Ο 33χρονος Σάββας Κιλατζίδης προέρχεται από οικογένεια με παράδοση στην αγροτική παραγωγή και ο ίδιος συνεχίζει με πίστη, δημιουργικότητα και όραμα αυτή την παράδοση στα Κοκκινόγεια Δράμας. «Ο παππούς μου έριξε τον πρώτο σπόρο και ο μπαμπάς μου και οι θείοι μου έβαλαν τα θεμέλια για να φτάσουμε εδώ όπου είμαστε σήμερα, δουλεύοντας αδιάκοπα σε δύσκολα χρόνια» περιγράφει στην «Κ».
Ο ίδιος μπήκε στην επιχείρηση το 2012 αφού αποφοίτησε από την Αμερικανική Γεωργική Σχολή με εξειδίκευση στην καλλιέργεια ακρίβειας, αλλά και έχοντας κάνει μεταπτυχιακό στην Παγκόσμια Οικονομία.
Ο παππούς μου έριξε τον πρώτο σπόρο και ο μπαμπάς μου και οι θείοι μου έβαλαν τα θεμέλια για να φτάσουμε εδώ όπου είμαστε σήμερα, δουλεύοντας αδιάκοπα σε δύσκολα χρόνια.
Σήμερα, η αγροτική επιχείρηση της οικογένειας Κιλατζίδη φτάνει τις 12.000 στρέμματα καλλιεργειών, τα οποία επιμερίζονται σε αραβόσιτο, σιτάρι και ηλίανθο, δηλαδή σε δημητριακά και ηλιακούς σπόρους, σε ένα ποσοστό 50-50 μεταξύ αρδευόμενων και μη αρδευόμενων καλλιεργειών. Η ετήσια παραγωγή ξεπερνά τις 8.000 τόνους με τον ίδιο να εμπορεύεται την παραγωγή του και να αναλαμβάνει και το κομμάτι των εξαγωγών χωρίς μεσάζοντες, από τις ελάχιστες γεωργικές μονάδες που το κάνουν στην Ελλάδα.
Την τελευταία δεκαετία η οικογένεια Κιλατζίδη έχει επιδοθεί σε σερί επενδύσεων σε μηχανήματα και υποδομές. Ο αποτελεσματικός εξοπλισμός της επιχείρησης, ο οποίος οδηγεί στο να εφαρμόζονται στην πράξη πράσινες, βιώσιμες και περιβαλλοντικές πρακτικές, περιλαμβάνει ανάμεσα σε άλλα 16 ελκυστήρες, εκ των οποίων οι 8 τελευταίας τεχνολογίας – διαθέτουν GPS και συστήματα ακριβείας. Οι τέσσερις εξ αυτών σπέρνουν μόνοι τους.
Την τελευταία δεκαετία η οικογένεια Κιλατζίδη έχει επιδοθεί σε σερί επενδύσεων σε μηχανήματα και υποδομές. Ο αποτελεσματικός εξοπλισμός της επιχείρησης οδηγεί στο να εφαρμόζονται στην πράξη πράσινες, βιώσιμες και περιβαλλοντικές πρακτικές.
«Ο ελκυστήρας, ο οποίος κατευθύνεται από δορυφόρο και σπέρνει μόνος του, μου επιτρέπει να μην είμαι στο τιμόνι και να ρίχνω τις δυνάμεις μου σε πιο εξειδικευμένες και απαιτητικές διαδικασίες», εξηγεί ο κ. Κιλατζίδης και προσθέτει: «Με αυτό το μηχάνημα έχω κατά 17% καλύτερη απόδοση όσον αφορά τα καύσιμα, ενώ βλέπουμε διαφορά και στον χρόνο που απαιτεί η σπορά».
Η επιχείρηση διαθέτει ακόμα 8 φωτοβολταϊκά πάρκα και 16 γεωτρήσεις με φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις. «Στόχος μου το μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα», λέει ο κ. Κιλατζίδης.
