Πολύ μεράκι, πολλή αγάπη και πολύ Κηλαηδόνη – Επιστρέφει το Πατάρι του Λουκιάνου

Κάποτε, όχι πολλά χρόνια πριν, το Μεταξουργείο είχε τον καουμπόι του. Λεγόταν Λουκιανός Κηλαηδόνης και τριγύριζε στον πεζόδρομο της Ακαδήμου. Εκεί είχε και το «σαλούν» του στο οποίο ανέβαινε τα βράδια και τραγουδούσε στο πιάνο του σε μια γωνία που του επέτρεπε να έχει εποπτεία σερίφη. 

Μιλάμε για το Πατάρι, τον sui generis χώρο που είχε στήσει ο Λουκιανός Κηλαηδόνης στο θέατρο Μεταξουργείο, που δημιούργησε μαζί με τη σύζυγό του, Αννα Βαγενά, για να μοιράζονται τα καλλιτεχνικά τους οράματα: εκείνη στο θέατρο κάτω, εκείνος στη λάιβ σκηνή πάνω. Εκεί ο μουσικός πέρασε σχεδόν μία δεκαετία, για την ακρίβεια, τις εννέα τελευταίες σεζόν που έπαιξε ζωντανά, πριν αποτραβηχτεί για να περάσει εκτός σκηνής τα τελευταία χρόνια της ζωής του. 

Για πολλούς λόγους, το Πατάρι ήταν το σπίτι του. Γι’ αυτό και από τον θάνατό του, το 2017 παρέμενε επίσημα κλειστό. Ωσπου η κόρη του και επίσης μουσικός, Μαρία Κηλαηδόνη, σχεδόν τον άκουσε να λέει: «Τελειώνετε καταραμένες και ανοίξτε το Πατάρι!» Το «καταραμένος» ήταν ένα επίθετο με το οποίο ο Κηλαηδόνης «στόλιζε» όλους όσους αγαπούσε. 

Και έτσι το Πατάρι άνοιξε ξανά πριν από λίγες μέρες, με οικοδέσποινα τη Μαρία Κηλαηδόνη, η οποία κάθε Σάββατο υποδέχεται μουσικούς καλεσμένους: από τον Δώρο Δημοσθένους, παλιό γνώριμο του Παταριού που έκανε ποδαρικό στην πρώτη βραδιά της επανέναρξης, μέχρι τον Φοίβο Δεληβοριά που θα παίξει εκεί σε λίγες εβδομάδες. 

Από το «Texas» στο Πατάρι

Οποιος γνώρισε καλά τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, επισημαίνει την εμμονή που είχε με τη λεπτομέρεια. Και το Πατάρι είναι ένα μεγάλο ψηφιδωτό από καλά κουρδισμένες λεπτομέρειες, βγαλμένες από το κολάζ των όμορφων εμμονών του δημιουργού του. Ο ίδιος στέκει ακόμη σαν καουμπόι στην είσοδο του θεάτρου πίσω από ένα φυτεμένο μέσα στο κτίριο δεντράκι.

Στη σκάλα τα πάντα θυμίζουν σαλούν στο Τέξας, όπως η ομώνυμη επιγραφή που πάει τον χρόνο πίσω, στη δεκαετία του ’80, τότε που ο Κηλαηδόνης έπαιζε στη σκηνή Texas στην Πλατεία Μαβίλη (στον χώρο που αργότερα, τη δεκαετία του ’90, έγινε το κλαμπ FAz που έμαθε house την Αθήνα). 

Το Πατάρι χωράει όλες τις μεγάλες του αγάπες: μια γωνιά με κοντραμπάσο και πιάνο πίσω από από μια μικρή άσπρη πορτούλα και στην απέναντι γωνία ένα μπαρ κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση αυτού στον πίνακα «Nighthawks» του Εντουαρντ Χόπερ. Ηταν ο αγαπημένος του ζωγράφος γι’ αυτό και δίπλα από το μπαρ έχει την ημερομηνία γέννησης και θανάτου του εξέχοντος εκπροσώπου του αμερικανικού ρεαλισμού με χρυσοσκάλιστους αριθμούς. Ακόμα και στο «σπιτάκι» του ηχολήπτη που είναι κλειστό και κάπως απομονωμένο, ο μουσικός που κάποτε ήταν αρχιτέκτονας και κράτησε ό,τι χρειαζόταν από τις σπουδές του στο καλλιτεχνικό του έργο, είχε τραβήξει γραμμές, σαν αυτές που τραβούν οι φυλακισμένοι –τάχα πως ο ηχολήπτης μετρούσε τις μέρες του κλεισμένος μπροστά στην κονσόλα.

