Πόσοι ασθενείς νόσησαν από καρκίνο τα τελευταία πέντε χρόνια; Ποια τα κοινά χαρακτηριστικά τους; Πώς εξελίχθηκε η νοσηλεία τους; Τι ποσοστό είχε καρκίνο τελικού σταδίου; Πόσοι το ξεπέρασαν και με ποια θεραπεία; Οι μεταστάσεις ήταν πολλές ή λίγες; Ποια τα αποτελέσματα ανά περιοχή και ποιος τύπος καρκίνου αποδεικνύεται επιθετικός τα τελευταία χρόνια;
Σαφείς απαντήσεις δεν υπάρχουν, καθώς ποτέ δεν δημιουργήθηκε στην Ελλάδα μία «εθνική βάση δεδομένων» για τον καρκίνο, με αποτέλεσμα όλα αυτά τα χρόνια η χώρα να βρίσκεται στο «σκοτάδι».
Με την υπουργική απόφαση για τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Ασθενών με Νεοπλασματικές Ασθένειες να ψηφίστηκε πέρσι για πρώτη φορά, αναμένεται το επόμενο χρονικό διάστημα να τεθεί σε εφαρμογή. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα παραμένει χωρίς Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο, παρ΄ότι πέρσι υπογράφηκε προγραμματική συμφωνία μεταξύ του υπουργείου Υγείας και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για την εκπόνησή του για την περίοδο 2024-2028.
Και ενώ οι χαμένες ευκαιρίες εξαιτίας της απουσίας εθνικής καταγραφής και στρατηγικής κατά του καρκίνου δεν είναι μετρήσιμες, η έκθεση του ευρωπαϊκού μητρώου ανισοτήτων για τον καρκίνο του 2025 εξηγεί πώς επηρεάζονται όλες οι πτυχές της περίθαλψης του καρκίνου.
Σοβαρές επιπτώσεις
Oπως αναφέρεται στην έρευνα που δημοσιεύθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2025, «η Ελλάδα εξακολουθεί να μην διαθέτει μία συνολική στρατηγική βασισμένη σε στοιχεία που να καλύπτει όλο το φάσμα της πολιτικής για τον καρκίνο – στην οποία περιλαμβάνεται η πρόληψη, η έγκαιρη ανίχνευση, η διάγνωση, η θεραπεία, η παρηγορητική φροντίδα, η ποιότητα περίθαλψης, οι ανισότητες στην πρόσβαση, οι μηχανισμοί κοινωνικής προστασίας, οι ανάγκες των επιζώντων του καρκίνου και η κλινική έρευνα».
Οσον αφορά το Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών, η έρευνα σημειώνει πως η χώρα μας είναι από τις λίγες στην Ε.Ε. που δεν έχουν ακόμη δημιουργήσει μία βάση δεδομένων, αν και μια τέτοια πρωτοβουλία συζητείται συστηματικά από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. «Αν και η εισαγωγή ενός εθνικού μητρώου ανακοινώθηκε στις αρχές του 2024, με τη συμμετοχή εταιρειών και οργανώσεων ασθενών, δεν έχει τεθεί ακόμα σε εφαρμογή. Ενα τέτοιο μητρώο συμβάλλει στην ενίσχυση, τη συνέχεια και την ποιότητα της περίθαλψης, ενώ παράλληλα παράγει χρήσιμες κλινικές παρατηρήσεις και επιδημιολογικά δεδομένα», αποσαφηνίζει.
Χωρίς δεδομένα δεν είναι δυνατός ο σωστός σχεδιασμός παρεμβάσεων.
Σχολιάζοντας τα παραπάνω ο Ευάγγελος Φιλόπουλος, Πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, σημειώνει πως το να φτιάξεις ένα σχέδιο για τον καρκίνο είναι εύκολο. Το δύσκολο είναι η εφαρμογή του. «Χωρίς ακριβή δεδομένα δεν είναι δυνατός ο σωστός σχεδιασμός παρεμβάσεων, καθώς οι στρατηγικές κατά του καρκίνου δεν γίνονται με στοιχεία στο περίπου».
Δράσεις που έμειναν στα χαρτιά
Σημειώνεται πως στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια είχαν αναπτυχθεί μόνο δύο στρατηγικές για τον καρκίνο, η πλέον πρόσφατη ήταν για την περίοδο 2011-2015, ωστόσο όλες οι δράσεις σταμάτησαν πριν από το τέλος του 2012. Ποτέ δεν δημοσιοποιήθηκαν στοιχεία σχετικά με τα αποτελέσματά τους.