Τι ακολουθείται κατά βάση στην Ελλάδα από αγρότες και κτηνοτρόφους
Σε αυτό στο σημείο ο Δραμινός αγρότης που αγαπά την καινοτομία εξηγεί ποιες πρακτικές ακολουθούνται κατά βάση στην Ελλάδα όσον αφορά στη διαχείριση των γεωργικών και αγροτικών υπολειμμάτων.
«Στην Ελλάδα απαγορεύεται διά νόμου η καύση αγροτικών υπολειμμάτων. Αν είσαι αγρότης και σε πιάσουν να το κάνεις, μπορεί να βρεθείς άμεσα εκτός επιδοτήσεων για διάστημα τεσσάρων ετών. Δεδομένου ότι η οικονομική ανεξαρτησία των αγροτών εξασφαλίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό χάρις στις επιδοτήσεις, ελάχιστοι παίρνουν το ρίσκο της καύσης και όσοι το παίρνουν έχουν απλώς πολύ μικρή παραγωγή και δεν είναι επαγγελματίες. Αλλωστε, από το 2021, οι γεωργικές καλλιέργειες παρακολουθούνται δορυφορικά, με τηλεσκοπικές λήψεις».
Δεδομένου ότι η οικονομική ανεξαρτησία των αγροτών εξασφαλίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό χάρις στις επιδοτήσεις, ελάχιστοι παίρνουν το ρίσκο της καύσης και όσοι το παίρνουν έχουν απλώς πολύ μικρή παραγωγή και δεν είναι επαγγελματίες.
Σύμφωνα με τον κ. Κιλατζίδη, ο κύριος όγκος των αγροτικών υπολειμμάτων γίνεται compost και ενσωματώνεται ουσιαστικά μέσα στο έδαφος, «τροφή δηλαδή που “ανεβάζει” την οργανική ουσία του εδάφους», όπως εξηγεί. Στη ζωική παραγωγή, όσοι κτηνοτρόφοι έχουν δικές τους αγροτικές εκτάσεις τη χρησιμοποιούν εκεί ως λίπασμα. Οποιος δεν έχει αγροτική έκταση τη δίνει σε έναν φίλο αγρότη, ο οποίος την παίρνει μετά χαράς.
Οσον αφορά στα λιπάσματα που χρησιμοποιούν οι Ελληνες αγρότες, αυτά, σύμφωνα με τον κ. Κιλατζίδη, είναι κατά βάση αζωτούχα και ακολουθούν αυτά με φώσφορο και κάλιο. Τα αζωτούχα λιπάσματα, όπως μας λέει ο ίδιος, απαιτούν σωστή χρήση έτσι ώστε να μη μολύνουν το περιβάλλον.
Ο ίδιος εξηγεί γιατί. «Οταν τα απορρίπτουμε με λανθασμένο τρόπο, το άζωτο διαφεύγει στην ατμόσφαιρα μέσω της εξαέρωσης, εξατμίζεται και στη συνέχεια μπαίνει στο σύστημα των βροχών. Επίσης, κατά τη διάρκεια έντονης βροχόπτωσης, τα φυτά δεν απορροφούν ικανοποιητικά το βρόχινο νερό, το οποίο παρασέρνει το λίπασμα και το διαχέει και στον υδροφόρο ορίζοντα».
Παρ’ όλα αυτά, τα αζωτούχα λιπάσματα βαίνουν μειούμενα στη χρήση τους δεδομένου ότι όλο και περισσότεροι αγρότες γυρνούν την πλάτη στα υψηλά κόστη.
«Το μοντέλο του αγρότη που κυνηγά την υψηλή απόδοση εγκαταλείπεται. Πλέον, ολοένα και περισσότεροι “κυνηγούν” την αποτελεσματική γεωργία, ενώ αρκετοί εισέρχονται και στον χώρο της βιολογικής γεωργίας, η οποία αυτή τη στιγμή υπολογίζεται πως φτάνει το 3% στη χώρα μας, με προοπτική να φτάσει το 5% την επόμενη διετία».
