Βάσει προγράμματος η εκδήλωση θα ξεκινούσε με προσευχή και θα έκλεινε με τον Εθνικό Υμνο. Την 1η Νοεμβρίου, κληρικοί και λαϊκοί παρακολούθησαν στην αίθουσα ΟΤΕ Academy στο Μαρούσι ομιλίες για τους «κινδύνους και τις προκλήσεις του ψηφιακού μετασχηματισμού». Συγκεντρώθηκαν εκεί έπειτα από κάλεσμα της «Εξόδου», μιας νεοσύστατης κίνησης που στρέφεται ενάντια στον προσωπικό αριθμό και στις νέες ταυτότητες, θεωρώντας ότι είναι εργαλεία επιτήρησης και ελέγχου.
Συνδιοργανωτής της εκδήλωσης ήταν η «Εστία Πατερικών Μελετών», η οποία το 2018 είχε προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας μαζί με τέσσερις ιερωμένους και δύο δικηγόρους κατά της τότε κοινής υπουργικής απόφασης για την έκδοση του νέου τύπου αστυνομικών ταυτοτήτων. Μεταξύ άλλων υποστήριζαν τότε ότι μέσω του RFID chip που θα περιέχουν θα είναι εφικτός ο γεωεντοπισμός των κατόχων τους. Ισχυρισμός που έχει διαψευστεί πολλάκις.
«Αλλοίωση» – Ο προσωπικός αριθμός και οι νέες ταυτότητες, υποστηρίζει η κίνηση «Εξοδος», θα οδηγήσουν στην «αλλοίωση της βιοθεωρίας και της ανθρωπολογίας μας, όπως σφυρηλατήθηκε μέσα στη ρωμαίικη παράδοσή μας».
Η «Εξοδος» συγκροτήθηκε στα τέλη Αυγούστου. Στην ιδρυτική διακήρυξη που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα τους στο πολυτονικό σύστημα, γράφουν ότι δεν αρνούνται τη χρησιμότητα της τεχνολογίας και μεταξύ άλλων αναφέρονται στην «Αποκάλυψη» του ευαγγελιστή Ιωάννη και στον Αγιο Παΐσιο. Στο ίδιο κείμενο σημειώνουν ακόμη ότι ο προσωπικός αριθμός και οι νέες ψηφιακές ταυτότητες δεν αποτελούν τεχνικό ή διοικητικό ζήτημα, αλλά θα οδηγήσουν στην «αλλοίωση της βιοθεωρίας και της ανθρωπολογίας μας, όπως σφυρηλατήθηκε μέσα στη ρωμαίικη παράδοσή μας». Στην ιστοσελίδα της «κίνησης κατά του ψηφιακού ολοκληρωτισμού» υπάρχει και βίντεο με αναλυτικές οδηγίες για το πώς μπορεί κάποιος να υπογράψει ένα ψήφισμα διαμαρτυρίας και ηλεκτρονικά.
Η προθεσμία
Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία. Στις 5 Νοεμβρίου έληξε η προθεσμία που είχε δοθεί στους πολίτες για να επιλέξουν εκείνοι τα δύο από τα τρία αλφαριθμητικά στοιχεία που θα αποτελούν το πρόθεμα του προσωπικού αριθμού (τα υπόλοιπα ψηφία αντιστοιχούν στον ΑΦΜ κάθε πολίτη). Εκτοτε εκδίδεται αυτόματα ο προσωπικός αριθμός για όσους δεν το είχαν ήδη πράξει. Οπως έχει αναφερθεί από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, μέσω αυτού του αριθμού, στόχος είναι η σταδιακή μετάβαση σε ένα ενιαίο σύστημα ταυτοποίησης για τις συναλλαγές των πολιτών με το Δημόσιο και η βελτίωση της εξυπηρέτησής τους.
Στο περιθώριο αυτής της πρωτοβουλίας, μια μερίδα πολιτών αντιδρά, θυμίζοντας όσα ακούγονταν και προ ετών σε αντίστοιχες διαμαρτυρίες κατά του barcode και των νέων ταυτοτήτων. Διακινούν τις θεωρίες τους κυρίως ηλεκτρονικά, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσω ομάδων στο Viber ή βίντεο στο YouTube. Ενα εξ αυτών, στο οποίο υποστηρίζεται ότι ο προσωπικός αριθμός δεν εκδίδεται χωρίς τη συναίνεση του πολίτη, δημοσιεύθηκε στις 8 Νοεμβρίου και ξεπέρασε τις 150.000 προβολές. «Δεν είμαστε πρόβατα που τους βάζουν σκουλαρίκι για την επιδότηση», γράφει ένας σχολιαστής κάτω από την ανάρτηση. «Οπως αντιστάθηκα στο μπόλι, έτσι και τώρα», σημειώνει άλλος.
