Η πρόσφατη βιβλική καταστροφή στη Βαλένθια εξαιτίας των πλημμυρών ήταν ακόμη ένα μεγάλο σοκ για την Ευρώπη, έναν χρόνο μετά τον «δικό» μας Daniel.
Καθώς οι πρώτες βροχοπτώσεις έκαναν επιτέλους την εμφάνισή τους στη χώρα μας, η κουβέντα για την αντιπλημμυρική θωράκιση των πόλεων επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο.
Ο Ευθύμης Λέκκας, καθηγητής Γεωλογίας και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών στο ΕΚΠΑ, χαρακτηρίζει την πλημμύρα τον υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνο με τον οποίο έρχονται αντιμέτωπες οι αστικές και περιαστικές περιοχές, περισσότερο από τις δασικές πυρκαγιές και τους σεισμούς.
«Οι πλημμύρες αποκαλύπτουν την τρωτότητα της πόλης μέσα από ένα αλληλοεξαρτώμενο σύστημα στο οποίο επηρεάζονται αλυσιδωτά τα σπίτια, η γειτονιά, η συνοικία, οι δρόμοι, τα ρέματα, το φυτικό κεφάλαιο, το ζωικό κεφάλαιο, το δίκτυο ηλεκτροδότησης, τα υπόγεια δίκτυα, μια σειρά από συστήματα. Στην Αθήνα, όλα τα παραπάνω συστήματα είναι ευπαθή. Η πλημμύρα στο μετακαταστροφικό της επίπεδο είναι πολύ πιο δύσκολα διαχειρίσιμη κι οι επιπτώσεις της πολύ πιο σύνθετες σε σχέση με τα υπόλοιπα ακραία φαινόμενα».
Ο κ. Λέκκας τονίζει πως γι’ αυτόν τον λόγο δεν είναι και δόκιμες οι συγκρίσεις του τύπου «τι θα είχε συμβεί στην Αθήνα αν είχαν πέσει τα ίδια ποσοστά βροχής που έπεσαν στη Βαλένθια». Το φαινόμενο της πλημμύρας είναι σύμφωνα με τον καθηγητή πολυπαραγοντικό: πόσα ρέματα έχει μια πόλη, πόσα είναι ανοιχτά, ποια είναι η μορφολογία του εδάφους, ποιο το ύψος της βροχόπτωσης και η ραγδαιότητά της.
«Οι συγκρίσεις ανάμεσα σε χιλιοστά βροχής που έπεσαν και σε ανθρώπινες ψυχές που χάθηκαν είναι πάντα λανθασμένες. Δεν μετριέται έτσι η κλιματική κρίση. Ειδικά για τις πλημμύρες δηλώνω απαισιόδοξος» τονίζει ο κ. Λέκκας.
Ο βασικός δείκτης τρωτότητας
Τα πολλά μπαζωμένα ρέματα, τα οποία «έθαψαν» το υδρογραφικό σύστημα της πρωτεύουσας χάριν της αστικοποίησης είναι ο βασικότερος δείκτης τρωτότητας της Αθήνας. «Το έδαφος δεν απορροφά τίποτα, όλα φεύγουν κατευθείαν στην επιφάνεια. Την ίδια στιγμή δεν έχουμε καμία εικόνα τι συμβαίνει κάτω από μπαζωμένα ποτάμια όπως ο Ιλισσός». Η παράσυρση αντικειμένων, φερτών υλικών, σκουπιδιών, είναι ο δεύτερος δείκτης τρωτότητας, ο οποίος προκαλεί μεγάλο πρόβλημα την ώρα της βροχόπτωσης, διότι προκαλούνται αποφράξεις. «Ολοένα και περισσότερο δημιουργούνται πλημμυρικά φαινόμενα εκεί που δεν τα περιμένουμε» αναφέρει ο καθηγητής, φέρνοντας το παράδειγμα του Κηφισού: «Διαπιστώνουμε ότι τα πλημμυρικά φαινόμενα εκδηλώνονται στα όρια της λεκάνης του και όχι στην καρδιά του συστήματος. Εκεί που τελειώνει το βουνό και αρχίζει ο αστικός ιστός, περιφερειακά, τα σημεία με μεγάλη μάζα αστικού ιστού είναι τα πιο επικίνδυνα. Ο Υμηττός, το Αιγάλεω, η Πάρνηθα, η Πεντέλη είναι τέτοια παραδείγματα ευπαθών περιοχών».