Το μοντέλο του αγρότη που κυνηγά την υψηλή απόδοση εγκαταλείπεται. Πλέον, ολοένα και περισσότεροι «κυνηγούν» την αποτελεσματική γεωργία, ενώ αρκετοί εισέρχονται και στον χώρο της βιολογικής γεωργίας, η οποία αυτή τη στιγμή υπολογίζεται πως φτάνει το 3% στη χώρα μας, με προοπτική να φτάσει το 5% την επόμενη διετία.
Οσον αφορά τη δεκτικότητα των αγροτών να εφαρμόσουν αλλαγές σαν τις παραπάνω, ο κ. Κιλατζίδης σημειώνει το εξής: «Ο αγροτικός πληθυσμός στην Ελλάδα γερνάει. Ο μέσος όρος ηλικίας είναι πάνω από 60 έτη και συνήθως αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ιδιαίτερα δεκτικοί σε αλλαγές. Προσωπικά, η οικογένειά μου μού έδωσε το ρίσκο των επενδύσεων. Ο πατέρας μου όμως ήταν από τους πρώτους που πήγαν σε γεωργικά συνέδρια στο Ισραήλ και στην Ολλανδία, οπότε είχε πάντα ανοιχτές κεραίες».
Ενας κτηνοτρόφος-πρότυπο
Αξιέπαινη προσπάθεια είναι και αυτή του κτηνοτρόφου Αχιλλέα Δηματάκη από τις Σέρρες. Το 2021 ο 42χρονος κτηνοτρόφος έφερε 400 αρνάδες από τη Γαλλία ιδρύοντας μια μεγάλη προβατοτροφική μονάδα στο χωριό Ανδραβίσκο Σερρών σε μια φάρμα 30 στρεμμάτων με στεγασμένο χώρο 20 στρεμμάτων. Η κάθε αρνάδα κόστιζε 200 ευρώ και η επένδυση έφτασε τις 120.000 ευρώ.
«Στην επόμενη αγορά, ζήτησα προκαταβολή από τον γαλατά μου και μου την έδωσε», λέει ο ίδιος στην «Κ», περιγράφοντας πως στην πορεία δημιούργησε και μια δεύτερη μονάδα με 1.000 μοσχάρια, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση στη βοοτροφία.
Η συνολική επένδυση, η οποία άγγιξε το 1.800.000 ευρώ, είναι από δικά μας κεφάλαια, δεν έχουμε πάρει ούτε ένα πρόγραμμα.
«Η συνολική επένδυση, η οποία άγγιξε το 1.800.00 ευρώ, είναι από δικά μας κεφάλαια, δεν έχουμε πάρει ούτε ένα πρόγραμμα», μας λέει ο κ. Δηματάκης. Σήμερα, η μονάδα αριθμεί 2.000 ζώα και παράγει καθημερινά, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, δύο τόνους γάλα. «Στόχος μας είναι να φτάσουμε στις 4.000 πρόβατα. Η αυξανόμενη ζήτηση για φρέσκο γάλα μάς έχει βοηθήσει να αναπτυχθούμε», αναφέρει.
Βασικός συνεργάτης του κ. Δηματάκη, ο ανιψιός του Ξενοφώντας Αναστασιάδης, ενώ η μονάδα απασχολεί και τέσσερα άτομα προσωπικό.
Η διαχείριση της κοπριάς
Οσο για τη διαχείριση της κοπριάς των ζώων του, ο κ. Δηματάκης εξηγεί πως την κάνει λίπασμα στα χωράφια του. «Καλλιεργώ καλαμπόκι και σιτάρι. Επίσης, καλλιεργώ τριφύλλι και ξερό τριφύλλι για τις ανάγκες σίτισης του κοπαδιού μου. Οι ζωοτροφές μας προέρχονται από δικά μας προϊόντα» λέει με περηφάνια ο κ. Δηματάκης.
