Στο αστικό κολάζ, οι μουσικοί του δρόμου είναι πάντα εκεί. Ακόμα και αν το βιαστικό βήμα των περαστικών πολλές φορές τους απαλείφει από το κάδρο ή και εν μέρει τους σνομπάρει. Αλλοι –και είναι αρκετοί– κοντοστέκονται, ακούνε και θαυμάζουν. Ρίχνουν τα κέρματά τους σαν ευχαριστώ και σηκώνουν τα κινητά τους για να απαθανατίσουν το τραγούδι της στιγμής.
Ο Σταύρος Ξαρχάκος πάλι, προσέφερε μια μεγάλη αγκαλιά στον μουσικό Μανώλη Ρακιντζή, την ώρα που είχε στήσει κι έπαιζε στην οδό Πανεπιστημίου. Το στιγμιότυπο απαθανατίστηκε και έγινε viral φέρνοντας στο προσκήνιο της δημοσιότητας τη δουλειά των πλανόδιων μουσικών.
Οι περισσότεροι μουσικοί του δρόμου δεν είναι κάποιοι που «είδαν φως και βγήκαν» για να παίξουν. Είναι επαγγελματίες, είναι μουσικοί «νομάδες» που γυρνούν την Ελλάδα για να παίξουν σε κάθε γωνιά της, ερμηνευτές που ζυμώνονται στον δρόμο διανύοντας συγχρόνως το προσωπικό τους ταξίδι στη μουσική.
Η «Κ» περιηγήθηκε στους δρόμους της Αθήνας και συνάντησε κάποιους από αυτούς για να ακούσει τις μελωδίες, αλλά και τις ενδιαφέρουσες ιστορίες τους.
Ο δρόμος δεν ήταν εξαρχής στα σχέδιά τους
Σε πολυσύχναστους δρόμους-περαντζάδες της Αθήνας σαν τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου ή την Ερμού θα βρει κανείς κάθε πιθανή μουσική ιστορία δρόμου. Την πρώτη διανύουν ένα χαλαρό από κίνηση μεσημέρι η Ιωάννα Σαμπαϊντά με το μικρόφωνο και τον ενισχυτή της και ο Νικόλας Βλάχος με την κιθάρα του. Αν και συνήθως προτιμούν να βλέπουν θάλασσα, παίζοντας σε μέρη όπως ο Φλοίσβος, η Γλυφάδα, αλλά και το Ναύπλιο, σήμερα αποφάσισαν να στήσουν κάτω από την Ακρόπολη.
Ο δρόμος δεν ήταν εξαρχής στα σχέδιά τους. Για την ακρίβεια, μέχρι τα τέλη του 2016 η μουσική τους έκθεση σε κόσμο περιοριζόταν σε σχολικές εκδηλώσεις. Τότε γνωρίστηκαν μέσω ενός κοινού φίλου για να κάνουν πρόβες για ένα live. Εκτοτε, η Ιωάννα Σαμπαϊντά και ο Νικόλας Βλάχος είναι ζευγάρι στη ζωή και τη μουσική.
Ξεκίνησαν αρχικά να παίζουν σε μαγαζιά, κάτι που συνεχίζουν να κάνουν μέχρι και σήμερα, αν και πιο αραιά, αφού οι απολαβές δεν είναι τόσο καλές. «Γι’ αυτό θα επιλέξουμε να παίξουμε μια φορά την εβδομάδα, σε κάποιο μαγαζί που δίνει καλύτερα λεφτά», εξηγεί ο Νικόλας Βλάχος. «Τα πράγματα σε ωθούν να τα παρατήσεις ή να βγεις στον δρόμο», λέει.
Πιστεύαμε ότι θα μας θεωρούν ζητιάνους, αλλά καταλάβαμε ότι αυτό είναι στο μυαλό μας.
Κάπως έτσι, το 2019 ο κιθαρίστας έριξε στο τραπέζι την ιδέα. Το άγχος ήταν μεγάλο στην αρχή, αλλά παίρνοντας το βάπτισμα του πυρός στον Φλοίσβο, ο κόσμος άρχισε να τους προσεγγίζει θετικά. «Πιστεύαμε ότι θα μας θεωρούν ζητιάνους, αλλά καταλάβαμε ότι αυτό είναι στο μυαλό μας», λέει η Ιωάννα Σαμπαϊντά.
