To «σιντριβάνι» που δημιουργήθηκε χθες στη διάρκεια της σφοδρής βροχόπτωσης στη μέση της οδού Σκρα στην Καλλιθέα είναι συχνό φαινόμενο εδώ και πάνω από 40 χρόνια. Από τότε, δηλαδή, που κατασκευάστηκε αγωγός ομβρίων υδάτων, ο οποίος ξεκινάει από τη Νέα Σμύρνη, διασχίζει τη Λ. Συγγρού και εν συνεχεία την Καλλιθέα από την οδό Σκρά, διέρχεται κάτω από τον Ιλισό ποταμό και καταλήγει σε τυφλό σημείο, με αποτέλεσμα τα νερά να μην έχουν διέξοδο.
Το έργο κατασκευάστηκε από το υπουργείο Δημοσίων Εργων το 1980, έχει διάμετρο 4 μέτρα επί 3,5, χωράει, δηλαδή, να περάσει «ολόκληρο φορτηγό», όμως το νερό που μεταφέρει δεν παροχετεύεται πουθενά, εφόσον δεν φτιάχτηκαν ποτέ τα τελευταία 800 μέτρα που θα συνέδεαν τον αγωγό με τον Κηφισό. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν τυφλό αγωγό, με αποτέλεσμα σε πολύ μεγάλες βροχοπτώσεις να λειτουργεί υπό πίεση και να εκτονώνεται στα συγκεκριμένα σημεία (Σκρα και Δημοσθένους, Σκρα και Ανδρομάχης). «Εχουν γίνει έκτοτε προσπάθειες να ολοκληρωθεί το έργο, αλλά όπως έχω ενημερωθεί υπήρξαν πολλές αντιδράσεις από τη δημοτική αρχή του Μοσχάτου αλλά και από πολίτες, και έτσι η σύνδεση δεν προχώρησε», αναφέρει σχετικά στην «Κ» ο περιφερειάρχης Αττικής, Νίκος Χαρδαλιάς.
Το συγκεκριμένο, ίσως ακραίο, αλλά πάντως πραγματικό παράδειγμα περιγράφει τον παραλογισμό στην εκτέλεση πολλών αντιπλημμυρικών έργων στην Αττική, καθώς διαφορετικοί δήμοι θα πρέπει να συμφωνήσουν και να ομονοήσουν. Ακολουθούν πολύπλοκες, χρονοβόρες διαδικασίες, με αποτέλεσμα να περνούν χρόνια πριν ολοκληρωθούν αναγκαία έργα.
«Εχουμε 54 αντιπλημμυρικά έργα»
Τα αντιπλημμυρικά έργα της Περιφέρειας Αττικής προχωρούν με πιο γρήγορους ρυθμούς, καθώς η εκτέλεσή τους έχει ενταχθεί σε ειδικές διατάξεις. «Εχουμε 54 αντιπλημμυρικά έργα, τα τρία από αυτά έχουν ολοκληρωθεί, τα δέκα εκτελούνται, τρία είναι δημοπρατημένα, οκτώ είναι υπό δημοπράτηση και μέσα στο επόμενο εξάμηνο ακόμη 30 έργα θα δημοπρατηθούν», τονίζει ο κ. Χαρδαλιάς. Εφόσον ολοκληρωθούν και όλα τα έργα στη Μάνδρα θα μπορούμε να πούμε ότι αυτή η περιοχή θα είναι πλέον οχυρωμένη; Δεν θα υπάρχει κίνδυνος;
«Χθες, φθάσαμε σε δραματικά γεγονότα, αλλά αποφύγαμε τα χειρότερα. Την προηγούμενη φορά που είχαμε τους νεκρούς στη Μάνδρα είχαμε βροχόπτωση 200 χιλιοστά. Χθες φθάσαμε στα 110-115 χιλιοστά και κρατήσαμε οριακά. Οταν ολοκληρωθούν τα έργα εκεί, θα είμαστε προετοιμασμένοι και για 200-250. Αν όμως ρίξει 400, δεν μπορούμε να ξέρουμε. Κάθε έργο γίνεται απέναντι σε έναν συγκεκριμένο κίνδυνο. Δεν μπορείς να σχεδιάσεις έργα για να αντιμετωπίσεις κάτι που μπορεί να συμβεί μία φορά στα 100 χρόνια», λέει ο κ. Χαρδαλιάς.