Η γεωργία, η κτηνοτροφία και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου
Η Ελλάδα, για πρώτη φορά φέτος, θα καταρτίσει προϋπολογισμούς εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για επτά βασικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Η απόφαση αυτή ευθυγραμμίζεται με τον Κλιματικό Νόμο που έχει υιοθετήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση από το 2021, με βασικό στόχο, όπως είχαμε αναφέρει σε προηγούμενο ρεπορτάζ, τον περιορισμό των σωρευτικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για την περίοδο 2030-2050 σε 11–14 δισ. τόνους ισοδύναμου CO2 (Gt CO2eq).
Για τους επτά αυτούς τομείς (Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας & θερμότητας, Μεταφορές, Βιομηχανία, Κτίρια, Γεωργία & κτηνοτροφία, Απόβλητα, Δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγή χρήσεων γης & δασοπονίας [LULUCF]), το Green Tank είχε προβεί σε τομεακές προβλέψεις εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για την πενταετία 2026-2030, βασισμένο στα εργαλεία που προσφέρει το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα.
Τα βασικά αέρια του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα στους δύο αυτούς τομείς της πρωτογενούς παραγωγής είναι το μεθάνιο, το διοξείδιο του άνθρακα και το υποξείδιο του αζώτου.
Το μέγεθος CO2eq αντιστοιχεί τα υπόλοιπα αέρια του «θερμοκηπίου» με την ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα που αν απελευθερωθεί αντ' αυτών στην ατμόσφαιρα θα επιβαρύνει στον ίδιο βαθμό το κλίμα, σε ό,τι αφορά την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Το μεθάνιο ακολουθεί το διοξείδιο του άνθρακα
Το μεθάνιο είναι το δεύτερο, μετά το διοξείδιο του άνθρακα, αέριο του θερμοκηπίου που επιβαρύνει τον πλανήτη μας. Για παράδειγμα, το 2019, σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (EPA), το διοξείδιο του άνθρακα αποτελούσε το 64% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και το μεθάνιο το 11%.
Στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Ευρωκοινοβουλίου, το διοξείδιο του άνθρακα αποτελεί το 80,6% των αερίων του θερμοκηπίου στη Γηραιά Ηπειρο, ενώ το μεθάνιο το 12,1%. Ακολουθούν το υποξείδιο του αζώτου με 5,3% και τα φθοριούχα αέρια με 2%.
Μεθάνιο, εκπομπές, κτηνοτροφία και γεωργία
Εκθεση του Global Carbon Project διαπιστώνει ότι η γεωργία, συμπεριλαμβανομένης της κτηνοτροφίας και των ορυζώνων, εξακολουθεί να αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή, αντιπροσωπεύοντας το 40% των παγκόσμιων ανθρωπογενών εκπομπών μεθανίου. Η δραστηριότητα των ορυκτών καυσίμων συμβάλλει κατά 34%, η διαχείριση αποβλήτων κατά 19% και η καύση βιομάζας κατά 7%.
Ας δούμε, όμως, τι συμβαίνει σε καθέναν από τους δύο τομείς ξεχωριστά, με βάση όσα έχουμε συζητήσει με επιστήμονες: τον Γιώργο Σκαράκη, ομότιμο καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, τον Γιώργο Λαλιώτη, επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Επιστήμης Ζωικής Παραγωγής του ίδιου πανεπιστημίου, και τον Νίκο Μάντζαρη, αναλυτή ενεργειακής πολιτικής και συνιδρυτή του Green Tank.
Η γεωργία μπορεί
Λίπασμα το κρίσιμο
Η χρήση λιπασμάτων που μειώνουν τις εκπομπές μεθανίου είναι κρίσιμη για τη βιώσιμη γεωργία. Τα κατάλληλα λιπάσματα μπορούν να μειώσουν τη δραστηριότητα των μεθανογόνων μικροοργανισμών που παράγουν μεθάνιο στο έδαφος ή σε συστήματα καλλιέργειας, όπως οι ορυζώνες.
Ακολουθούν ορισμένες κατηγορίες και στρατηγικές:
- Αναστολείς μεθανογόνων μικροοργανισμών: Νιτρικά άλατα (π.χ., νιτρικό κάλιο) που ενθαρρύνουν τη χρήση νιτρικών από τα βακτήρια αντί για την παραγωγή μεθανίου.
