Βηρυτός, 26 Οκτωβρίου 2024
Στο μπαρ «Cyrano» στo βόρειο προάστιο Naccache της Βηρυτού, όπου βρίσκεται και η αμερικανική πρεσβεία, ο κόσμος φαίνεται να διασκεδάζει. Η σημειολογία της αμφίεσης μαρτυράει οικονομική άνεση. Το αλκοόλ ρέει άφθονο, ο καπνός από τα πούρα δημιουργεί μια πολυτελή αχλή, οικεία στους θαμώνες. Στο μπαρ συχνάζουν ξένοι διπλωμάτες. Ορισμένοι από τους Λιβανέζους πελάτες προσπαθούν να βρουν τρόπο να φύγουν μόνιμα από τη χώρα. Αξιοποιούν τις υψηλές επαφές τους, προκειμένου να αποκτήσουν ξένο διαβατήριο.
Κάποια ξεχασμένη διαφήμιση στον δρόμο μιας άλλης, εξίσου καλής, γειτονιάς της πρωτεύουσας, διαφημίζει ελληνικές χρυσές βίζες. «Τελευταία ευκαιρία πριν τις 31 Αυγούστου», γράφει.
Εκείνοι που διασκεδάζουν στο Cyrano στα τέλη Οκτωβρίου είναι πιθανόν όσοι δεν μπορούν εύκολα να φύγουν, κι ας έχουν την άνεση. Βέβαια, το Naccache δεν πλήττεται από ρουκέτες, ούτε κανείς αισθάνεται πως κινδυνεύει εκεί. Ο πόλεμος, θα πει κάποιος, είναι «20 λεπτά μακριά, με το αυτοκίνητο». Στην πραγματικότητα είναι περισσότερο, γιατί στους δρόμους της Βηρυτού επικρατεί κυκλοφοριακό χάος.
Βηρυτός, 27 Οκτωβρίου 2024
Στα μαγαζιά του Mar Michael, αρκετά νοτιότερα του Naccache και κοντά στο λιμάνι, συχνάζουν περισσότερο νέοι. Η ατμόσφαιρα θυμίζει Βερολίνο. Σε ένα από αυτά η αφίσα στην πόρτα προειδοποιεί σε αραβικά και αγγλικά πως «σεξιστές, ρατσιστές, ομοφοβικοί, τρανσφοβικοί» δεν είναι ευπρόσδεκτοι εκεί. Ο κόσμος γνωρίζεται, χαιρετούν εγκάρδια κάθε νέα άφιξη. Οι κουβέντες τους περιστρέφονται γύρω από τον πόλεμο, αλλά και τους τρόπους με τους οποίους η ζωή συνεχίζεται. Σχεδιάζουν ένα σεμινάριο κινηματογράφου που θα διεξαχθεί στον υπόγειο χώρο του μπαρ, όπου κάποια συλλογικότητα μαγειρεύει φαγητό για τους χιλιάδες εκτοπισμένους του πολέμου που διαμένουν κυρίως σε εγκαταλελειμμένα κτίρια της Βηρυτού. Η μουσική, αραβικό ραπ, ακούγεται αρκετά δυνατά. Στις αποδείξεις που εκδίδει η ταμειακή του μπαρ, αναγράφεται η φράση: «Εξυπηρετηθήκατε από την Ελεύθερη Παλαιστίνη».
Βηρυτός, 6 Νοεμβρίου 2024
Στους χάρτες που δημοσιεύει ο εκπρόσωπος Τύπου του ισραηλινού στρατού στο “Χ”, όταν αναγγέλλει επερχόμενη επίθεση, το κτίριο στο οποίο θα στοχεύσει σημαίνεται με κόκκινο χρώμα. Ο Ανταμ Ματάρ κοιτάει πάντα προσεκτικά τους χάρτες που αφορούν στην Ντάχιε, γιατί εκεί βρίσκεται το κατάστημα ειδών για ζώα συντροφιάς, που έχει ο πατέρας του. Μετά τον θάνατο του Χασάν Νασράλα στα έγκατα της Ντάχιε, από εναέρια επίθεση των Ισραηλινών, το νότιο αυτό προάστιο που έγινε συνώνυμο της Χεζμπολάχ, άδειασε σχεδόν από κατοίκους και η πρόσβαση χωρίς άδεια της σιιτικής οργάνωσης απαγορεύτηκε.