Σε γενικές γραμμές, όλα κρίνονται από την περιοχή όπου σημειώνεται κάθε φορά το μεγαλύτερο ύψος βροχόπτωσης. «Οταν έχουμε για παράδειγμα ισχυρή βροχόπτωση στην περιοχή του Χίλτον, το πλημμυρικό φαινόμενο θα “χτυπήσει” στη Βασιλίσσης Σοφίας, στο ύψος του αγάλματος του Δρομέα. Οι πλημμύρες εκδηλώνονται σε μεγάλο βαθμό στις κατάντη περιοχές από το σημείο βροχόπτωσης».
Τα μεγάλα αντιπλημμυρικά και το παράδειγμα της Βαλένθιας
Σε κάθε περίπτωση, ο κ. Λέκκας υπογραμμίζει πως ενώ πρωτοβουλίες όπως το καθάρισμα των ρεμάτων μπορούν να λειτουργήσουν ανασχετικά σε πλημμυρικό φαινόμενο, οι προσδοκίες δεν επαληθεύονται πάντα με τα αντιπλημμυρικά έργα.
Ο ίδιος δίνει το παράδειγμα της Βαλένθιας. «Εκεί, μπήκαν σε μια λογική αντιπλημμυρικών έργων τις δεκαετίες ’70, ’80, ’90 και μάλιστα υπερέβαλαν σε αυτά τα έργα. Εγκιβώτισαν το κεντρικό ποτάμι της πόλης, εκτρέποντάς το στην περίμετρο του αστικού ιστού. Ενα έργο φαραωνικό, το οποίο κατέρρευσε κατά τη διάρκεια των ραγδαίων βροχοπτώσεων. Αυτό το έργο ήταν τελικά μια μεγάλη πλάνη. Το νερό στροβιλίστηκε εντός του ποταμού και ξεχύθηκε όλο έξω».
Κάτι αντίστοιχο, συνέβη σύμφωνα με τον κ. Λέκκα, και το 1997 στην Κόρινθο, όταν μόλις είχε δημιουργηθεί η Νέα Εθνική Οδός και ένα μεγάλο αντιπλημμυρικό έργο στη συγκεκριμένη περιοχή περνούσε κάτω από την οδό.
«Μόλις έναν χρόνο ζωής μετρούσε τότε το συγκεκριμένο έργο. Ενα λεωφορείο παρασύρθηκε από το νερό και στο τέλος της διαδρομής “κάθισε” ακριβώς μπροστά από έναν κεντρικό αγωγό, φράζοντάς τον. Η Κόρινθος έζησε τότε μεγάλη καταστροφή» περιγράφει ο καθηγητής.
Πλημμύρες στην Κόρινθο, 12 Ιανουαρίου 1997
Η επόμενη μέρα
Οπως εξηγεί ο ίδιος, η κλιματική κρίση προσπερνά συχνά αυτά τα έργα τα οποία στη δημόσια κουβέντα εμφανίζονται ως πανάκεια. «Για παράδειγμα, στην Αθήνα δεν υπάρχει χώρος για νέο αντιπλημμυρικό έργο» τονίζει. Η έγκαιρη ενημέρωση των πολιτών, η επιμόρφωσή τους απέναντι στο φαινόμενο, η κατανόηση βασικών μέτρων πρόληψης όπως το ότι δεν χρησιμοποιούμε ποτέ το αυτοκίνητό μας εν ώρα σφοδρής βροχόπτωσης είναι για αρχή ο πιο αποτελεσματικός τρόπος θωράκισής μας απέναντι στις πλημμύρες. Οπως άλλωστε σημειώνει ο καθηγητής, «δεν μπορούμε να γκρεμίσουμε κτίρια για να απελευθερώσουμε την πόλη».
