«Τις πρώτες ημέρες η στέρηση ήταν ανυπόφορη. Πλέον δεν το σκέφτομαι καθημερινά, αλλά το έχω στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Δεν λέω ότι δεν θα ξαναπαίξω, λέω ότι δεν θα παίξω μόνο για σήμερα». Ο Αντώνης είναι 52 μέρες «καθαρός από το Διαδίκτυο» και, όπως περιγράφει στην «Κ», η μετάβαση αυτή ήταν ιδιαίτερα δύσκολη.
Το πρόβλημα του εθισμού του ξεκίνησε στην εφηβεία, ένας εθισμός που τον καθήλωσε σε μια καρέκλα επί 10 χρόνια. Η απόφαση να ενταχθεί σε πρόγραμμα απεξάρτησης προήλθε όχι μόνο από τους γονείς του, αλλά και από τον ίδιο, καθώς συνειδητοποίησε πως η ζωή του δεν είχε πλέον νόημα. Μετρώντας 15 με 18 ώρες την ημέρα μπροστά στην οθόνη, ο νεαρός είχε εθιστεί κυρίως στον ηλεκτρονικό τζόγο, ωστόσο η «κακή» συνήθεια ξεκίνησε από τη γενικότερη έκθεση σε ένα «κοκτέιλ» από YouTube, video games και social media. Ο Αντώνης είναι ένας από τους χιλιάδες νέους που αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τον εθισμό στο Διαδίκτυο, με κάποιους από αυτούς να καταλήγουν σε κέντρα απεξάρτησης.
Δεν είχε σημασία τι έκανε, αν έπαιζε παιχνίδι ή αν έβλεπε YouTube, έβρισκε ένα καταφύγιο στην οθόνη. Oταν η πανδημία πέρασε, είπαμε θα περάσει και αυτό. Aλλά δεν πέρασε.
Τις περισσότερες φορές η πρωτοβουλία να πάει ένα παιδί σε κέντρο απεξάρτησης ξεκινάει από τους γονείς. Οταν ο Νίκος κατάλαβε πως ο γιος του είχε προβληματική σχέση με το Διαδίκτυο, απευθύνθηκε αρχικά σε ιδιωτικό παιδοψυχίατρο. Κατά τη διάρκεια της COVID-19 o 13χρονος τότε γιος του είχε φτάσει να περνάει πάνω από 10 ώρες την ημέρα μπροστά σε μια οθόνη. «Δεν είχε σημασία τι έκανε, αν έπαιζε παιχνίδι ή αν έβλεπε YouTube, έβρισκε ένα καταφύγιο στην οθόνη. Oταν η πανδημία πέρασε, είπαμε θα περάσει και αυτό. Aλλά δεν πέρασε», λέει στην «Κ» ο Νίκος. Τότε η οικογένεια απευθύνθηκε σε δημόσια δομή, έπειτα από συμβουλή ενός φίλου. «Εκεί ενταχθήκαμε σε οικογενειακή θεραπεία, ενώ διαπιστώθηκε ότι ο γιος μας εχει ΔΕΠΥ. Σήμερα, αν και ο μικρός είναι πολύ καλύτερα, εξακολουθούμε να πηγαίνουμε σε συνεδρίες όλοι μαζί», καταλήγει ο πατέρας.
Μεγάλη αύξηση περιστατικών
«Είχαμε προβλέψει πριν από 15 χρόνια πως αυτό θα συνέβαινε, πως τα παιδιά θα είχαν πρόβλημα με τον εθισμό στο Ιντερνετ», λέει στην «Κ» ο κύριος Δαμιανός Δουίτσης, σύμβουλος απεξάρτησης και ιδρυτής της ΟΑΣΙΣ, Κέντρου Υποστήριξης Εξαρτημένων Ατόμων από αλκοόλ, ναρκωτικά, τζόγο και Διαδίκτυο, στη Θεσσαλονίκη, το οποίο είχε ξεκινήσει ο ίδιος μαζί με τον Γιάννη Μπουτάρη και άλλους πρώην εξαρτημένους.