«Τα προηγούμενα σχέδια προέβλεπαν αρκετές δράσεις που όπως αποδείχθηκε δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Παραδείγματος χάριν η τελευταία στρατηγική (2011-2015) έδινε βάρος στην ενίσχυση της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης, η οποία δεν καρποφόρησε, ίσως εξαιτίας της έλλειψης εξοπλισμού και προσωπικού. Η συγκεκριμένη “τρύπα” άρχισε να κλείνει τα τελευταία χρόνια με το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου», εξηγεί ο κ. Φιλόπουλος.
Η Ελλάδα είναι μεταξύ των 7 χωρών της Ε.Ε. που έχουν μείνει χωρίς εθνικό σχέδιο δράσης.
Με τον πρόεδρο της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας να θεωρεί πως εκτός από την οικονομική κρίση, η απουσία διακομματικής συναίνεσης σε βασικά θέματα για τον καρκίνο και γενικότερα το ΕΣΥ, η διαρκής διοικητική δυσκαμψία, η περιορισμένη κινητοποίηση των τοπικών αρχών σε θέματα πρόληψης και φροντίδας αλλά και η «κακή συνήθεια» αναίρεσης των προηγούμενων πολιτικών από τις νέες ηγεσίες, είναι οι βασικοί παράγοντες για τους οποίους η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των 7 χωρών στην Ε.Ε. που έχουν μείνει χωρίς εθνικό σχέδιο δράσης.
Αναγκαία μέτρα για την αποτροπή πρόωρων θανάτων
Κι ενώ τα μειονεκτήματα από την καθυστερημένη εφαρμογή διεθνών πολιτικών αποτυπώνονται κατά προσέγγιση, τα οφέλη είναι ήδη υπολογισμένα. Σύμφωνα με έρευνα του ΟΑΣΑ, η επίτευξη των στόχων μίας διεθνούς πολιτικής για τους κύριους παράγοντες κινδύνου του καρκίνου θα μπορούσε να αποτρέψει περίπου το 11% όλων των περιπτώσεων καρκίνου, το 18% των πρόωρων θανάτων λόγω καρκίνου, και να μειώσει την επιβάρυνση του καρκίνου για τις δαπάνες υγείας κατά 23% στην Ελλάδα.
Με βάση αυτά, ο πρόεδρος του Συλλόγου Καρκινοπαθών Μακεδονίας-Θράκης, Γιάννης Σαριδάκης, συμφωνεί πως μία νέα Εθνική Στρατηγική κατά του Καρκίνου, εκτός του ότι θα ήταν ευπρόσδεκτη από όλους τους συλλόγους, θα βελτίωνε πολλούς από τους κρίσιμους δείκτες στους οποίους έχει μείνει πίσω η Ελλάδα.
«Οι οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις της περίθαλψης του καρκίνου επηρεάζουν και σήμερα την ποιότητα ζωής όχι μόνο των ασθενών αλλά και των συγγενών και των φροντιστών τους. Σίγουρα, η αποζημίωση των νέων βιοδεικτών για τον καρκίνο είναι μία αρχή για την ελάφρυνση των ασθενών» σημειώνει ο κ. Σαριδάκης.
Μέριμνα για τους ασθενείς τελικού σταδίου
Από την πλευρά της, η Ζωή Γραμματόγλου, πρόεδρος του Συλλόγου Καρκινοπαθών Εθελοντών Φίλων Ιατρών, επιμένει πως εκτός από τη συλλογή δεδομένων, βασικό σκέλος στη διαμόρφωση πολιτικών πρέπει να είναι η φροντίδα ασθενών με καρκίνο τελικού σταδίου για τους οποίους δεν υπάρχει καμία μέριμνα.
«Στην ανακουφιστική φροντίδα, όταν δηλαδή ο ασθενής βρίσκεται στο τελικό στάδιο, δεν υπάρχει οργανωμένο σχέδιο. Αυτή τη στιγμή είναι έτοιμο νομοθετικό πλαίσιο για την ίδρυση μονάδων ανακουφιστικής φροντίδας, αλλά δεν έχει ψηφιστεί ακόμη – γεγονός που σημαίνει πως θα χρειαστεί αρκετός χρόνος μέχρι να γίνει πράξη», εξηγεί. Η ίδια, τέλος, επισημαίνει πως οι ασθενείς με καρκίνο σε τελικό στάδιο μπορούν να απευθυνθούν μόνο στα ιατρεία πόνου, τα οποία όμως δεν επαρκούν.
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος
