον πολιτισμένο κόσμο».
«Σήμερα συγγενείς μου είναι όλοι οι Ουκρανοί»
Βγαίνοντας από τον ναό, οι πολίτες άπλωσαν ουκρανικές σημαίες και φώναξαν συνθήματα υπέρ της χώρας τους. Η ηλικιωμένη γυναίκα, με τα κοντά ξανθά μαλλιά που μοίραζε τις ουκρανικές σημαίες, μας πρόλαβε πριν καν την πλησιάσουμε: «Μη με ρωτήσετε αν έχω συγγενείς στην Ουκρανία ή στο μέτωπο. Σήμερα συγγενείς μου είναι όλοι οι Ουκρανοί».