Το αστείο είναι πως όλα αυτά ξεκίνησαν από μια απλή αναζήτηση… αποθήκης. Το 1993-1994 ο Λουκιανός Κηλαηδόνης είχε ανεβάσει την παράσταση «Αχ Πατρίδα Μου Γλυκιά», από τον ομώνυμο δίσκο του. «Μας είχαν μείνει τα σκηνικά και είπα να πάω να βρω μια αποθήκη να τα βάλουμε», θυμάται σήμερα η Αννα Βαγενά. «Επειδή η σχολή του Εθνικού που σπούδασα ήταν εδώ στη Μενάνδρου, μου άρεσε πάντα να τριγυρνώ στην Ομόνοια», συμπληρώνει.

Στις βόλτες της είδε τον χώρο του μετέπειτα θεάτρου Μεταξουργείου, που τότε ήταν «σχεδόν ερείπιο. Είχε μέσα τόνους χαρτιά, ένα αυτοκίνητο και το “σπιτικό” ενός άστεγου». Παρά την παρακμή του, κάτι της έκανε ο χώρος. Πιθανόν επειδή σπρώχνοντας την πόρτα του, την έλουσε το φως από τους φεγγίτες της οροφής, ένα στοιχείο που πράγματι ορίζει σε μεγάλο βαθμό τη δυναμική του χώρου. «Γύρισα στο σπίτι μας στο Ψυχικό και του είπα: “Λουκιανέ, βρήκα ένα χώρο υπέροχο. Οχι για αποθήκη όμως, για θέατρο”. Μου είπε: “Είσαι τρελή, πώς θα το πάρουμε;”. “Θα πάρουμε δάνειο” του απάντησα».  

Πράγματι, το ζευγάρι έκανε ό,τι χρειαζόταν προκειμένου να πάρει τον χώρο, να τον ανακαινίσει και να τον κηρύξει διατηρητέο, πλέον με τη διττή χρήση του θεάτρου και του ζωντανού χώρου. Το Θέατρο Μεταξουργείο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1999 και το 2000 ακολούθησε και το Πατάρι. Λίγα χρόνια μετά το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στο διπλανό σπίτι, στο οποίο ακόμη βρίσκεται η οικογένεια, κάνοντας τη ζωή και την τέχνη ένα, όπως πολλοί καλλιτέχνες ονειρεύονται. 

Η Δύση συναντά την Ανατολή και το θέατρο τη μουσική

Πριν ανέβει στο Πατάρι, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης έκανε ποδαρικό στο ισόγειο του θεάτρου Μεταξουργείο, παίζοντας στην παράσταση «Μικροαστικά», πάλι προερχόμενη από τον ομώνυμο δίσκο του. Ηταν η πρώτη παράσταση που ανέβηκε σε αυτό το θέατρο. Την επόμενη σεζόν «η Δύση συνάντησε την Ανατολή». «Επαιζα εγώ κάτω την “Αγγέλα Παπάζογλου”, ένα έργο για τη Σμύρνη και με το που τελείωνε η παράσταση, ακουγόταν από πάνω η πρώτη νότα στο κανονάκι», λέει η Αννα Βαγενά. 

Την πρώτη σεζόν του Παταριού, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης… το χώρισε στα δύο. Από τη μία πλευρά ήταν ο Νίκος Σαραγούδας, που έπαιζε σμυρνέικα τραγούδια και «στην άλλη μεριά του Παταριού, ο Λουκιανός σε δικά του», όπως έγραφε και το φυλλάδιο της παράστασης. Γύρω τραπέζια που χωρούσαν γύρω στα 150 άτομα. «Ηταν πλέον χορτάτος, ήθελε να κάνει κάτι πιο μικρό και ζεστό», λέει η Μαρία Κηλαηδόνη.

Κάθε χρόνο, ο Κηλαηδόνης, ως κάποιος που ουσιαστικά σκηνοθετούσε και δεν έστηνε απλά τα θεάματά του, επινοούσε ένα διαφορετικό concept για τις μουσικές παραστάσεις του Παταριού: από βραδιές με swing τραγούδια του Μεσοπολέμου πλάι στους Take the Money and Run, μέχρι την αναβίωση των 50s, ο μουσικός πάντα κάτι σκάρωνε για να μη βαριέται το κοινό, και κυρίως ο ίδιος. 