Σε κάποιον από τους χάρτες, ενόψει νέας επίθεσης, ο Ανταμ Ματάρ αναγνώρισε πως το κτίριο – στόχος βρισκόταν μόλις ένα τετράγωνο μακριά από την οικογενειακή επιχείρηση. Μετά την επίθεση το κατάστημα υπέστη φθορές, αλλά το σημαντικότερο πρόβλημα της οικογένειας Ματάρ ήταν πως δεν είχε βρεθεί ακόμα τρόπος να μεταφερθεί το εμπόρευμα αξίας περίπου 30 χιλιάδων δολαρίων, από την Ντάχιε σε κάποιο ασφαλές μέρος, κατά προτίμηση του λιβανικού Βορρά. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η οικογένεια καταστρεφόταν οικονομικά. Το 2019, στις απαρχές της οικονομικής κρίσης του Λιβάνου, ο κ. Ματάρ υπέστη καρδιακή προσβολή μετά την απώλεια των αποταμιεύσεων μιας ζωής εξαιτίας της κατάρρευσης των τραπεζών. Γι’ αυτό ήταν πολύ κρίσιμο να καταφέρουν τουλάχιστον να σώσουν το εμπόρευμα από τον πόλεμο.
Βηρυτός, 17 Oκτωβρίου 2019 – η «Επανάσταση»
Ο σιίτης Ανταμ Ματάρ συμμετείχε στις διαδηλώσεις που καταγράφηκαν ως «η επανάσταση της 17ης Οκτωβρίου 2019». Πίστεψε ότι ήταν κάτι αντίστοιχο με την επανάσταση στη Συρία η οποία οδήγησε όμως σε έναν χρόνιο εμφύλιο πόλεμο. «(Οταν λέμε) όλοι σας, εννοούμε όλοι σας», ήταν το κεντρικό σύνθημα των διαδηλώσεων που απευθυνόταν στους πολιτικούς κάθε σέχτας του Λιβάνου. Στη χώρα υπάρχουν 18 αναγνωρισμένες θρησκευτικές ομάδες, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν πολιτική εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο. Πέντε μουσουλμανικές, δώδεκα χριστιανικές και η εβραϊκή κοινότητα η οποία είναι αθόρυβη εν μέσω του εξελισσόμενου πολέμου.
Δεν έχουμε όλοι τον ίδιο εχθρό. Δεν έχουμε τους ίδιους φίλους. Δεν μοιραζόμαστε όλοι εξίσου το ίδιο όραμα για τη χώρα. Το βασικό μας ζήτημα παραμένει η ταυτότητα. – Ανταμ Ματάρ
Η «επανάσταση του 2019» τελείωσε άδοξα για τον Ματάρ και όλους τους συμμετέχοντες που διεκδικούσαν πολιτική αλλαγή και πάταξη της διαφθοράς που έχει διαβρώσει κάθε δομή του κράτους. Η κυβέρνηση του σουνίτη Σαάντ Χαρίρι παραιτήθηκε, αλλά η πολιτική αλλαγή δεν ήρθε. Εκτοτε τη χώρα διοικούν υπηρεσιακές κυβερνήσεις, ενώ κάθε σέχτα συνεχίζει να έχει υπό τον έλεγχό της συγκεκριμένες περιοχές. «Είναι σημαντικό να καταλάβεις ότι δεν υπάρχει ένας Λίβανος», λέει ο Ματάρ. «Δεν έχουμε όλοι τον ίδιο εχθρό. Δεν έχουμε τους ίδιους φίλους. Δεν μοιραζόμαστε όλοι εξίσου το ίδιο όραμα για τη χώρα. Το βασικό μας ζήτημα παραμένει η ταυτότητα».
Βηρυτός, Αύγουστος 2019 – Σήμερα
Ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ – Χεζμπολάχ βρήκε τον Λίβανο σε δεινή οικονομική κατάσταση. Η οικονομική κρίση του Λιβάνου, τα αποτελέσματα της οποίας κορυφώθηκαν τον Αύγουστο του 2019 με την κατάρρευση των τραπεζών, χαρακτηρίστηκε από την Παγκόσμια Τράπεζα μία από τις σφοδρότερες οικονομικές κρίσεις της παγκόσμιας ιστορίας από τα μέσα του 19ου αιώνα. Οι καταθέτες δεν έχουν έκτοτε πρόσβαση στις λογαριασμούς τους, ισχύουν πολύ αυστηροί κεφαλαιακοί έλεγχοι, ενώ η αξία του χρήματος μειώθηκε κατακόρυφα.
