Η Αλκηστη πήγε στην ενημέρωση γονέων για το International Baccalaureate όταν η κόρη της ήταν στη Γ΄ Γυμνασίου στο ιδιωτικό σχολείο όπου φοιτά. Η δεκατετράχρονη είναι αθλήτρια, αριστούχος μαθήτρια και από μικρή ήθελε να σπουδάσει στην Αμερική. Η μητέρα της είχε μια καλή φίλη που είχε κάνει πριν από χρόνια το συγκεκριμένο πρόγραμμα και θεωρούσε βέβαιο πως εκεί θα κατευθυνόταν και το δικό της παιδί. «Ηξερα πως είναι απαιτητικό, αλλά επιλέγεις εσύ τα λίγα μαθήματα στα οποία εμβαθύνεις. Με κριτική σκέψη, χωρίς παπαγαλία, οι μαθητές άνθιζαν». Θεωρούσε πως είναι ένα σύστημα που θα ταίριαζε γάντι στην κόρη της.
Στην ενημέρωση όμως που παρακολούθησε προβληματίστηκε. Μια μητέρα σήκωσε το χέρι της και έκανε την ερώτηση-ταμπού: «Χωρίς ιδιαίτερα μαθήματα βγαίνει το πρόγραμμα;». «Φυσικά και βγαίνει», της απάντησαν. «Βέβαια εάν το παιδί σας έχει συνηθίσει να κάνει ιδιαίτερα για όλα του τα μαθήματα από την Α΄ Γυμνασίου, τότε δεν μπορώ να σας πω ότι δεν θα χρειαστεί και στο ΙΒ». Η Αλκηστη αναθάρρησε – η κόρη της δεν είχε χρειαστεί ποτέ ιδιαίτερα. Στα «πηγαδάκια» όμως μετά την ενημέρωση, αλλά και στις συνομιλίες που ακολούθησαν μέσω τηλεφώνου ένιωσε πως τα ιδιαίτερα είναι μάλλον μονόδρομος. «Οι γονείς το συζητούσαν σαν δεδομένο – σχεδόν σαν προϋπόθεση. Οχι εάν ζοριστεί ένα παιδί σε ένα μάθημα αλλά από την αρχή του προγράμματος». Της εξήγησαν ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι καθηγητές –που διδάσκουν σε άλλα IB ιδιωτικών σχολείων– και πως πρέπει να τους κλείσει άμεσα.
Eτσι πήρε στα χέρια της τη «λίστα» και ξεκίνησε να κάνει διερευνητικές επαφές. Hταν φθινόπωρο του ’24 – το παιδί της θα ξεκινούσε τον επόμενο Σεπτέμβριο. Κάποιος καθηγητής της είπε πως είχε ήδη «κλείσει» για την επόμενη διετία, οι υπόλοιποι ότι το αργότερο μέχρι τον Φεβρουάριο (του ’25) θα έπρεπε να έχουν συμφωνήσει. Η τιμή των μαθημάτων –για καθηγητές του IB– κυμαίνεται από 100-120 την ώρα, μέχρι και 150 ευρώ (η μιάμιση ώρα). «Εάν κάνουμε το μάθημα μέσω Ζoom;» ρώτησε. «Η τιμή είναι ίδια», της απάντησαν. Εμαθε επίσης πως πολλοί μαθητές παρακολουθούν το καλοκαίρι πριν ξεκινήσουν στο IB, ένα πρόγραμμα προετοιμασίας «για να ξέρουν τι τους γίνεται, μην πέσουν από τα σύννεφα». Αυτό κοστίζει 2.000 ευρώ. Τα έβαλε κάτω και αποφάσισε πως το IB δεν ήταν για την οικογένειά της. Τα δίδακτρα του προγράμματος, άλλωστε, κυμαίνονται από 13.000 έως 16.000 ευρώ, ανάλογα με το σχολείο. «Θα έπρεπε ουσιαστικά να πληρώνω ένα δεύτερο ιδιωτικό σχολείο για τα απογευματινά μαθήματα – επίσης η πίεση θα ήταν τόσο μεγάλη, που δεν θα μπορούσε το παιδί να αντεπεξέλθει στο πρόγραμμα των προπονήσεων του αθλήματος που τόσο αγαπάει».
«Η ύλη είναι μεγάλη και οι χρόνοι έτσι και αλλιώς πιεσμένοι. Οι περισσότεροι καθηγητές έχουν ως δεδομένο ότι όλοι έχουν βοήθεια στο σπίτι, οπότε “τρέχουν” την ύλη».