Πολιτικοί κυρίως από τα μικρά κόμματα της Δεξιάς τις τελευταίες ημέρες καλούν τους πολίτες να μην απαντούν στο e-mail του υπουργείου για τον Προσωπικό Αριθμό, ενώ το μόνο που ζητείται σε αυτά τα μηνύματα είναι να συνδεθεί κάποιος στο gov.gr για να διαπιστώσει εάν υπάρχουν λάθη στα στοιχεία του.
Παράλληλα, δικηγόροι και οργανώσεις προτρέπουν τους πολίτες να στείλουν εξώδικα, ως «πράξη καταγραφής και πύκνωσης της αντίδρασής τους». Σε αυτά υποστηρίζεται ότι το εγχείρημα στερείται νομιμότητος. Από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα αναφέρουν στην «Κ» ότι μέχρι στιγμής έχουν λάβει 500 εξώδικα τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπογράφονται από ένα άτομο, αλλά από πολυπληθείς ομάδες. Αλλωστε, μία από τις προτροπές που γίνονται διαδικτυακά στους αντιδρώντες είναι να συνυπογράφουν τα εξώδικα για να επιμερίζονται τα έξοδα του δικαστικού επιμελητή. Από την Αρχή διευκρινίζουν, πάντως, ότι δεν είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι επεξεργασίας δεδομένων για τα ζητήματα του προσωπικού αριθμού. Και στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης έχουν σταλεί αντίστοιχα κείμενα με τα οποία πολίτες ζητούν να μην τους αποδοθεί προσωπικός αριθμός. Διευκρινίζεται, όμως, ότι η διαδικασία συνεχίζεται κανονικά και δεν μπορεί να επηρεαστεί από αυτές τις ενέργειες.
Το φάσμα των «αρνητών»
Στη διοικούσα επιτροπή της «Εξόδου» συμμετέχουν και τρία πρώην στελέχη του κόμματος Νίκη. Ο τέως αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου Γεώργιος Αποστολάκης που παραιτήθηκε από βουλευτής Επικρατείας τον Δεκέμβριο του 2024, ο εκπαιδευτικός Φώτης Πάλλας που ήταν υποψήφιος βουλευτής και ο Δημήτριος Χιωτακάκος που είχε κατέβει στις ευρωεκλογές με το ίδιο κόμμα. Δεν είναι οι μόνοι που αντιδρούν.
Στο φάσμα των «αρνητών» εντάσσονται ο Κυριάκος Βελόπουλος της Ελληνικής Λύσης και ο Δημήτρης Νατσιός της Νίκης. Ο δεύτερος το τελευταίο διάστημα πραγματοποιεί ομιλίες για το ίδιο θέμα σε πόλεις ανά την Ελλάδα, υποστηρίζοντας ότι ο προσωπικός αριθμός θα καταντήσει «μέσο αριθμοποίησης του προσώπου μας, επιτρέποντας τον έλεγχο της ζωής μας».
Στην ίδια δεξαμενή ψηφοφόρων φαίνεται πως στοχεύουν και άλλοι. Ο Δημήτρης Κούβελας, καθηγητής Φαρμακολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, υπήρξε ένα από τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα της πανδημίας COVID-19, με ορισμένες δηλώσεις του να προτάσσονται από μέλη του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Ως πρόεδρος του κινήματος «Πνοή Δημοκρατίας» ο ίδιος πλέον μιλάει και για τον προσωπικό αριθμό, θεωρώντας ότι «διακυβεύεται η ελευθερία μας».
Σε αντίστοιχες τοποθετήσεις προβαίνει τώρα και ο Νίκος Μαυραγάνης, πρώην υφυπουργός Μεταφορών και Υποδομών με τους Ανεξάρτητους Ελληνες και πλέον πρόεδρος του κινήματος «Ενώνω». Προτρέπει μάλιστα μέσω αναρτήσεών του στο Facebook να δώσουν εντολή οι πολίτες στους λογιστές τους για απόρριψη του προσωπικού αριθμού.
Ο Αλέξανδρος Σακελλαρίου, διδάκτωρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας και ερευνητής στο τμήμα Κοινωνιολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν έχει εκπλαγεί από τις αντιδράσεις. «Ανέκαθεν στον θρησκευτικό χώρο υπήρχαν ομάδες που εκφράζονταν κατά πολλών νεωτερικών στοιχείων. Πάντα υπήρχαν αντιστάσεις στο νέο», λέει στην «Κ». Οπως θυμάται ο ίδιος, πριν από δεκαετίες ορισμένα κείμενα σε εκδόσεις της Μητρόπολης Δημητριάδος στρέφονταν κατά του αυτοκινήτου. Εθεωρείτο τότε επιζήμιο για τις χριστιανικές οικογένειες, γιατί θα μπορούσαν να το αξιοποιούν για εκδρομές τα Σαββατοκύριακα αντί να επιλέγουν τον εκκλησιασμό.