Οι Λιβανέζοι βρήκαμε έναν παράλληλο τρόπο να υπάρχουμε, αφού δεν μπορούσαμε άλλο να βασιζόμαστε στο κράτος: την ομογένεια – Γκίλμπερτ, φαρμακοποιός, 36 ετών
O Τζούναϊντ, 40χρονος αρχιτέκτονας δρούζικων καταβολών, περιγράφει στην «Κ» πως για να μπορέσει κάποιος να βγάλει βίζα Σένγκεν, όπου απαιτούνται τραπεζικά εχέγγυα ότι ο αιτών διαθέτει συγκεκριμένα ποσά στον λογαριασμό του, οι Λιβανέζοι φωτογραφίζουν τα μετρητά στο σπίτι τους και επικυρώνουν τη φωτογραφία σε συμβολαιογράφο. Εταιρείες μεταφοράς χρημάτων τύπου Western Union, έχουν ουρές πολιτών που λαμβάνουν εμβάσματα από τους συγγενείς τους στο εξωτερικό. «Η λιβανική διασπορά αριθμεί περί τα τέσσερα εκατομμύρια μέλη και είναι από τις πλουσιότερες στον κόσμο», εξηγεί ο 36χρονος μαρωνίτης φαρμακοποιός, Γκίλμπερτ. «Οι Λιβανέζοι βρήκαμε έναν παράλληλο τρόπο να υπάρχουμε, αφού δεν μπορούσαμε άλλο να βασιζόμαστε στο κράτος: την ομογένεια», λέει ο ίδιος.
Βηρυτός 4 Αυγούστου 2020 – «Désespoir»
Στο άνετο διαμέρισμα του Γκίλμπερτ στην Achrafieh, μια γειτονιά της Βηρυτού που ο πόλεμος δεν απασχολεί αλλά που γίνεται αντιληπτός από τα μπαλκόνια με θέα προς τη βομβαρδιζόμενη Ντάχιε, τίποτα δεν φανερώνει πως κάποτε όλα, τζάμια και έπιπλα, είχαν γίνει σμπαράλια. Μόνο μία λακκούβα υπάρχει στο ακριβό δάπεδο, την οποία ο Γκίλμπερτ δεν έχει επίτηδες επισκευάσει, για να του θυμίζει αυτό που συνέβη στις 4 Αυγούστου του 2020 και άλλαξε όπως λέει «την καρδιά του Λιβάνου, για πάντα». Η έκρηξη στο σιλό που φυλασσόταν νιτρικό αμμώνιο, στο λιμάνι της Βηρυτού, στις 4 Αυγούστου, κόστισε τη ζωή σε περισσότερα από 200 άτομα, ενώ τραυμάτισε και κατέστησε άστεγους χιλιάδες πολίτες. «Δεν είναι μόνο το γεγονός που άλλαξε τη ζωή μας, αλλά ολοκληρωτικά κατέστρεψε τη χώρα στην καρδιά της. Τα πάντα κατέρρευσαν έκτοτε», περιγράφει ο 36χρονος φαρμακοποιός για την έκρηξη που έγινε αισθητή ως σεισμός 3,3 Ρίχτερ στις όμορες χώρες και ακούστηκε μέχρι την Κύπρο και την Τουρκία.
Αυτό που είναι βέβαιο σε όλους μας είναι ότι όλοι ήξεραν, οι πολιτικοί από όλες τις σέχτες: σιίτες, σουνίτες, δρούζοι και χριστιανοί. Η έκρηξη συνέβη λόγω καθολικής πολιτικής αδιαφορίας και διαφθοράς. – Ανταμ Ματάρ
«Ηταν ένα γεγονός που μας άλλαξε. Πλέον ο χρόνος μετράει σε “πριν” και “μετά” την έκρηξη. Δεν πρόλαβαν να κλείσουν οι πληγές μας από την έκρηξη και ξεκίνησε ένα νέος πόλεμος. Η λέξη που την περιγράφει είναι “désespoir” (απελπισία)», λέει ο Ανταμ Ματαρ και συμπληρώνει πως δεν έχει αποδειχθεί τι πραγματικά συνέβη. «Υπάρχουν δημοσιογραφικές έρευνες, όπως του δημοσιογράφου Feras Hatoum, που υποδεικνύουν σύνδεση μεταξύ της εταιρείας που έφερε το νιτρικό αμμώνιο στο λιμάνι, η οποία πιθανόν ήταν ρωσική, και του συριακού καθεστώτος. Η Χεζμπολάχ και το Ισραήλ φέρονται να έχουν ανάμειξη, αλλά δεν έχει αποδειχθεί. Η Χεζμπολάχ πάντως μπλόκαρε τις έρευνες που ξεκίνησαν μετά. Αυτό που είναι βέβαιο σε όλους μας είναι ότι όλοι ήξεραν, οι πολιτικοί από όλες τις σέχτες: σιίτες, σουνίτες, δρούζοι και χριστιανοί. Η έκρηξη συνέβη λόγω καθολικής πολιτικής αδιαφορίας και διαφθοράς», υποστηρίζει.