Ο κύριος Δουίτσης κάνει λόγο για μεγάλη αύξηση στα περιστατικά που περνούν από το κέντρο. «Αυτό που βλέπουμε από το 2019 και έπειτα είναι μια αύξηση στα περιστατικά της τάξεως του 100%, δηλαδή οι εξαρτημένοι είναι διπλάσιοι», συνεχίζει. «Τα περιστατικά νέων παιδιών γίνονται ολοένα πιο συχνά και πιο βαριά. Υπάρχουν νέοι οι οποίοι θα έρθουν μόνο για μία εβδομάδα. Υπάρχουν άλλοι οι οποίοι θα έρθουν μία – δύο φορές και θα εξαφανιστούν. Υπάρχουν και άτομα τα οποία κάνουν ολοκληρωμένο πρόγραμμα μηνών».
Μέσα από το Ιντερνετ περνάνε πράγματα που είναι ακατάλληλα, άρρωστα, επικίνδυνα και φυσικά εθιστικά. Αρα λοιπόν έχουμε παράλληλα και τρομακτική αύξηση στον τζόγο και στην πορνεία.
Είναι πολλοί εκείνοι που αργούν να καταλάβουν πως έχουν μια προβληματική σχέση με το Διαδίκτυο. «Εχουμε έφηβους, αλλά και μεγαλύτερους σε ηλικία, που δεν αντιμετώπισαν το πρόβλημα εγκαίρως, και αυτό επιδεινώθηκε», λέει ο κύριος Δουίτσης. «Είχαμε έναν φοιτητή, για παράδειγμα, 22 χρόνων, ο οποίος είχε ξεκινήσει από νωρίς το gaming. Οταν στη συνέχεια πέρασε στο Πανεπιστήμιο στην Πληροφορική, “βούλιαξε” και έπαιζε 15 με 18 ώρες την ημέρα. Μέσα από το Ιντερνετ περνάνε πράγματα που είναι ακατάλληλα, άρρωστα, επικίνδυνα και φυσικά εθιστικά. Εχουμε δει ακόμη και 12χρονα να έχουν πρόσβαση σε πορνό. Αρα λοιπόν έχουμε παράλληλα και τρομακτική αύξηση στον τζόγο, τρομακτική αύξηση στην πορνεία».
Η απεξάρτηση από το Ιντερνετ δεν είναι «στεγνή»
«Υπάρχουν διάφοροι τρόποι θεραπείας, και κάθε κέντρο έχει τη δική του μέθοδο. Η απεξάρτηση από το Ιντερνετ δεν έχει πολλές διαφορές από άλλες εξαρτήσεις», εξηγεί ο κύριος Δουίτσης. «Στην ουσία αντιμετωπίζουμε και τον εθισμό στο Διαδίκτυο σαν κάθε εθισμό. Η οθόνη έχει από μόνη της τρομερή δύναμη. Και στη συνέχεια βγήκαν τα smartphones. Πλέον ζούμε μια κατάσταση όπου οι νέοι ξεκινούν το πρωί με gaming, συνεχίζουν με ένα κινητό στο χέρι, έπειτα μπορεί να παίξουν και τυχερά παιχνίδια, και πάει λέγοντας. Είναι σαν να αλλάζεις ναρκωτικές ουσίες. Επίσης βλέπουμε μια άρνηση και σε αυτά τα περιστατικά. Υπάρχει η δικαιολογία. “Ολοι έχουν ένα κινητό στα χέρια, τι να κάνουμε;” λένε οι γονείς».
Ο ιδρυτής της ΟΑΣΙΣ σημειώνει πως «μια βασική διαφορά από τις άλλες εξαρτήσεις είναι ότι, όταν μιλάμε για απεξάρτηση από το Ιντερνετ, δεν μιλάμε για πλήρη αποχή, αλλά για παύση. Δεν είναι ένα στεγνό πρόγραμμα. Στόχος είναι να παραδώσει το παιδί το κινητό του και να συνειδητοποιήσει πως είναι εθισμένο. Δηλαδή δεν θέλουμε να το τιμωρήσουμε, αλλά να του πούμε “άσε λιγάκι το κινητό σου και το τάμπλετ σου και έλα εδώ πέρα να μάθεις να σκέφτεσαι, να αισθάνεσαι, να ξέρεις τι σου γίνεται”».
Πιο πολύπλοκα τα περιστατικά
«Τα κέντρα απεξάρτησης έχουν σχεδόν όλα προσαρμοστεί στη νέα εποχή», λέει στην «Κ» και ο κύριος Πάρης Κάλφας, υπεύθυνος της Μονάδας Εγκαιρης Παρέμβασης για την Προβληματική Χρήση του Διαδικτύου του ΚΕΘΕΑ. Στη μονάδα δέχονται περιστατικά παιδιών ηλικίας 13-21 χρόνων, που είναι σε μία προβληματική σχέση με το Διαδίκτυο. Η μονάδα διαχειρίζεται αυτή τη στιγμή 17 παιδιά και περίπου 60 γονείς. Ο κύριος Κάλφας εξηγεί πως τα ποσοστά έχουν αυξηθεί σε σχέση με την περίοδο πριν από την COVID-19.
Πολλά παιδιά πάσχουν παράλληλα από κατάθλιψη και άλλες διαταραχές και παρακολουθούνται ταυτόχρονα από ψυχίατρο, γιατί χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή.
«Τα περιστατικά είναι πολύ δύσκολα, είναι πολύπλοκα και πολλά έχουν συννοσηρότητα. Δηλαδή πολλά παιδιά πάσχουν παράλληλα από κατάθλιψη και άλλες διαταραχές και παρακολουθούνται ταυτόχρονα από ψυχίατρο, γιατί χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή. Τα αίτια του εθισμού είναι πολυπαραγοντικά. Εχουν να κάνουν με το ίδιο το άτομο και την προσωπικότητά του, αλλά και με το περιβάλλον του, ανθρώπινο, αξιακό, χωροταξικό», σημειώνει ο υπεύθυνος της εξειδικευμένης μονάδας του ΚΕΘΕΑ.
«Στο κέντρο προϋπόθεση είναι να δουλέψουμε πολύ στενά με τις οικογένειες. Εχουμε ομάδα εφήβων και ομάδα γονέων. Στο πρόγραμμα τα παιδιά έχουν παράλληλα και άλλες δραστηριότητες, όπως τμήματα άθλησης και επαγγελματικού προσανατολισμού. Είναι εξίσου πολύ σημαντικές οι εξωσχολικές δραστηριότητες και η επαφή του παιδιού με τον εαυτό του, με τα συναισθήματά του. Τέτοια ζητήματα μας απασχολούν στις συναντήσεις μας. Και βέβαια όταν κανείς τα δουλεύει αυτά βλέπει ότι με τον καιρό μειώνεται και ο χρόνος στο Διαδίκτυο», εξηγεί.
Μαζί με τους γονείς
«Το πρόγραμμα απεξάρτησης δεν γίνεται χωρίς τους γονείς» εξηγεί η Δρ. Αρτεμις Τσίτσικα, υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού», η οποία απευθύνεται σε εφήβους 11-18 ετών. «Δημιουργούμε μαζί με το παιδί ένα καθημερινό πρόγραμμα, ώστε να νιώσει ασφάλεια και κανονικότητα, ενώ ενισχύουμε κάθε δημιουργική έκφραση, ανάλογα με τις προτιμήσεις και τα ταλέντα του. Εξηγούμε βέβαια ότι η κατάσταση είναι προσωρινή και θα επανέλθουμε σε ομαλότητα, καλλιεργώντας ένα κλίμα αισιοδοξίας στην οικογένεια».
Οπως μας λέει η κυρία Τσίτσικα, από το 2006 που δημιουργήθηκε η μονάδα έχουν αντιμετωπίσει συνολικά 10.000 περιστατικά. Από αυτά το 20% είναι για εθισμό στο Διαδίκτυο. Ενώ από το 2019 και έπειτα παρατηρείται μεγάλη αύξηση της τάξεως του 50%. Περίπου 100 περιστατικά τον χρόνο είναι καθαρά για εθισμό στο Διαδίκτυο, ενώ και άλλα σοβαρά περιστατικά (άλλων τύπων εθισμού ή και ψυχικής ασθένειας) έχουν και αυτά συμπτώματα εθισμού στο Διαδίκτυο.
Στα παιδιά αυτά παρατηρήθηκε σημαντική συσχέτιση με διατροφικές παρεκτροπές, υπερβαρότητα, έλλειμμα φυσικής άσκησης και επιβάρυνση της σωματικής τους υγείας, καθώς και με αναστροφή του ωραρίου του ύπνου, άγχος, καταθλιπτικό συναίσθημα και απόσυρση.
Ολο και πιο μικροί σε ηλικία οι χρήστες
Πέρα από τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των περιστατικών, κάτι που παρατηρείται επίσης από τους ειδικούς είναι οι ολοένα και μικρότερες ηλικίες στα παιδιά που έχουν αναπτύξει προβληματική σχέση με το Διαδίκτυο. Οπως λέει στην «Κ» ο κύριος Κωνσταντίνος Σιώμος, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων και πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο, ο οποίος ασκεί κλινικό έργο και στην επαρχία, «τελευταία βλέπω πολλούς γονείς να έρχονται στο ιατρείο μου και να μου ζητάνε βοήθεια για τα παιδιά τους που είναι ηλικίας κάτω των 10 χρόνων. Μου διηγούνται σκηνές όπου το παιδί δεν αφήνει το τάμπλετ από το χέρι».
Θεωρώ πολύ σημαντικό να ανιχνεύουμε τα παιδιά στην ηλικία των 6-10 ετών. Οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις έχουν φτάσει στο απροχώρητο. Η εξάρτηση συνοδεύεται από περιστατικά βίας ή βίαιης απομάκρυνσης των ηλεκτρονικών συσκευών. Στην εφηβεία αυτό κορυφώνεται, αλλά έχει εν τω μεταξύ χαθεί πολύτιμος χρόνος.
«Η αύξηση που βλέπουμε σε επίπεδο κλινικό έχει να κάνει και με τη συνειδητοποίηση του προβλήματος από την οικογένεια. Αν γυρίσουμε πίσω στο μακρινό 2008, οι γονείς υποτιμούσαν την αλληλεπίδραση που αναπτύσσεται μεταξύ των παιδιών και των νέων τεχνολογιών. Θεωρούσαν ότι είναι κάτι που θα περάσει», εξηγεί.
«Γι’ αυτό και θεωρώ πολύ σημαντικό να ανιχνεύουμε τα παιδιά στην ηλικία των 6-10 ετών. Οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις έχουν φτάσει στο απροχώρητο. Η εξάρτηση συνοδεύεται από περιστατικά βίας ή βίαιης απομάκρυνσης των ηλεκτρονικών συσκευών. Στην εφηβεία αυτό κορυφώνεται, αλλά έχει εν τω μεταξύ χαθεί πολύτιμος χρόνος που θα μπορούσε να υπάρχει ένα πιο ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, καθοδήγησης και εκπαίδευσης και των γονέων, ώστε να αποφευχθούν αυτές οι συμπεριφορές», τονίζει.
Εικονογράφηση: Loukia Kattis