Η Ιερά Σύνοδος – Η τοποθέτηση της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου για το θέμα ανέφερε πως «δεν μπορεί να εγερθεί ούτε επιφύλαξη θεολογικής φύσεως ούτε ισχυρισμός αντισυνταγματικού περιορισμού των ατομικών ελευθεριών».
Τον περασμένο Ιούνιο, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος τοποθετήθηκε για τον προσωπικό αριθμό επισημαίνοντας ότι «δεν μπορεί να εγερθεί ούτε επιφύλαξη θεολογικής φύσεως ούτε ισχυρισμός αντισυνταγματικού περιορισμού των ατομικών ελευθεριών». Αντιστοίχως και ο μητροπολίτης Φλωρίνης, Πρεσπών και Εορδαίας Ειρηναίος έχει δηλώσει τον Σεπτέμβριο ότι πρόκειται για μια διευκόλυνση των σχέσεων του πολίτη με την πολιτεία, τονίζοντας ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα πίστεως και μείωσης ελευθερίας».
Ο κ. Σακελλαρίου εξηγεί ότι όπως και στην πανδημία έτσι και τώρα δεν υπάρχει μια ενιαία γραμμή στον θρησκευτικό χώρο, καθώς μεμονωμένοι ιερείς, οργανώσεις ή ομάδες μπορεί να κρατούν διαφορετική στάση. «Για πολλούς εξ αυτών η αντίδραση αποτελεί έναν τρόπο άμυνας και προστασίας μιας ατομικής και συλλογικής ταυτότητας», επισημαίνει.
Ο Στέλιος Στυλιανίδης, ψυχίατρος – ψυχαναλυτής και ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής, λέει στην «Κ» ότι η προσφυγή σε αυτού του τύπου τις θεωρίες συνωμοσίας μπορεί να λειτουργεί για ορισμένους ανθρώπους ως «στοιχείο παρηγοριάς» απέναντι στον φόβο και στην άγνοια «για έναν κόσμο τον οποίο δεν ελέγχουμε». «Στη μετανεωτερική εποχή, ο άνθρωπος χωρίς μόνιμους, σταθερούς δεσμούς χαρακτηρίζεται από μια απελπισμένη αναζήτηση ταυτότητας και αυτοπροσδιορισμού», σημειώνει.
«Η αίσθηση της ανασφάλειας, ο θρυμματισμός της εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς, καθιστούν το άτομο και την κοινωνική ομάδα με την οποία συνδέεται ευάλωτο. Σε έναν κόσμο απρόβλεπτο και πολύπλοκο υπάρχει η ανάγκη να καταφύγουν σε υπεραπλουστευμένες εμπειρίες, να καταγγείλουν την υποτιθέμενη υποκρισία της παγκόσμιας ελίτ ή της ελίτ των εμπειρογνωμόνων συγκροτώντας έστω και προσωρινά μια ταυτότητα που τους επιτρέπει να επιβιώσουν ψυχικά».
Ο Βασίλης Βαμβακάς, καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επισημαίνει μια αντίφαση: Αυτού του είδους τα κινήματα επιδιώκουν τη διασπορά των θεωριών τους μέσω της τεχνολογίας παρότι στρέφονται εναντίον της. «Από τη στιγμή που μεγάλοι πολιτικοί φορείς ή κεντρικά η Εκκλησία δεν έχουν ασπαστεί τις αντιδράσεις, αυτές μένουν σε ένα περιορισμένο κοινό», λέει. «Για αυτές τις κοινωνικές ομάδες μια γραφειοκρατική διαδικασία ανάγεται σε κρίσιμο ζήτημα ταυτότητας. Είναι διαχρονική η θεωρία συνωμοσίας ότι η “νέα τάξη πραγμάτων” και η τεχνολογία συνωμοτούν κατά της θρησκευτικότητας».
Το «σφράγισμα»
Με αφορμή την εκδήλωση στο Μαρούσι στις αρχές του μηνός για τους «κινδύνους του ψηφιακού μετασχηματισμού» η «Εστία Πατερικών Μελετών» εξέδωσε ένα φυλλάδιο 16 σελίδων. Μεταξύ άλλων σε αυτό απαντάται το ερώτημα εάν ο προσωπικός αριθμός είναι «κολάσιμος». «Αν με τη λέξη κολάσιμος εννοούμε ότι σε πάει στην κόλαση, αυτό δεν μπορούμε να το πούμε εμείς. Ούτε μπορούμε να αποφασίσουμε για τη ζωή και τη σωτηρία του καθενός», σημειώνεται στο κείμενο. «Τον θεωρούμε όμως ιδιαιτέρως επικίνδυνο, γιατί οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο σφράγισμα».