Προσθέτει όμως ότι «η αντιπλημμυρική θωράκιση της Αττικής χρειάζεται και άλλα πράγματα εκτός από μεγάλα έργα. Μιλάμε όλοι για καθαρισμούς ρεμάτων. Ομως από το 2018 που έχει περάσει η διαχείριση των ρεμάτων στις Περιφέρειες, δεν έχουν δοθεί καθόλου χρήματα. Η Περιφέρεια Αττικής έχει 448 ρέματα μήκους 881 χιλιομέτρων και 1.737 χιλιόμετρα οδικού δικτύου. Δεν μπορούν να γίνουν καθαρισμοί και συντηρήσεις χωρίς χρήματα».
Πώς λειτουργεί το δίκτυο ομβρίων υδάτων;
Ο Γιώργος Νεβέσκαλος, πολιτικός μηχανικός, μελετητής υδραυλικών έργων με εμπειρία πάνω από 35 χρόνια, εξηγεί στην «Κ» πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο ειδών φρεάτια στο δίκτυο ομβρίων υδάτων. Αυτά είναι αφενός τα «φρεάτια υδροσυλλογής» που έχουν σχάρες ορατές στους δρόμους και συλλέγουν τα όμβρια, αφετέρου τα «φρεάτια επίσκεψης» με τα κυκλικά καλύμματα στους δρόμους που είναι πάνω στον σωληνωτό αγωγό και χρησιμεύουν για τη συντήρηση και τον καθαρισμό των αγωγών.
Πότε ένα φρεάτιο ξεχειλίζει;
Ο ερευνητής υδραυλικών έργων αναφέρει πως πολλά τμήματα του δικτύου ομβρίων έχουν προδιαγραφές που δεν ανταποκρίνονταν στις βροχοπτώσεις της εποχής. Αυτό σημαίνει ότι οι αγωγοί έχουν μικρότερη παροχετευτικότητα από αυτήν που απαιτούν οι σημερινές, πολύ πιο έντονες βροχοπτώσεις. Με απλά λόγια, οι σωλήνες σε πολλές περιπτώσεις είναι μικρότεροι σε μέγεθος από αυτό που χρειάζεται πλέον η Αττική, γι’ αυτό και απαιτείται σταδιακή αναβάθμιση και αντικατάσταση του δικτύου. Ενας δεύτερος λόγος είναι ο μερικός ή πλήρης φραγμός του αγωγού (π.χ. από φερτά υλικά, λάσπη ή σκουπίδια).
Σημειώνεται πως εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, οι καταιγίδες είναι πλέον πιο ισχυρές και συγκεντρωμένες σε μικρό χρονικό διάστημα, γεγονός που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το υπάρχον σύστημα.
Πότε δημιουργούνται πίδακες νερού;
Σύμφωνα με τον ειδικό, οι πίδακες νερού προκύπτουν συνήθως από τα λεγόμενα φρεάτια επίσκεψης του δικτύου ομβρίων. Το φαινόμενο εμφανίζεται όταν ο αγωγός αποχέτευσης ομβρίων υπερφορτωθεί, δηλαδή όταν η παροχή νερού που εισέρχεται στο δίκτυο είναι μεγαλύτερη από την ποσότητα που μπορεί να αποχετεύσει. Τότε η πίεση μέσα στον αγωγό αυξάνεται και το νερό ωθείται προς τα πάνω και εκτονώνεται με τη μορφή πίδακα στην επιφάνεια.
Ενας δεύτερος λόγος είναι ο μερικός ή πλήρης φραγμός του αγωγού (π.χ. από φερτά υλικά, λάσπη ή σκουπίδια). Σε αυτή την περίπτωση το νερό δεν μπορεί να συνεχίσει την πορεία του και συσσωρεύεται πίεση, οδηγώντας και πάλι σε ανάστροφη εκτόνωση από το φρεάτιο.
Πότε σχεδιάστηκαν τα φρεάτια;
H απάντηση δεν είναι συγκεκριμένη, καθώς κάθε δήμος έχει δημιουργήσει το δίκτυο ομβρίων υδάτων σε διαφορετικές περιόδους, ενώ κάποια έργα έγιναν μεταγενέστερα.