Δύο άλλες μητέρες, τα παιδιά των οποίων φοιτούν στο IB, επιβεβαιώνουν πως όλοι –με ελάχιστες εξαιρέσεις– κάνουν ιδιαίτερα. Κάποιοι σε ένα-δύο μαθήματα, άλλοι στα περισσότερα. Ο λόγος είναι ξεκάθαρος στο μυαλό της μιας μητέρας: «Ο γιος μου στοχεύει πολύ ψηλά – θέλει να μπει σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής και χωρίς ιδιαίτερα δεν υπάρχει περίπτωση να βγάλει το πολυπόθητο 7άρι» (τον ανώτατο βαθμό του IB). Η άλλη μητέρα που μίλησε στην «Κ» προσθέτει πως εάν επιλέξεις το παιδί σου να μην μπει στο σύστημα των ιδιαίτερων μαθημάτων, καταλήγει να ανταγωνίζεται όχι τον συμμαθητή του, αλλά τον καθηγητή που έχει στο σπίτι ο συμμαθητής του. «Ανεβαίνει πολύ το επίπεδο και τα παιδιά που δεν κάνουν ιδιαίτερα, αναγκαστικά μένουν πίσω. Η ύλη είναι μεγάλη και οι χρόνοι έτσι και αλλιώς πιεσμένοι. Οι περισσότεροι καθηγητές έχουν ως δεδομένο ότι όλοι έχουν βοήθεια στο σπίτι οπότε “τρέχουν” την ύλη».
Πλήρης απασχόληση
Ο Βαγγέλης ξεκίνησε να κάνει ιδιαίτερα σε μαθητές του IB το 2013. Eν μέσω κρίσης και περικοπών, ένας φίλος του –καθηγητής– του πρότεινε να αναλάβει μια μαθήτρια. Είχε κάνει στο παρελθόν ιδιαίτερα, οπότε αποφάσισε να το δοκιμάσει. Διάβασε την ύλη του μαθήματος, έκανε όλα τα θέματα των περασμένων ετών και συμβουλεύθηκε τον φίλο του για το οικονομικό κομμάτι. «Είναι άλλοι κύκλοι. Εάν πεις κάτι λίγο δεν θα σε πάρουν στα σοβαρά», τον προειδοποίησε. Εκείνος αποφάσισε τότε να ζητήσει 25 ευρώ την ώρα – τιμή που θεωρούσε τίμια. Τα επόμενα χρόνια, από στόμα σε στόμα, απέκτησε και άλλους μαθητές και έτσι άφησε την κύρια δουλειά του και σήμερα βιοπορίζεται αποκλειστικά από τα ιδιαίτερα σε μαθητές του IB.
«Το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά να υπόκεινται σε απίστευτη καταπίεση και τελικά με αυτήν την υπερπληθώρα βοήθειας να πιστεύουν πως μόνο έτσι γίνεται στη ζωή».
Φέτος έχει δέκα μαθητές και χρεώνει 60 ευρώ την ώρα. Αναλαμβάνει επίσης να βοηθήσει στις εργασίες –χρεώνει ανάλογα με τις ώρες που ασχολείται– αλλά δεν τις γράφει ποτέ εξ ολοκλήρου. Κάνει προεργασία, μαζεύει το υλικό, και τις διορθώνει. «Είμαι πολύ προσεκτικός να είναι στο ύφος του παιδιού και να μην ξεπερνάει το επίπεδό του». Γονείς που μίλησαν στην «Κ» λένε πως έχουν πάρει προσφορά για έτοιμη εργασία –προσαρμοσμένη όμως στο παιδί τους– στα 3.000 ευρώ. Ακόμα και στο μάθημα της τέχνης υπήρχε μαθητής του οποίου οι γονείς είχαν προσλάβει νεαρό ζωγράφο που έκανε τα έργα.
Οι διευθύνσεις των ιδιωτικών σχολείων θεωρητικά προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο. Μια δράση που έχουν θεσμοθετήσει είναι η ενισχυτική διδασκαλία τα απογεύματα για όσους νιώθουν ότι χρειάζονται επιπλέον βοήθεια. Σε κάποια από τα σχολεία δεν είχε καθόλου ανταπόκριση και το σταμάτησαν. Στην πραγματικότητα όμως, εξηγεί στην «Κ» ένας καθηγητής του ΙΒ, τα σχολεία γνωρίζουν καλά πως με τα ιδιαίτερα μαθήματα το προσωπικό τους εξασφαλίζει ένα έξτρα σημαντικό εισόδημα και πως με αυτόν τον τρόπο συντηρεί μια κατάσταση βολική και για τις δύο πλευρές.
