Οι Αφγανοί που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα μιλούν συχνά για την παραγωγή οπίου, του χυμού της παπαρούνας που είναι η βάση για την παραγωγή της ηρωίνης και από τον οποίο αντλούσαν τα προηγούμενα χρόνια μέρος της οικονομικής τους δύναμης οι Ταλιμπάν. Σε σειρά συνεντεύξεων Αφγανών προσφύγων στις υπηρεσίες ασύλου που είδε η «Κ», περιγράφονται οι διαστάσεις της καλλιέργειας του οπίου, η φορολογία επί της αγροτικής παραγωγής και ο έλεγχος από τους Ταλιμπάν των εξαγωγών φορτίων ηρωίνης.
Η Washington Post αποκάλυψε πρόσφατα ένα απόρρητο σχέδιο των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Για περισσότερο από μια δεκαετία στρατιωτικά αεροπλάνα φέρεται να έριχναν στα χωράφια των Αφγανών καλλιεργητών παπαρούνας γενετικά τροποποιημένους σπόρους, ώστε να βλαστήσουν νέα φυτά με ελάχιστη περιεκτικότητα στα δραστικά συστατικά για την παραγωγή της ηρωίνης. Τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα – η παραγωγή του οπίου μειώθηκε δραστικά μετά το 2022, όμως αυτό συνέβη με απόφαση των Ταλιμπάν.
Λιγότερο γνωστές λεπτομέρειες για την καλλιέργεια του συγκεκριμένου είδους παπαρούνας και την παραγωγή ναρκωτικών αποκαλύπτονται σε σειρά συνεντεύξεων Αφγανών προσφύγων σε ελληνικά γραφεία της Υπηρεσίας Ασύλου. Οπως σημειώνεται, οι Ταλιμπάν στις αγροτικές περιοχές που ήλεγχαν είχαν επιβάλει δύο φόρους – τον ουσρ, που αντιστοιχούσε στο 10% επί της συγκομιδής και τον ζακάτ, ένα 2,5% επί του εισοδήματος των αγροτών. Στους ίδιους φακέλους στην Υπηρεσία Ασύλου αναφέρεται ότι οι Ταλιμπάν φορολογούσαν επίσης τους ιδιοκτήτες των εργαστηρίων παρασκευής ηρωίνης και τις μεταφορές των ναρκωτικών, ενώ φέρεται να λάμβαναν δωρεές από τα μεγάλα «ψάρια» της «μαύρης» οικονομίας στο Αφγανιστάν.
«Ορισμένες ομάδες, όπως αυτή με επικεφαλής τον Χατζί Φατάχ Ισακζάι, πληρώνουν σε χρήμα και σε είδος, ενώ μέλη τους έχουν στενούς συγγενείς στις τάξεις των Ταλιμπάν», αναφέρεται σε έκθεση του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Εγκλημα, η οποία επισυνάπτεται σε θετική εισήγηση της ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου για μια οικογένεια Αφγανών με πέντε παιδιά. Ως κύριες επαρχίες για την καλλιέργεια παπαρούνας στο Αφγανιστάν αναφέρονται η Χελμάντ, η Κανταχάρ και η Ουρουζγκάν, πάντως στον φάκελο επισημαίνεται ότι τα χρήματα που κέρδιζαν οι Ταλιμπάν από την παραγωγή οπίου (ετήσιος μ.ό. 100-200 εκατ. δολάρια) δεν κάλυπταν τις ανάγκες τους.
Σε άλλη περίπτωση, ένας Αφγανός που είχε ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα είπε ότι βρισκόταν σε κίνδυνο μετά την αμερικανική εισβολή το 2001 και την κατάρρευση των Ταλιμπάν. Ο ίδιος συνέδεσε την απειλή για τη ζωή του με την παραγωγή οπίου στη χώρα, πιο ειδικά ισχυρίστηκε ότι ο πατέρας του ήταν συνεργάτης των Ταλιμπάν και ότι με δικές του ενέργειες είχαν συλληφθεί καλλιεργητές παπαρούνας. Η νέα κυβέρνηση, όπως είπε, τους απελευθέρωσε κι εκείνοι δολοφόνησαν τον πατέρα του. Το αίτημα για άσυλο, πάντως, απορρίφθηκε διότι κρίθηκε ότι υπήρχαν μια σειρά από αντιφάσεις στην ιστορία.
Βαλκανικός δρόμος
Η Ελλάδα βρίσκεται πάνω στον λεγόμενο Νότιο Βαλκανικό Δρόμο της διακίνησης οπιούχων, που ξεκινάει από το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, διασχίζει τη Μέση Ανατολή και την Τουρκία, για να καταλήξει στην Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή αγορά ηρωίνης είναι στενά συνδεδεμένη με την αφγανική αγορά οπίου. Σε έκθεση του Συντονιστικού Οργάνου Δίωξης Ναρκωτικών στην Αθήνα το 2024, σημειώνεται ότι το 2022 είχαν καλλιεργηθεί στο Αφγανιστάν περίπου 233.000 εκτάρια παπαρούνας οπίου. Τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς, λίγο πριν ξεκινήσει η συγκομιδή, οι Ταλιμπάν επέβαλαν απαγόρευση στην παραγωγή, με αποτέλεσμα το 2023 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις να μειωθούν κατά 95%. Η εκτιμώμενη αφγανική παραγωγή οπίου κύλησε στο ιστορικό χαμηλό των 333 τόνων και έτσι στην πρώτη θέση των παραγωγών διεθνώς ανακηρύχθηκε η Μιανμάρ. Πάντως, το στοκ των οπιούχων στο Αφγανιστάν υπολογίζεται σε 13.200 τόνους, ποσότητα που επαρκεί για την κάλυψη της ζήτησης έως το 2027, σημειώνουν οι ειδικοί.
Σύμφωνα με στοιχεία της Δίωξης Ναρκωτικών, που παρατίθενται στην ίδια έκθεση, η τιμή του οπίου στην παράνομη αγορά της Ελλάδας κυμαίνεται από τρία έως δέκα ευρώ/γραμμάριο – η λευκή ηρωίνη κοστίζει 20-30 ευρώ/γραμμάριο. Σε αντίθεση με την ηρωίνη, τα τελευταία χρόνια δεν έχουν κατασχεθεί στην Ελλάδα σημαντικές ποσότητες οπίου. Μια τέτοια περίπτωση καταγράφηκε το 2020 στην Ηγουμενίτσα, ενδιάμεσο σταθμό ενός Ιρανού που ταξίδευε από την Τεχεράνη στο Νότιγχαμ της Αγγλίας. Λίγο πριν επιβιβαστεί στο πλοίο της γραμμής για Ανκόνα, κάτω από τον προφυλακτήρα του αυτοκινήτου του βρέθηκαν 10,2 κιλά οπίου. Τα πακέτα ήταν τυλιγμένα με πολυκαρβονικό φιλμ για να μη «χτυπήσουν» στο μηχάνημα ακτίνων Χ και καλυμμένα με γράσο για να δυσκολέψουν τον αστυνομικό σκύλο. Ο Ιρανός κατέθεσε ότι είχε παραλάβει το όπιο στην Τουρκία και ότι ήταν και ο ίδιος χρήστης.
