Η χοληστερίνη είναι μια λιπαρή ουσία που παράγεται από το ήπαρ και είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού, καθώς συμμετέχει στη σύνθεση των κυτταρικών μεμβρανών και πολλών ορμονών. Ωστόσο, όταν τα επίπεδά της είναι υπερβολικά υψηλά, μπορεί να οδηγήσουν σε καρδιαγγειακά προβλήματα, όπως η αθηροσκλήρωση. Παράλληλα, χοληστερίνη, άγχος και κατάθλιψη συνδέονται με πολλούς τρόπους, επηρεάζοντας σημαντικά τη γενική υγεία μας.
Η αγωνία είναι φυσιολογική αντίδραση σε καταστάσεις πίεσης ή απειλής· για παράδειγμα, είναι πιθανό να αισθανθεί κάποιος αγωνία περιμένοντας τα αποτελέσματα μιας ιατρικής εξέτασης ή αντιμετωπίζοντας μια σοβαρή απειλή. Oταν όμως ο φόβος γίνεται δυσανάλογα έντονος ή και χρόνιος σε σχέση με την πραγματική αιτία, τότε χαρακτηρίζεται ως παθολογικό άγχος και μπορεί να βλάψει την υγεία.
Το έντονο ή χρόνιο άγχος οδηγεί στην έκκριση αδρεναλίνης και κορτιζόλης, δύο ορμονών που εμπλέκονται στην αντίδραση «πάλης ή φυγής». Αυτές οι ορμόνες μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της LDL («κακής» χοληστερίνης), να μειώσουν αυτά της HDL («καλής» χοληστερίνης) και να εντείνουν τη φλεγμονώδη αντίδραση στον οργανισμό.
Ταυτόχρονα, το άγχος είναι δυνατόν να οδηγήσει σε ανθυγιεινές συνήθειες· για παράδειγμα, υπερφαγία, κάπνισμα ή αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, καταστάσεις οι οποίες συμβάλλουν επίσης στην αύξηση της χοληστερίνης.
Το άγχος, επομένως, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων (π.χ. αθηροσκλήρωση, εγκεφαλικά επεισόδια).
Η κατάθλιψη συχνά συνοδεύεται από αλλαγές στη συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής. Ορισμένα άτομα με κατάθλιψη μπορεί να τρώνε υπερβολικά (υπερφαγία) ή να έχουν κακή ποιότητα ύπνου, ενώ παράλληλα τείνουν να ασκούνται λιγότερο. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε επιδείνωση του λιπιδαιμικού προφίλ (π.χ. αύξηση της χοληστερίνης) και να επιβαρύνουν περαιτέρω την καρδιαγγειακή υγεία. Επίσης, η χρόνια φλεγμονή που συχνά συνοδεύει την υψηλή χοληστερίνη μπορεί επίσης να επιδεινώσει τη διάθεση και να συμβάλει στην εμφάνιση ψυχικών διαταραχών.
Ωστόσο, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι, αν και είναι επιστημονικά παραδεκτό ότι τα υψηλά επίπεδα χοληστερίνης βλάπτουν, εντούτοις, όπως έχει διαπιστωθεί, και τα πολύ χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης είναι δυνατόν να επιβαρύνουν τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία του ανθρώπου.
Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι πολύ χαμηλά επίπεδα χοληστερίνης μπορεί να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης κατάθλιψης και εγκεφαλικών επεισοδίων. Αν και ο ακριβής μηχανισμός δεν είναι πλήρως κατανοητός, πιστεύεται ότι η χοληστερίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη δομή των εγκεφαλικών κυττάρων και στη λειτουργία των νευροδιαβιβαστών που ρυθμίζουν τη διάθεση.
Η σχέση μεταξύ χοληστερίνης, άγχους και κατάθλιψης είναι πολύπλοκη και αμφίδρομη. Οι ψυχικές διαταραχές, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, μπορούν να επηρεάσουν την καρδιαγγειακή υγεία κυρίως με δύο τρόπους. Πρώτον, προάγοντας ανθυγιεινές συνήθειες (π.χ. κακή διατροφή, έλλειψη άσκησης, κάπνισμα), οι οποίες αυξάνουν τη χοληστερίνη και άλλους παράγοντες κινδύνου. Δεύτερον, μέσω άμεσων βιολογικών επιδράσεων στο ενδοκρινικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα, οι οποίες επίσης οδηγούν σε αύξηση της LDL χοληστερίνης.
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, εκτός από τα εξειδικευμένα φαρμακευτικά σκευάσματα, τα οποία μειώνουν τη χοληστερίνη (στατίνες), προτείνεται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει τα εξής μέτρα:
1. Σωματική άσκηση: Τακτική άσκηση μειώνει το άγχος και την κατάθλιψη και βελτιώνει το λιπιδαιμικό προφίλ· για παράδειγμα, αυξάνει τα επίπεδα HDL και μειώνει την LDL χοληστερίνη.
2. Διατροφή: Ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, Ω-3 λιπαρά οξέα και αντιοξειδωτικά βοηθά στη ρύθμιση της χοληστερίνης και υποστηρίζει την ψυχική υγεία.
3. Υγιεινός τρόπος ζωής: Επαρκής και ποιοτικός ύπνος, καθώς και αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ είναι ζωτικής σημασίας για τη συνολική σωματική και ψυχική ευεξία.
4. Ψυχιατρική και ψυχολογική υποστήριξη: Οι τεχνικές χαλάρωσης, η γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή συμβάλλουν σημαντικά στη διαχείριση του άγχους και της κατάθλιψης.
Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι το «μέτρο», που αποτελεί τον χρυσό κανόνα της ζωής μας, ισχύει και για τη χοληστερίνη: τα επίπεδα της χοληστερίνης πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ των ορίων που ορίζει η ιατρική επιστήμη και όχι να είναι υψηλότερα ή υπερβολικά χαμηλότερα.
* Ο κ. Αλέξανδρος Χαϊδεμένος είναι ψυχίατρος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών.