Για δύο σεζόν, από το 2005-2007, τη σκηνή του Παταριού μοιράστηκε με τον Δώρο Δημοσθένους, που τους ένωναν χρόνια συνεργασίας και φιλίας, που άρχισε να χτίζεται τον καιρό που δούλεψαν μαζί σε αυτόν τον χώρο. Ο μουσικός θυμάται το μπλε να κυριαρχεί παντού γύρω του: μπλε πουκάμισο, μπλε βούρτσα μαλλιών, μπλε κολόνια Aqua Velva, μπλε τσιγάρα Gauloises, μπλε αναπτήρας. 

«Μια μέρα είχα βγει στη σκηνή και είχα στην τσέπη τον μπλε αναπτήρα του Λουκιανού. Ενώ τραγουδούσα, τον είδα από το μπαρ να με κοιτάει, δεν είχα καταλάβει τι θέλει. Λίγο μετά ήρθε δίπλα μου και μου είπε: “Καταραμένε, φέρε τον αναπτήρα!”, προειδοποιώντας με πως αυτό δεν πρέπει να επαναληφθεί», θυμάται ο Δώρος Δημοσθένους. Το αστείο περιστατικό έληξε καλά, αφού την επόμενη μέρα ο οικοδεσπότης του Παταριού είχε φέρει ως δώρο ένα ολόκληρο κουτί με άσπρους αναπτήρες για τον μουσικό, φροντίζοντας έτσι να μην ξαναχρειαστεί να πέσει στην ανάγκη… του μπλε του αναπτήρα. 

Το Πατάρι από τη σκόνη στο φως 

Η πρώτη αυλαία για το Πατάρι έπεσε το 2009. «Ο Λουκιανός πίστευε πως ένας κύκλος έκλεισε», λέει η Μαρία Κηλαηδόνη, που πάντα αναφέρει τον μπαμπά της με το μικρό του. Ο Κηλαηδόνης τα επόμενα χρόνια αφιερώθηκε κυρίως στην ψηφιοποίηση του αρχείου του και το Πατάρι έμεινε κλειστό. Με τον θάνατό του πλέον, ο χώρος έγινε αυτό για το οποίο προοριζόταν εξαρχής: αποθήκη για σκηνικά (το θέατρο συνέχισε να δουλεύει αδιάλειπτα μέχρι και σήμερα). 

Μέσα στα χρόνια, η συζήτηση για να ανοίξει και πάλι το Πατάρι είχε πέσει και πάλι στο τραπέζι αλλά οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες: «Το έχουμε συζητήσει ανά περιόδους με τη μητέρα μου και τη Γιασεμί [σ.σ. Κηλαηδόνη, η αδερφή της], αλλά νιώθαμε ότι είναι ακόμη νωρίς για μας», λέει η Μ. Κηλαηδόνη. «Μπορεί να ακούγεται αρκετό διάστημα τα σχεδόν εφτά χρόνια που έχει φύγει ο μπαμπάς μου, αλλά δεν είναι όταν φεύγει ένας άνθρωπος που αγαπάς πολύ. Και δεν θέλαμε καθόλου να το αγγίξουμε. Οπως εγώ ακόμη δεν βλέπω βίντεο του μπαμπά μου».

Φέτος όμως ένιωσε πως το Πατάρι παραείχε πιάσει σκόνη «Και είπαμε και οι τρεις άντε πάμε να το κάνουμε για να περάσουμε καλά και εμείς και αυτοί που τους λείπει». Δούλεψαν δύο εντατικούς μήνες προκειμένου να καθαρίσουν και να φτιάξουν τον χώρο, που έχει ελάχιστες διαφορές με τότε: λείπει μόνο η μία μακρόστενη μπάρα από τη μία μεριά και η σκηνή δεν είναι πλέον στο γωνιακό σαλούν αλλά στο κέντρο του χώρου. 

Η Μαρία Κηλαηδόνη θέλει το νέο Πατάρι να είναι πολλά περισσότερα από ένας χώρος για λάιβ. «Θα γίνουν πολύ ωραία πράγματα εδώ μέσα», λέει με χαμόγελο, προσβλέποντας στο να μετατραπεί με τον καιρό ο χώρος σε ένα παλιό-νέο στέκι που χωράει τα πάρτυ, τις παρουσιάσεις βιβλίου, τις εκθέσεις. 

Οσο για τον Λουκιανό, η Μαρία Κηλαηδόνη θεωρεί πως αν μπορούσε να δει από μια γωνιά το νέο Πατάρι, θα ήταν χαρούμενος. «Ειδικά τώρα που έχω παιδιά, καταλαβαίνω πως όταν κανείς αγαπάει τα παιδιά του θέλει να είναι καλά και να κάνουν αυτό που αγαπάνε», λέει. Και έτσι μάλλον θα ένιωθε λιγότερο «φτωχός και μόνος καουμπόι»…