- Λιπάσματα με βάση το νιτρικό άζωτο: Νιτρικό ασβέστιο (Ca(NO₃)₂), νιτρικό αμμώνιο (NH₄NO₃).
- Οργανικά λιπάσματα χαμηλού άνθρακα: Επεξεργασμένα κομπόστ με ελεγχόμενη αναερόβια ζύμωση.
- Εμπλουτισμένα λιπάσματα με αναστολείς νιτροποίησης: DMPP (3,4-Dimethylpyrazole phosphate), DCD (Dicyandiamide).
- Λιπάσματα με αναερόβια επεξεργασία (για ορυζώνες): Λιπάσματα με βάση το θείο (π.χ., θειικό αμμώνιο).
- Χρήση βιο-λιπασμάτων (Biofertilizers).
Αγροτικά υπολείμματα τα προκλητικά
Η διαχείριση των αγροτικών υπολειμμάτων αποτελεί σημαντική πρόκληση, καθώς η καύση ή ακατάλληλη διαχείρισή τους μπορεί να οδηγήσει σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, σπατάλη πόρων και περιβαλλοντική υποβάθμιση.
Οι βέλτιστες πράσινες πρακτικές, που επιτρέπουν την αξιοποίηση των υπολειμμάτων με τρόπο που προάγει τη βιωσιμότητα και μειώνει τις εκπομπές, είναι ως ακολούθως:
- Κομποστοποίηση (composting).
- Παραγωγή βιοενέργειας με αναερόβια χώνευση (biogas production) και άμεση και οπωσδήποτε ελεγχόμενη καύση.
- Παραγωγή βιοάνθρακα (biochar).
- Εδαφοκάλυψη (mulching).
- Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση.
- Παραγωγή βιομηχανικών υλικών.
- Χλωρή λίπανση (green manure).
- Συνδυασμένη διαχείριση με άλλες πηγές βιομάζας.
Στρατηγικές υποστήριξης
Εκπαίδευση αγροτών:
- Ενημέρωση για τις πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης.
- Κίνητρα για υιοθέτηση πράσινων τεχνολογιών.
Χρηματοδότηση και υποδομές:
- Παροχή εξοπλισμού για κομποστοποίηση ή παραγωγή βιοαερίου.
- Υποστήριξη για την ανάπτυξη συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας.
Η κτηνοτροφία μπορεί επίσης
Οπως μας επιβεβαιώνουν οι επιστήμονες, βασικές πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην κτηνοτροφία αποτελεί η εντερική ζύμωση (CH4 – μεθάνιο), η παραγόμενη κόπρος (NO2 – υποξείδιο του αζώτου) και η καταναλισκομένη ενέργεια (CO2 – διοξείδιο του άνθρακα).
Τα δύο υπό εξέτασιν βασικά ζητήματα που συμβάλλουν στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου –καταρχήν των τριών που έχουμε ήδη αναφέρει ανωτέρω– είναι η διαχείριση της κοπριάς, οι εντερικές ζυμώσεις των μηρυκαστικών και, συνεκδοχικά, η πρόσληψη της ζωοτροφής.
Το μεθάνιο είναι το βασικό ρυπαντικό αέριο που εκλύεται κατά την παραγωγή της κοπριάς από τα ζώα στην κτηνοτροφία και, δευτερευόντως, το υποξείδιο του αζώτου. Σε μια τέτοια περίπτωση, και χάριν της μείωσης των εκπομπών για την ανάσχεση της κλιματικής κρίσης, έχουν υιοθετηθεί βέλτιστες «πράσινες» πρακτικές, όπως, εξάλλου, ορίζονται και από την Κοινή Αγροτική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Μεθάνιο το… τρομακτικό
Ως αέριο του θερμοκηπίου, το μεθάνιο παγιδεύει 80 φορές περισσότερη θερμότητα από το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά εξαφανίζεται από την ατμόσφαιρα σε περίπου μια δεκαετία, πολύ πιο γρήγορα από τα 100 και πλέον χρόνια που χρειάζεται το διοξείδιο του άνθρακα.
