Δύο χρόνια μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη και τα ερωτήματα παραμένουν για το τι προκάλεσε την πυρόσφαιρα, μετά τη σύγκρουση της επιβατικής με την εμπορική αμαξοστοιχία. Παράλληλα, μια σειρά από στοιχεία βρίσκονται στο μικροσκόπιο δικαστικών αρχών και εμπειρογνωμόνων.
Ενα από αυτά είναι τα χημικά εγκαύματα που υπέστησαν τέσσερις πυροσβέστες οι οποίοι κατέφθασαν πρώτοι στον τόπο του δυστυχήματος. Ο εφέτης ανακριτής που χειρίζεται την υπόθεση των Τεμπών, Σωτήρης Μπακαΐμης, κάλεσε εκ νέου τους πυροσβέστες για κατάθεση, στα τέλη Μαΐου του 2024. Από τα δικόγραφα προκύπτει με ανάγλυφο τρόπο το ενδιαφέρον του εφέτη ανακριτή να διακριβώσει εάν αντιλήφθηκαν οι πυροσβέστες (οι οποίοι ήταν από τους πρώτους που έσπευσαν στον τόπο της τραγωδίας) κάποια οσμή ή την παρουσία χημικών διαλυτών αλλά κι αν έχουν κάποια εξήγηση για την επέκταση της φωτιάς και τα χημικά εγκαύματα. Ειδικότερα τους ρωτάει εάν «υπήρχε κάποια χαρακτηριστική οσμή που να τους οδηγεί σε κάποια ένδειξη για το φλεγόμενο υλικό και την επέκταση της φωτιάς».
Οι καταθέσεις των πυροσβεστών
«Στο βαγόνι 3 κάναμε τρεις διασώσεις – απεγκλωβισμούς ζωντανών και εντοπίσαμε και δύο νεκρούς. Οσο βρισκόμουν εκεί μαζί με έναν συνάδελφο, δεχθήκαμε υλικό κατάσβεσης από το βαγόνι 2» περιγράφει στην κατάθεσή του στον εφέτη ανακριτή στις 21/5/2024 ένας εκ των τεσσάρων πυροσβεστών και συνεχίζει: «Εκείνη την ώρα κατάλαβα ότι κάτι με έκαψε αλλά δεν έδωσα σημασία λόγω της έντασης των προσπαθειών. Το βράδυ της επόμενης ημέρας, παρατήρησα ότι όλη η δεξιά πλευρά από τον ώμο μέχρι το κάτω άκρο μου, είχε εγκαύματα. Αρχικά πήγα στο Κέντρο Υγείας Τυρνάβου και έπειτα με εντολή της Υπηρεσίας πήγα στην Αθήνα στο Θριάσιο Νοσοκομείο {…} Κατά την προσωπική μου εκτίμηση, όπως με ρωτάτε, τα χημικά εγκαύματα που υπέστην οφείλονται σε κάποιο υγρό που διαπέρασε τη στολή μου από πάνω μέχρι κάτω μαζί με τον ιδρώτα».
Ο πυροσβέστης καταθέτει ακόμα πως κατά τη θητεία του δεν έχει υποστεί άλλη φορά χημικό έγκαυμα, ενώ αναφέρει πως δεν υπήρχε και κάποια χαρακτηριστική οσμή που να τον οδήγησε σε κάποια ένδειξη για το φλεγόμενο υλικό και την έκταση της πυρκαγιάς.
Οπως περιγράφει, «υπήρχε μια μεικτή μυρωδιά από καύση πλαστικού και άλλων υλικών αλλά δεν κυριαρχούσε κάποια άλλη οσμή στον χώρο. Εχω επιχειρήσει σε κατασβέσεις σε εργοστάσια (οινοποιεία, τυροκομεία, μεγάλοι ψυκτικοί θάλαμοι με μεγάλες ποσότητες αμμωνίας) αλλά δεν μπορώ να σας περιγράψω συγκεκριμένη οσμή κατά την καύση διαλυτών».
