Με μια θεσμική τομή που αλλάζει τον χάρτη της δόμησης και των αδειοδοτήσεων, η κυβέρνηση ιδρύει τον Εθνικό Οργανισμό Κτηματολογίου και Ελέγχου Δόμησης (ΕΟΚΕΔ).
Ο νέος φορέας ενοποιεί για πρώτη φορά το Κτηματολόγιο με κρίσιμες αρμοδιότητες των υπηρεσιών Δόμησης, δημιουργώντας ένα ενιαίο ψηφιακό «one-stop shop» για κάθε υπόθεση που αφορά ακίνητη ιδιοκτησία.
Η μεταρρύθμιση αυτή φιλοδοξεί να βάλει τέλος στις ελλείψεις των δήμων, στην υποστελέχωση και στην αναμονή για την έκδοση αδειών, που υπονόμευαν την αξιοπιστία και την ταχύτητα των διαδικασιών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, μόνο 185 δήμοι διαθέτουν Υπηρεσία Δόμησης, ενώ περίπου το 35% των υφιστάμενων ΥΔΟΜ λειτουργεί με δύο ή και λιγότερους μηχανικούς, αριθμό που δεν επαρκεί για την κάλυψη όλων των ειδικοτήτων που απαιτεί η πολεοδομική νομοθεσία.
Σε αρκετές περιπτώσεις, μία και μόνο Υπηρεσία Δόμησης εξυπηρετεί έως και εννέα όμορους δήμους, ενώ στο 23% των υπηρεσιών ο χρόνος έκδοσης οικοδομικής άδειας ξεπερνά τους τρεις μήνες, με εξαιρετικές περιπτώσεις όπου φάκελοι καθυστέρησαν ακόμη και πέντε έτη.
Ο νέος φορέας αναλαμβάνει την πλήρη καταγραφή και τεκμηρίωση της ιδιοκτησίας, την έκδοση οικοδομικών αδειών, τις προεγκρίσεις, τις βεβαιώσεις όρων δόμησης, τον έλεγχο κατασκευών και την τήρηση της πολεοδομικής νομοθεσίας. Αποτελεί την πρώτη τόσο ολοκληρωμένη και εκτεταμένη αναμόρφωση από το 2015 και φιλοδοξεί να εξασφαλίσει ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων σε όλη τη χώρα.
Μητρώο Ανεξάρτητων Ελεγκτών Δόμησης
Για πρώτη φορά στην Ελλάδα θεσπίζεται Μητρώο Ανεξάρτητων Ελεγκτών Δόμησης, με κλήρωση, οι οποίοι θα ελέγχουν υποχρεωτικά όλες τις οικοδομικές άδειες πριν από την έναρξη των εργασιών. Σε περίπτωση διαπιστωμένων αποκλίσεων, η υπόθεση παραπέμπεται στη Γενική Διεύθυνση Δόμησης. Ο στόχος είναι να ενισχυθεί η ακεραιότητα του συστήματος, να μειωθούν οι περιπτώσεις παραβάσεων και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών.
Ο ρόλος της ΑΙ
Κεντρικό εργαλείο της μεταρρύθμισης αποτελεί επίσης η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης στους ελέγχους. Το σύστημα θα αναλύει διαθέσιμα δεδομένα και θα προκρίνει ποιοι φάκελοι παρουσιάζουν υψηλότερο ρίσκο ή πολυπλοκότητα, ώστε οι έλεγχοι να είναι στοχευμένοι και αποτελεσματικοί. Με αυτόν τον τρόπο, περίπου το 30% των αδειών θα υπόκειται σε ενισχυμένο προληπτικό έλεγχο, όχι όμως τυχαία, αλλά βάσει πραγματικών ενδείξεων. Θα υπάρχει επίσης δυνατότητα να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε «ευαίσθητες» περιοχές, όπως ιστορικοί τόποι, προστατευόμενες περιοχές ή σημεία όπου έχουν εντοπιστεί στο παρελθόν πολλές παραβάσεις.
Η δομή του νέου οργανισμού
Στη νέα δομή προβλέπεται ένας διοικητής και δύο υποδιοικητές, ενώ σε όλη τη χώρα θα λειτουργήσει ένα δίκτυο 20 Περιφερειακών και 77 Τοπικών Κέντρων Δόμησης, τα οποία θα στεγαστούν στα σημερινά Κτηματολογικά Γραφεία. Οι Υπηρεσίες Δόμησης των δήμων σταματούν να λειτουργούν ως ξεχωριστές δημοτικές υπηρεσίες και το προσωπικό τους μεταφέρεται στον ΕΟΚΕΔ, με πλήρη διασφάλιση της εργασιακής του συνέχειας.
Σε συνδυασμό με την κωδικοποίηση της πολεοδομικής νομοθεσίας σε 477 άρθρα, την απλοποίηση του Οικοδομικού Κανονισμού και τη δημιουργία του Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη, η μεταρρύθμιση φιλοδοξεί να αποτελέσει τη βάση για ένα σύγχρονο, διαφανές και πλήρως ψηφιακό σύστημα οργάνωσης του χώρου, που θα προσφέρει για πρώτη φορά ενιαία εικόνα του «πού, τι και πώς χτίζεται» στη χώρα. Οι δήμοι παραμένουν θεματοφύλακες του πολεοδομικού σχεδιασμού, αλλά η αδειοδότηση και ο έλεγχος περνούν σε ένα εθνικό και συνεκτικό πλαίσιο λειτουργίας.