Αυτά τα πέντε χρόνια έχουν δει βέβαια την καλή και την κακή πλευρά του δρόμου. Αυτούς που θα κάτσουν να τους ακούσουν, θα τους πουν έναν καλό λόγο ή θα τους κεράσουν έναν καφέ, μικρά παιδιά που τους αφήνουν λουλούδια και ζωγραφιές στο βαλιτσάκι τους. Αλλά και εκείνους για τους οποίους είναι ανεπιθύμητοι: «Το ότι δεν υπάρχει πλαίσιο για τους μουσικούς του δρόμου είναι πρόβλημα. Μπορεί να έρθει οποιοσδήποτε να σου κάνει παρατήρηση για κάτι που δεν υφίσταται», λέει η τραγουδίστρια.
Ο δρόμος πλέον αποτελεί για το ντουέτο ένα κομμάτι του βιοπορισμού του που συμπληρώνεται από τις εμφανίσεις στα μαγαζιά. Είναι κάτι που τελικά έχουν αγαπήσει: «Μας αρέσει ο συνδυασμός. Αν παίζαμε μόνο σε μαγαζιά θα μας έλειπε ο δρόμος και η σχέση με τον κόσμο. Ο περαστικός που θα περάσει να σε πάρει αγκαλιά από τη συγκίνηση, δεν υπάρχει στο μαγαζί» παραδέχεται η Ιωάννα Σαμπαϊντά, που κάνει και τα πρώτα της προσωπικά μουσικά βήματα, έχοντας κυκλοφορήσει δύο κομμάτια.
Οταν το στρες ξεπερνιέται, ο δρόμος είναι σχολείο για τους μουσικούς. Μέσα από αυτόν, το ντουέτο έχει βρει τον τρόπο να επικοινωνεί καλύτερα με τον κόσμο, μουσικά μα όχι μόνο. Η συντροφικότητα είναι καταλύτης όπως παραδέχεται η Ιωάννα Σαμπαϊντά: «Ο ένας παρακινεί τον άλλο και υπάρχει υποστήριξη. Οταν ο ένας αγχώνεται, το δουλεύουμε μεταξύ μας».
Γυρνώντας την Ελλάδα με μια λύρα
Το ταξίδι, κυριολεκτικό και μεταφορικά, στην περίπτωση του Γιώργου Μπουρεξάκη είναι πιο μοναχικό, με βασικό συνοδοιπόρο του τη λύρα. Οταν ήταν 6-7 χρονών, ο μπαμπάς του τον πήγε στο ωδείο για να μάθει να παίζει, αλλά εκείνος λόγω ηλικίας ήταν ατίθασος και παράτησε το «σπορ» γρήγορα. Ως φοιτητής θα ξανάπιανε δειλά δειλά το όργανο, αλλά και πάλι, παρέμενε πολύ συνεσταλμένος και έπαιζε είτε μόνος του είτε μαζί με φίλους σε παρέες.
Το ταξίδι ήταν πάντα κομβικό στην περίπτωση του μουσικού του δρόμου. Εγινε αρχικά μάγειρας, πήγε στη Φινλανδία, στο Βέλγιο, αλλά και σε ελληνικά νησιά, ώσπου μια μέρα κάποιος διακόπτης άλλαξε μέσα του. Και αποφάσισε να κάνει αυτό που ως τότε ντρεπόταν: να βγει στον δρόμο και να παίξει μουσική.
Για τον Γιώργο Μπουρεξάκη η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η μοναχικότητα. «Πας σε μια πόλη που συνεχώς αφήνεις».
Θυμάται ακόμη την πρώτη φορά: ήταν στο λιμάνι των Χανίων και από τη μία τον κατέλαβε φόβος και από την άλλη, ένιωσε μια απέραντη ελευθερία. Οκτώ χρόνια μετά, ο Γιώργος Μπουρεξάκης γυρνάει ολόκληρη την Ελλάδα με τη λύρα του και ζει πλέον μόνο από αυτό. Από τη μία, είναι κάτι που τον έχει ξεκλειδώσει, και ας χρειάστηκε να κλάψει αρκετές φορές στην αρχή όπως λέει. Η μεγαλύτερη δυσκολία όταν περνάς 7-8 μήνες σε ένα αμάξι, πηγαίνοντας από πόλη σε πόλη, είναι γι’ αυτόν η μοναχικότητα. «Πας σε μια πόλη που συνεχώς αφήνεις». Αλλά βρίσκει τον τρόπο να φτιάχνει τη ζωή του: κάνει τους φίλους του σε κάθε μέρος που πάει, κάνει παρέα και με άλλους πλανόδιους μουσικούς, που ενίοτε μπορεί να ταξιδέψουν και μαζί.
Οταν βγαίνει ένας μουσικός για να παίξει στον δρόμο, χρειάζεται μεγαλύτερη οργάνωση από ό,τι ενδεχομένως φαίνεται. Για να παίξει σε έναν δρόμο σαν την Ερμού, ο Γιώργος Μπουρεξάκης έπρεπε να έρθει γύρω στις δύο ώρες νωρίτερα, ώστε να βρει πού θα στήσει. Δεν μπορεί να μένει πολύ σε ένα μέρος/πόστο, ούτε να μην ανανεώνει το ρεπερτόριό του γιατί έτσι δεν σέβεται τους εκάστοτε «γείτονες» και τους άλλους συναδέλφους του. Κουράζει, όμως, και τον κόσμο που ύστερα από κάποια στιγμή θα προσπεράσει αδιάφορα. Αν και όταν ξεκίνησε να παίζει στον κεντρικό δρόμο του Συντάγματος, αμέσως άρχισαν ψιλά να βγαίνουν από τσέπες και οι οθόνες των κινητών να μπαίνουν σε «θέση μάχης».
Τους δύο τρεις μήνες που βάζει στη θήκη της τη λύρα του, ο Γιώργος Μπουρεξάκης επιλέγει και πάλι να ταξιδεύει, για αναψυχή. Και έπειτα γυρνάει σε αυτό που σκοπεύει να συνεχίσει να κάνει για όσο πάει. Τι τον κρατάει; «Το απρόβλεπτο. Οτι θα βγεις στον δρόμο και δεν ξέρεις τι σε περιμένει», λέει.
Μουσική ανάμεσα στις γλώσσες
Ο Μηνάς Πασπαλάς, πάλι, που έχει στήσει λίγο πιο πάνω στην Ερμού με την κιθάρα και το μικρόφωνό του, βρίσκεται σε μια πιο «υβριδική» φάση ως πλανόδιος μουσικός. Βγαίνει αρκετές φορές την εβδομάδα έξω και παίζει, αλλά παράλληλα ζει διδάσκοντας ελληνικά σε ξένους.
Ξεκίνησε όταν ήταν παιδί να τραγουδά με τον παππού του και έπειτα άρχισε να παίζει και κιθάρα. Οταν βέβαια αποφάσισε να το κάνει πρώτη φορά στον δρόμο, πριν από τρία χρόνια, απέτυχε και είπε στον εαυτό του πως «μάλλον δεν πάει αυτό το πράγμα». Αλλά έκατσε, μελέτησε και ξαναβγήκε, και έτσι ήταν πιο έτοιμος.
Είναι μια ήρεμη δύναμη στην πολύβουη Ερμού, έναν δρόμο τον οποίο, όπως λέει, αν τον ζεις σε καθημερινή βάση, «είναι μια ωμή πραγματικότητα». Εχει δει από ηλικιωμένες Γαλλίδες που χορεύουν με τρόπο που δεν ξέχασε, μέχρι κόσμο που του κλέβει χρήματα ή μπαίνει μέσα σε φρεάτια. Οπως λέει ο κιθαρίστας και τραγουδιστής, όλο αυτό δεν το συνηθίζεις, απλά κοιτάς να κάνεις τη δουλειά σου.
Είναι κάτι στο οποίο πρέπει να είσαι πολύ παρών και αυτό μπορεί να σε βλάψει.
Ο Μηνάς Πασπαλάς το έχει φιλοσοφήσει: «Οσο πιο πολύ πηγαίνεις με τα πράγματα τόσο πιο αποδοτικό είναι αυτό που κάνεις και τόσο πιο “οικονομικό” από άποψη ενέργειας», λέει. Θα προτιμούσε, όπως παραδέχεται, να φτάσει στο σημείο να μη χρειάζεται να παίζει στον δρόμο τόσο συχνά, γιατί «είναι κάτι στο οποίο πρέπει να είσαι πολύ παρών και αυτό μπορεί να σε βλάψει».
Οταν τον πετυχαίνουμε δεν έχει ούτε μία ώρα που έχει ξεκινήσει να παίζει. Λέει και το παραδοσιακό μικρασιάτικο «Από Ξένο Τόπο» και μαζεύει τα πράγματά του. Το σκέφτεται αν θα πάει να στήσει κάπου αλλού ή απλά θα κλείσει εδώ για σήμερα. Κάποια ώρα μετά, τον βρίσκουμε να τραγουδάει με μια άλλη μπάντα στην Ερμού και να έχουν στήσει ένα αυτοσχέδιο γλέντι για τους περαστικούς.
Πράγματα που συμβαίνουν μόνο στους μουσικούς του δρόμου.