Οι εκπομπές μεθανίου ευθύνονται για το 25% της ανόδου της θερμοκρασίας σήμερα, με επιστήμονες να σχολιάζουν πως έχει σημειωθεί μια «τρομακτική» αύξηση από το 2007. Αυτοί οι ρυθμοί ενδέχεται να απειλήσουν το κλιματικό όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου.
Μια μείωση των εκπομπών κατά 45% έως το 2030, η οποία –σύμφωνα με τον ΟΗΕ– είναι εφικτή, θα απέτρεπε την άνοδο της θερμοκρασίας κατά 0,3 βαθμό Κελσίου.
Κοπριά η ανακυκλούμενη
Ορισμένες από τις βέλτιστες πρακτικές που προτείνονται για τη διαχείριση της κοπριάς είναι:
- Αναερόβια χώνευση (Biogas Systems), με σκοπό την παραγωγή βιοαερίου.
- Κομποστοποίηση.
- Η εφαρμογή ακριβείας στο έδαφος, με σκοπό τη χρήση της κοπριάς ως οργανικού λιπάσματος σε συγχρονισμό με τις ανάγκες των καλλιεργειών.
- Η επαναχρησιμοποίηση, για παράδειγμα ως «τούβλο» για κατασκευές, με σωστή χώνευση, δηλαδή με την απομάκρυνση του μικροβιακού φορτίου.
Τα συνδυαστικά οφέλη
Συνδυαστικά, τα οφέλη που προκύπτουν, με κύριο άξονα τη μείωση εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, είναι:
- Μείωση των εκπομπών μεθανίου.
- Δέσμευση ποσοτήτων αζώτου.
- Παραγωγή βιοαερίου, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ανανεώσιμη πηγή ενέργειας.
- Δημιουργία οργανικού υπολείμματος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λίπασμα.
- Βελτίωση της ποιότητας του εδάφους με ταυτόχρονη μείωση των παθογόνων μικροοργανισμών.
- Ελαχιστοποίηση της ρύπανσης από τα υγρά απόβλητα (leaching – έκπλυση). Η ρευστή κοπριά (από χοίρους και βοοειδή), απορροφάται από τον υδροφόρο ορίζοντα, περιέχοντας υποξείδιο του αζώτου. Σύμφωνα με μελέτες που μας έθεσαν υπ’ όψιν οι συνομιλητές μας, η διαδικασία διαχωρισμού στερεών-υγρών αποβλήτων θα μπορούσε να οδηγήσει σε 30% λιγότερες εκπομπές σε σύγκριση με την ακατέργαστη κοπριά.
Μάλιστα, ο Γιώργος Λαλιώτης τονίζει ιδιαιτέρως την ανάγκη της εκπαίδευσης και της υποστήριξης των κτηνοτρόφων, με την παροχή τεχνογνωσίας σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές. Ο ίδιος επισημαίνει και τις επενδύσεις σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών.
Ζωοτροφή η σωτήρια
Η επιλογή ζωοτροφών είναι άλλος ένας κρίσιμος παράγοντας που συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών μεθανίου (CH₄) από την εντερική ζύμωση μηρυκαστικών (π.χ., αγελάδων, προβάτων).
Σύμφωνα με τις σύγχρονες προτεινόμενες βέλτιστες «πράσινες» πρακτικές, έχουν εντοπιστεί τροφές και συμπληρώματα που μειώνουν τη δραστηριότητα των μικροοργανισμών που παράγουν μεθάνιο στο πεπτικό σύστημα.
* O κ. Κιλατζίδης και ο κ. Δηματάκης ανακηρύχθηκαν Αγρότης της χρονιάς και Κτηνοτρόφος της χρονιάς αντίστοιχα στα βραβεία του ιστότοπου Agronews, υπό την αιγίδα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης.
Κεντρική φωτογραφία: Ο Αχιλλέας Δηματάκης και ο ανιψιός του Ξενοφώντας Αναστασιάδης.