«Επιχειρώ ακόμα με την ίδια στολή»
Μιλώντας στην «Κ», ο Γ. ανασυνθέτει τις δραματικές συνθήκες που επικρατούσαν στο πεδίο: «Φτάσαμε πρώτοι στο σημείο στις 23.50. Αντικρίσαμε μια σκηνή σαν σε ταινία, γεμάτη χάος και πανικό. Οταν σταματήσαμε να βγάζουμε ανθρώπους ζωντανούς από τα βαγόνια, μετά από πέντε ώρες, ανέβηκα για λίγο στο όχημα. Εβγαλα το γάντι μου και έβαλα μια αλοιφή από το φαρμακείο που έχει κάθε πυροσβεστικό όχημα. Είχε παντού σκόνες στην ατμόσφαιρα και ήθελα να προστατέψω το χέρι μου. Τότε ήταν που κατάλαβα ότι κάτι έχω πάθει στο δέρμα. Συνειδητοποίησα ότι με έτσουζε το δέρμα σε διάφορα σημεία. Παρ’ όλα αυτά, έτσι όπως ήταν η γενική κατάσταση δεν καταλάβαινα και πολλά. Πάντως, όταν έβγαζα την μπουκάλα οξυγόνου που φορούσα, αυτό που μου μύριζε στην ατμόσφαιρα ήταν καμένο πλαστικό».
Ο Γ. συνεχίζει να αγνοεί ποια ουσία διαπέρασε τη στολή του και χωρίς να την κάψει ή να της προκαλέσει φθορά, προκάλεσε τα εγκαύματα. Οσο για τη στολή που φορούσε εκείνη τη μοιραία μέρα, ο Γ. συνεχίζει να τη χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα.
Οι ιατρικές γνωματεύσεις
Στη γνωμάτευση της ιατρού που εξέτασε τον Γ. στο Θριάσιο Νοσοκομείο αναγράφεται: «Από το ιστορικό προκύπτει πως ο ασθενής επιχειρούσε στο πεδίο του δυστυχήματος από τις 23:30 έως και τις 06:30 την επόμενη ημέρα συνεχόμενα. {…} Σημειώνεται ότι η προστατευτική στολή που φορούσε δεν παρουσίασε φθορά. Αισθάνθηκε καυστικό άλγος στο δεξί αντιβράχιο, τον μηρό, το γόνατο και την κνήμη και απευθύνθηκε στο Νοσοκομείο Λάρισας όπου τα εγκαύματα αντιμετωπίστηκαν με τοπικό καθαρισμό και φαρμακευτικές αλοιφές».
Το έγκαυμα, σύμφωνα με τους γιατρούς, ήταν κατά τόπους βαθύ ενώ αναφέρεται ακόμα ότι «η κλινική εικόνα καθώς και το γεγονός ότι ο ασθενής επιχειρούσε μακριά από θερμικό φορτίο συνηγορούν προς τη διάγνωση του χημικού εγκαύματος. {…} Από τη βιβλιογραφία περιγράφεται ότι τα ενδύματα των πυροσβεστών, που είναι πορώδη, μπορεί να είναι διαπερατά από χημικές ουσίες. Οι ουσίες αυτές και πάλι βάσει βιβλιογραφίας, είναι το μονοξείδιο του άνθρακα, το διοξείδιο του αζώτου, το διοξείδιο του θείου, η φορμαλδεϋδη, καθώς και οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάθρακες και οι αλειφατικοί υδρογονάνθρακες. Aλλες ενώσεις περιλαμβάνουν το υδροκυάνιο, το φωσγένιο, τις διοξίνες, την αμμωνία, τη φαινόλη και τα παράγωγά της, καθώς και ορισμένα αλογόνα».
«Είναι σαν να βλέπεις στάχτες»
Ο Αλέξανδρος Κατούλης, καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας και διευθυντής της Β’ Κλινικής Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ», εξηγεί στην «Κ» πως για να στοιχειοθετηθεί μία γνωμάτευση για χημικό έγκαυμα πρέπει να έχει προηγηθεί αναλυτική περιγραφή των γεγονότων από τον ασθενή.
«Οταν βλέπεις ένα έγκαυμα είναι σαν να βλέπεις στάχτες. Η ίδια εικόνα προκύπτει, όποια κι αν είναι η αιτία. Μέσα από τις πληροφορίες και το ιστορικό που μας δίνουν οι ασθενείς εξάγουμε συμπεράσματα από πού προκλήθηκαν τα εγκαύματα.
Αν μας πει ένας ασθενής για παράδειγμα “δεν ήμουν αντιμέτωπος με φλόγες”, καταλαβαίνουμε ότι πρέπει να στραφούμε προς το χημικό έγκαυμα. Στην προκειμένη περίπτωση των πυροσβεστών, ουσίες που υπήρχαν στο περιβάλλον άρα και στο υγρό κατάσβεσης, διαπότισαν τα ρούχα τους και έβλαψαν το δέρμα τους.
