Τον τρόπο με τον οποίον οι εταιρείες που παράγουν τσιγάρα και προϊόντα καπνού θα συμβάλλουν στον καθαρισμό ακτών και δημόσιων χώρων από τα αποτσίγαρα ορίζει ένα νέο πλαίσιο, που δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση. Το σχέδιο προβλέπει ότι το νέο «σύστημα συλλογής» θα χρηματοδοτεί δράσεις ή τους δήμους που πραγματοποιούν δράσεις καθαρισμού και θα παρέχει δωρεάν τασάκια ή κάδους. Η οργάνωση WWF πάντως υποστήριξε ότι θα έπρεπε να μπει εισφορά στα καπνικά προϊόντα κατά το πρότυπο της πλαστικής σακούλας, ώστε να δημιουργηθεί ένα ταμείο που να χρηματοδοτεί αυτές τις δράσεις.
Τα φίλτρα των τσιγάρων περιέχουν πλαστικό και, ως εκ τούτου, για την ευρωπαϊκή και την ελληνική νομοθεσία έχουν από το 2020 καταταχθεί στα «πλαστικά μιας χρήσης» (με τον ν. 4736). Βέβαια, με βάση τη νομοθεσία αυτήν έπρεπε στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο του 2023 να λειτουργεί ένα σύστημα πανελλαδικής εμβέλειας για τη διαχείρισή τους.
Η υπόθεση καθυστέρησε και λόγω των μακρών συζητήσεων με τη βιομηχανία καπνού στη χώρα μας, καθώς αυτή (σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει») πρέπει να δημιουργήσει το σύστημα και να αναλάβει το απαιτούμενο κόστος.
Προδιαγραφές
Πριν από λίγες ημέρες ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) έδωσε για ολιγοήμερη διαβούλευση ένα κείμενο που εξειδικεύει τις προδιαγραφές για να δημιουργηθεί το σύστημα των αποτσίγαρων. Σύμφωνα με το κείμενο αυτό:
• Το σύστημα πρέπει να πετύχει μείωση των διάσπαρτων απορριμμάτων κατά 10% εντός τριετίας και 30% εντός πενταετίας.
• Ο υπολογισμός θα γίνεται ανά κατηγορία δημόσιου χώρου: οδικές υποδομές (δρόμοι, σημεία στάσης οχημάτων κ.ο.κ.), παραλίες και παραλίμνιες περιοχές (οργανωμένες και μη), υποδομές μέσων μεταφοράς (λ.χ. αεροδρόμια, λιμάνια), χώροι αναψυχής (αστικά πάρκα, παιδικές χαρές, εθνικά πάρκα) και χώροι συνάθροισης κοινού (πλατείες, εμπορικά σημεία δήμων), εξωτερικοί χώροι εκπαίδευσης όπως σχολεία και πανεπιστήμια, χώροι πραγματοποίησης εκδηλώσεων, εξωτερικοί χώροι κτιρίων εξυπηρέτησης κοινού (λ.χ. χώροι εστίασης, κτίρια δημοσίων υπηρεσιών κ.ο.κ.). Τον υπολογισμό, δηλαδή, πόσα αποτσίγαρα υπάρχουν σε καθέναν από αυτούς τους χώρους θα κάνει το ίδιο το σύστημα μέσα στους πρώτους έξι μήνες.
• Το σύστημα για τα αποτσίγαρα θα πρέπει να διαθέτει δωρεάν υποδομή για συλλογή αποτσίγαρων σε επιλεγμένους δημόσιους χώρους και την ευθύνη καθαρότητας έχουν οι δήμοι (ατομικά τασάκια, ειδικοί κάδοι κ.λπ.). Το είδος και ο αριθμός της υποδομής αυτής θα περιγράφονται στο σχέδιο που το σύστημα θα καταθέσει για έγκριση στον ΕΟΑΝ.
Οσον αφορά το πιο σημαντικό σημείο, αυτό της ανάληψης κόστους:
• Το σύστημα στο επιχειρησιακό του σχέδιο θα καταρτίσει μια μεθοδολογία για τον υπολογισμό του κόστους συλλογής, μεταφοράς και επεξεργασίας των αποτσίγαρων.
• Το ποσό θα πρέπει να καταβάλλεται στους δήμους έπειτα από αίτησή τους.
Η πρώτη αντίδραση, πάντως, στην πρόταση του ΕΟΑΝ δεν ήταν ιδιαίτερα θετική. Προέρχεται από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF, η οποία εκτίμησε ότι το σχέδιο κινείται σε λάθος κατεύθυνση, δίνοντας τις δικές της προτάσεις.
Οπως επισημαίνει, ανάμεσα στις βασικές ελλείψεις του πλαισίου είναι ότι δεν καθορίζει τον τρόπο επιμερισμού των εσόδων από τις εισφορές προς τους δήμους για τις εργασίες καθαρισμού παραλιών και οδών, ενώ δεν προβλέπει συγκεκριμένη μέθοδο διακυβέρνησης του συστήματος, που να διασφαλίζει ανεξαρτησία, λογοδοσία και αμεροληψία.
Μοντέλο Γαλλίας, Ισπανίας
Η πρόταση του WWF ακολουθεί το μοντέλο της Γαλλίας και της Ισπανίας: προτείνει να τεθεί τέλος (κατά το πρότυπο του τέλους που μπήκε στα πλαστικά ποτήρια καφέ ή τις πλαστικές σακούλες) 0,019 ευρώ ανά φίλτρο, που μπορεί να αυξάνεται σταδιακά εάν δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι.
«Τα αναμενόμενα έσοδα από την εφαρμογή του μέτρου μπορούν να φτάσουν στα 210-280 εκατ. ευρώ ετησίως, με δεδομένο ότι κάθε χρόνο καταναλώνονται σχεδόν 15 δισ. τσιγάρα στην Ελλάδα», εκτιμά η περιβαλλοντική οργάνωση. Τα έσοδα θα καταλήγουν στο Ταμείο Απορρύπανσης Αποτσίγαρων και θα επενδύονται σε δράσεις καθαρισμού, εκπαίδευσης και καινοτομίας. Η οργάνωση ζητάει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου διοικητικού συμβουλίου στο εν λόγω σύστημα, χωρίς δεσμούς με την καπνοβιομηχανία, με συμμετοχή του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης, της τοπικής αυτοδιοίκησης, επιστημόνων και πε-ριβαλλοντικών οργανώσεων.