Το μόνο με το οποίο είναι πλέον αυστηροί είναι στο να μην κάνουν οι καθηγητές τους ιδιαίτερα μαθήματα σε μαθητές του δικού τους σχολείου. Πρόσφατα απολύθηκε καθηγητής μεγάλου ιδιωτικού για αυτόν ακριβώς τον λόγο – κάτι που όμως, σύμφωνα με γονείς που μίλησαν στην «Κ», δεν έχει σταματήσει να συμβαίνει.
Ο καθηγητής του ΙΒ μιλώντας στην «Κ» αναγνωρίζει το πρόβλημα –το οποίο τονίζει πως είναι ελληνικό– και θεωρεί πως μεγάλο μερίδιο ευθύνης έχουν οι γονείς. «Τους πιάνει μια υστερία το παιδί τους να πάει στα καλύτερα πανεπιστήμια, να πάρει τον τέλειο βαθμό. Κάνουν ιδιαίτερα ενώ δεν χρειάζεται και έτσι έχει δημιουργηθεί μια κατάσταση άκρως προβληματική καθώς πράγματι αλλάζει τη δυναμική του μαθήματος.
Και όλα αυτά τη στιγμή που υποτίθεται ότι μπαίνουν σε ένα πρόγραμμα που καλλιεργεί την κριτική σκέψη, το ερευνητικό πνεύμα και τον ανοιχτό νου. Το αποτέλεσμα είναι τα παιδιά αυτά να υπόκεινται σε απίστευτη καταπίεση και τελικά με αυτή την υπερπληθώρα βοήθειας να πιστεύουν πως μόνο έτσι γίνεται στη ζωή». Στην ερώτηση τι κάνουν αυτοί οι μαθητές όταν ως φοιτητές καλούνται να διαβάσουν και να κάνουν μόνοι τους τις εργασίες στα κορυφαία πανεπιστήμια που εισάγονται, η απάντηση δύο γονέων είναι αφοπλιστική: «Μα τα περισσότερα παιδιά συνεχίζουν διαδικτυακά να παίρνουν βοήθεια – όπως ακριβώς έκαναν και στο σχολείο».
6.000 ευρώ για συμβούλους αιτήσεων σε ξένα ΑΕΙ
Οι γονείς που μίλησαν στην «Κ» πέρα από τους καθηγητές για τα ιδιαίτερα, έχουν ήδη «προσλάβει» για τα παιδιά τους και έναν σύμβουλο για τις αιτήσεις στα πανεπιστήμια, παρότι τα σχολεία όπου φοιτούν έχουν επαγγελματίες που κάνουν αποκλειστικά αυτή τη δουλειά. «Είναι εξαιρετικοί, αλλά αναλαμβάνουν πολλά παιδιά και ειδικά για Αμερική θέλεις να έχεις έναν άνθρωπο που θα σε πάρει από το χέρι και θα σε πάει», εξηγεί μια μητέρα η οποία κατάφερε να «κλείσει» μια πολύ έμπειρη σύμβουλο που μαζί με την ομάδα της αναλαμβάνει μόνο δέκα παιδιά τη χρονιά.
«Το βασικό είναι πως δεν δημιουργεί ανταγωνισμό μεταξύ μας. Εάν έχει κάποιον για ιατρική δεν θα πάρει δεύτερο με το ίδιο προφίλ». Οι τιμές είναι αναλόγως το «πακέτο» που θα πάρεις, αλλά κυμαίνεται περί τα 6.000 ευρώ για όλη την προετοιμασία. Βέβαια πλέον έχουν εμφανιστεί και σύμβουλοι από το εξωτερικό οι οποίοι δουλεύουν με τους μαθητές διαδικτυακά και χρεώνουν 15.000 ευρώ (φέτος υπήρξε κάποιος που ζήτησε 35.000 ευρώ). Συμβουλεύουν τα παιδιά –και τους γονείς– για τις δραστηριότητες που θα πρέπει να κάνουν ώστε να χτίσουν μια δυνατή αίτηση για τα κορυφαία –κυρίως αμερικανικά– πανεπιστήμια.
Οι απαιτήσεις, λένε οι γονείς στην «Κ», είναι τρελές. «Νιώθεις ότι το παιδί σου πρέπει να έχει πάει και στη Γάζα και στη NASA. Αναπόφευκτα γράφουν πράγματα που δεν ισχύουν. Ακόμα και εκείνοι που πράγματι κάνουν εξωσχολικές δραστηριότητες τις φουσκώνουν», σημειώνουν. «Δεν είναι φαινόμενο ελληνικό, αλλά δεν πιστεύω πως υπάρχει τόσο πολύ ψέμα σε άλλες χώρες. Αμα έχεις εφήβους στο σπίτι ξέρεις ότι όλα αυτά που υποτίθεται κάνουν τα παιδιά μας δεν γίνονται», παραδέχεται μια άλλη μητέρα.