Ποιες είναι οι περιοχές με το μεγαλύτερο πρόβλημα;
Ο κ. Νεβέσκαλος σημειώνει πως οι περιοχές με το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι αυτές που βρίσκονται πιο χαμηλά στη θάλασσα. «Σε αυτές τις ζώνες η κλίση των αγωγών είναι μικρότερη, με αποτέλεσμα το νερό να απομακρύνεται πιο δύσκολα και να δημιουργούνται συχνότερα πλημμυρικά φαινόμενα. Επίσης, μπορεί να υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην εκβολή του αγωγού με αποτέλεσμα να υπερχειλίζει, πριν το νερό καταλήξει στη θάλασσα», τονίζει.
Τι πρέπει να γίνει;
Κατά τον ειδικό απαιτείται πλήρης επανασχεδιασμός των δικτύων των ομβρίων, το οποίο σχεδιάστηκε για να εξυπηρετεί άλλες προδιαγραφές και να δέχεται μικρότερο όγκο νερού. «Για τον επανασχεδιασμό πρέπει να ληφθούν υπόψη τα νέα υδρολογικά δεδομένα και γι’ αυτό υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία προκειμένου να υπολογιστεί σωστά πόσα κυβικά νερό πρέπει να μπορεί να αντέξει το δίκτυο από εδώ και στο εξής. Εν προκειμένω με τις εικόνες που είδαμε την Πέμπτη απά διάφορα σημεία της Αττικής, είναι σαφές πως οι σωληνωτοί ή κιβωτοειδείς αγωγοί θα πρέπει να μελετηθούν ξανά και να ανακατασκευαστούν ή να ενισχυθούν τα δίκτυα με περισσότερους αγωγούς. Πρόκειται για ένα κοστοβόρο έργο που απαιτεί μελέτη και κατασκευή δικτύου», σημειώνει ο κ. Νεβέσκαλος.
Ποιες είναι οι βέλτιστες ευρωπαϊκές/διεθνείς πρακτικές;
Υπάρχουν «πράσινες» λύσεις ή λύσεις βασισμένες στη φύση (Natural Based Solutions -NBS) που εφαρμόζονται ήδη σε πόλεις της Ευρώπης, της Αμερικής και της Κίνας. Η δημιουργία πόλεων–σφουγγαριών είναι μία από αυτές τις πράσινες λύσεις. Η λογική τους είναι να αυξάνεται η ικανότητα της πόλης να απορροφά και να συγκρατεί το νερό της βροχής, ώστε να μειώνεται η παροχή που οδηγείται προς το δίκτυο ομβρίων.
Αυτό, σύμφωνα με τον ειδικό, επιτυγχάνεται με διάφορες παρεμβάσεις όπως:
- Επαναφορά του πρασίνου σε πλατείες και πεζόδρομους που έχουν πλακοστρωθεί πλήρως.
- Πράσινες στέγες σε κτίρια, οι οποίες συγκρατούν σημαντικό μέρος των βροχοπτώσεων.
- Διαπερατά πεζοδρόμια και δρόμοι, κατασκευασμένα με υλικά που επιτρέπουν την απορρόφηση του νερού.
- Περισσότεροι χώροι πρασίνου σε γειτονιές με έλλειψη αστικού τοπίου.
Μάλιστα, σε αρκετές πόλεις του εξωτερικού, όπως η Κοπεγχάγη, δημιουργούνται ακόμη και πάρκα, σε όσο το δυνατόν χαμηλότερο υψόμετρο, τα οποία λειτουργούν ως προσωρινές «λεκάνες ανάσχεσης» σε έντονη βροχόπτωση, συγκρατώντας μέρος του νερού πριν αυτό φτάσει στο δίκτυο.
«Με τέτοιες παρεμβάσεις, η πόλη μπορεί να απορροφά μεγαλύτερο ποσοστό της βροχής, μειώνοντας την επιβάρυνση στα φρεάτια και περιορίζοντας τον κίνδυνο πλημμυρών», καταλήγει ο κ. Νεβέσκαλος.