Η βιβλιογραφία χρησιμοποιείται ορθώς για να καταλήξουμε σε μια σειρά από ουσίες. Ποια είναι όμως από όλες αυτές, ένας γιατρός δεν μπορεί να το γνωρίζει. Μπορεί κάλλιστα να είναι ένας συνδυασμός τους. Ας πούμε, το μονοξείδιο του άνθρακα παράγεται από την καύση πάρα πολλών συστατικών. Μέσα σε ένα πεδίο σαν κι αυτό που διαμορφώθηκε δεν υπάρχει φυσικά μόνο έλαιο σιλικόνης, υπάρχουν και τα υγρά των φρένων, υπάρχουν λιπαντικά, πάρα πολλές ουσίες και καυστικά αέρια. Κάηκαν πλαστικά και χημικά μέρη, είναι πάρα πολλές οι ουσίες και οι χημικές ενώσεις που προέκυψαν. Ξέρετε για παράδειγμα πόση βλάβη μπορούν να προκαλέσουν τα υγρά από μπαταρίες;
Συμπερασματικά, σε ένα περιβάλλον σαν κι εκείνο, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σε όλο το εύρος τι υγρά και χημικά διέφυγαν στην ατμόσφαιρα. Ενας μηχανολόγος θα μπορούσε να προσδιορίσει τι αναμένεται να βρεθεί σε ένα τέτοιο σημείο. Αλλά δεν μπορεί να γίνει εκτίμηση βάσει των εγκαυμάτων των ανθρώπων.
Αν είχε δοθεί η στολή των πυροσβεστών για χημική ανάλυση, ναι, θα μπορούσε να είχε δώσει κάποιες απαντήσεις. Αντιθέτως, η λήψη ιστού από το έγκαυμα δεν συνιστάται. Είναι σαν να εξετάζεις στάχτες και να προσπαθείς να καταλάβεις τι κάηκε».
«Δεν μπορούμε να εξαγάγουμε ασφαλές συμπέρασμα»
Δικαστικός πραγματογνώμονας και αξιωματικός της Πυροσβεστικής με μεγάλη εμπειρία, ο οποίος μίλησε στην «Κ» υπό τον όρο της ανωνυμίας, εξηγεί πως η συζήτηση για τα χημικά εγκαύματα των πυροσβεστών, δύο χρόνια μετά τα γεγονότα, ελάχιστα μπορεί να κομίσει. «Σύμφωνα με όσα στοιχεία έχουν δει το φως της δημοσιότητας, δεν ασχολήθηκαν ενδελεχώς τότε, τις κρίσιμες ώρες, με τα εγκαύματα των πυροσβεστών ούτε πήραν δείγμα από τις στολές τους για ανάλυση. Συνεπώς δεν μπορούμε να εξαγάγουμε ένα ασφαλές συμπέρασμα για το είδος της ουσίας που προκάλεσε τα εγκαύματα».
Στο ίδιος μήκος κύματος και ο εμπειρογνώμονας και πρώην αξιωματικός της Πυροσβεστικής, Ανδριανός Γκουρμπάτσης. «Οι Αρχές όφειλαν από την πρώτη στιγμή να κατασχέσουν τις στολές των πυροσβεστών και να τις αποστείλουν στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών για ανάλυση. Αν είχαν εξεταστεί, θα μπορούσαμε ενδεχομένως να είχαμε δει για παράδειγμα, παρουσία υδρογονανθράκων οι οποίοι δεν δικαιολογούνται στο πεδίο. Το δε γεγονός ότι η ΕΔΕ για τα εγκαύματά τους είναι ακόμα ανοιχτή, είναι γεγονός εξοργιστικό αλλά και ύποπτο».
Ο εμπειρογνώμονας οικογενειών θυμάτων, Βασίλης Κοκοτσάκης, αποδίδει τα εγκαύματα των πυροσβεστών σε χημικές ουσίες που βρίσκονταν, σύμφωνα με το πόρισμά του, στο φορτίο της εμπορικής αμαξοστοιχίας. Αποδίδει τα χημικά εγκαύματα από ουσίες που παραπέμπουν σε παράνομο φορτίο ισχυριζόμενος ότι τα έλαια σιλικόνης (τα οποία θεωρήθηκαν αρχικά υπαίτια για τις εκρήξεις) δεν μπορούν να διαπεράσουν τη στολή του πυροσβέστη.