Στα σπίτια, ειδικά εκείνα των γειτονιών του Μαρμίκαελ και του Τζεμέιζι, τα σημάδια από την έκρηξη είναι ακόμα αισθητά. Ο Γκίλμπερτ επισκεύασε τα περισσότερα, άφησε όμως το σπασμένο πλακάκι στο δάπεδο της κουζίνας. «Κράτησα τα σημάδια από την έκρηξη ως μνήμη. Να θυμάμαι ότι η κυβέρνησή μου γνώριζε τα πάντα και μου έκανε αυτό. Γιατί όλοι ήξεραν. Ακόμα και οι χριστιανοί ηγέτες που νομίζουμε ότι είναι καλύτεροι από τους μουσουλμάνους, ήξεραν. Και για δικούς τους λόγους κανείς δεν άνοιξε το στόμα του», λέει.
Βηρυτός, 10 Νοεμβρίου 2024 – «Δεν είναι εύκολο να είσαι Λιβανέζος»
Οι σύγχρονες πολεμικές συρράξεις στον Λίβανο κρατούν από το 1973. Εκτοτε έχουν υπάρξει ελάχιστα διαστήματα στα οποία οι άνθρωποι ζουν με την επίφαση της ειρήνης, αλλά ο Γκίλμπερτ λέει πως ακόμα και όταν δεν έπεφταν ρουκέτες, ο πόλεμος έπαιρνε άλλες μορφές. Γινόταν, για παράδειγμα, οικονομικός.
Ο σημερινός πόλεμος ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023 και άρχισε να κλιμακώνεται τον Σεπτέμβριο του 2024 με την ανατίναξη των βομβητών και ασυρμάτων μελών της Χεζμπολάχ –ένα τεχνολογικά προωθημένο χτύπημα του Ισραήλ που είχε ως αποτέλεσμα των θάνατο 39 ατόμων και τον τραυματισμό 3.400– αλλά και τη δολοφονία λίγες μέρες μετά του ηγέτη της οργάνωσης Χασάν Ναράλα. Πλέον, οι Λιβανέζοι βρίσκονται ξανά αντιμέτωποι με την εσωτερική κατάρρευση. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από την έναρξη των συγκρούσεων και περισσότεροι από ένα εκατομμύριο είναι οι εκτοπισμένοι μέχρι τώρα.
«Ο πόλεμος θα κλιμακωθεί περαιτέρω. Θα περάσουμε σύντομα στο στάδιο 2», λέει ο Ανταμ Ματάρ ενώ ετοιμάζεται να συναντήσει τους φίλους του σε ένα σενιαρισμένο μπαρ στη Χάμρα. Υπό άλλες συνθήκες το μαγαζί θα ήταν γεμάτο κόσμο. Τώρα μόνο λίγοι βρίσκονται εκεί, παρακολουθώντας συνεχώς την ειδησεογραφία των επερχόμενων επιθέσεων.
«Οι Ισραηλινοί δεν θα μείνουν στάσιμοι. Θα θελήσουν να καταλάβουν σύντομα τον χώρο νότια του ποταμού Λιτάνι και να σπρώξουν τη Χεζμπολάχ βόρεια του ποταμού», προβλέπει. Οσοι κατάγονται από τον Νότο έχουν ήδη συμβιβαστεί με την πραγματικότητα των κατεστραμμένων τους χωριών, αλλά δεν το συζητάνε πολύ. Εχουν συνηθίσει. «Δεν μας έτυχε να έχουμε γείτονες την Ελβετία. Η μοίρα μας έδωσε την Παλαιστίνη, το Ισραήλ και τη Συρία. Τον χειρότερο συνδυασμό που μπορούσε να υπάρξει», μας είχε πει σε κάποια από τις συζητήσεις μας ο Γκίλμπερτ. Και ο Ανταμ Ματάρ είχε υπερθεματίσει: «Φημιζόμαστε για την προσαρμοστικότητά μας. Σιχαίνομαι αυτή τη λέξη. Δεν θέλω να προσαρμόζομαι άλλο. Δεν είναι εύκολο να είσαι Λιβανέζος».
