Ταξιδεύει από το 1999. Εχει διασχίσει όλους τους ωκεανούς, έχει περάσει από όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας μέσα σε ένα πλοίο. Από το 2020 ο Αλεξέι Βικλένκο από τη Σεβαστούπολη είναι στο τιμόνι του «Τυφώνα», του πλοίου που βρίσκεται εν πλω 365 ημέρες τον χρόνο με στόχο την απορρύπανση των απόμακρων ακτών της νησιωτικής και ηπειρωτικής Ελλάδας. Ο Αλεξέι μάς υποδέχτηκε στη γέφυρα. Οσο μιλούσαμε τα μάτια του δεν έπαψαν να ελέγχουν τα φωτάκια που αναβόσβηναν στα πολυάριθμα μηχανήματα πλοήγησης, ενώ απαντούσε στον ασύρματο άλλοτε στα ρωσικά και άλλοτε στα αγγλικά.
Το 35μελές πλήρωμα, στο οποίο ηγείται, αποτελείται από Ελληνες, Ινδονήσιους, Ρώσους και Ουκρανούς. «Πρόκειται για το πιο ενδιαφέρον πόστο που έχω αναλάβει» απαντά στο εύλογο ερώτημα, ενώ μου δείχνει με καμάρι στο καντράν τα νησιά, όλη την ακτογραμμή, την οποία έχει σαρώσει συνολικά από το 2019 ο «Τυφώνας», το πρόγραμμα παράκτιων καθαριστών «Typhoon Project» του Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης. Το πλοίο των 72 μέτρων έχει προ πολλού ολοκληρώσει τον πρώτο γύρο καθαρισμών και τώρα πραγματοποιεί τον δεύτερο.
Η συνέντευξή μας πραγματοποιείται στα ανοιχτά της Υδρας, λίγο μετά τον καθαρισμό μιας ακτής στη Δοκό, μιας ακατοίκητης μεν βραχονησίδας, την οποία ωστόσο επισκέπτονται πολύ συχνά σκάφη αναψυχής αφήνοντας το… ανεξίτηλο στίγμα τους. «Κάθε χώρα θα χρειαζόταν ένα αντίστοιχο πρόγραμμα καθαρισμού» λέει με νόημα ο καπετάνιος, ενώ παρακολουθούμε από ψηλά τα σακιά με την πλούσια «σοδειά» από τη Δοκό: μισός τόνος με υπολείμματα μικροπλαστικού, φελιζόλ, πλαστικά καλαμάκια, καπάκια, σχοινιά… Τα απορρίμματα έχουν διαχωριστεί ανά κατηγορίες στην παραλία, στο πλοίο θα ζυγιστούν, θα μπουν στο μηχάνημα συμπίεσης και θα τοποθετηθούν σε μεγάλες κλειστές συσκευασίες στον προβλεπόμενο χώρο.
Στη Λήμνο μείναμε το καλοκαίρι του 2021 συνολικά 121 ημέρες, καθώς η ρύπανση λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού ήταν εκτεταμένη
«Ο “Τυφώνας” σταματάει περίπου 400 μέτρα μακριά από την εκάστοτε ακτή που θέλουμε να καθαρίσουμε. Η ομάδα των καθαριστών επιβιβάζεται στα 5 ταχύπλοα και έτσι φτάνουν στην κάθε παραλία», εξηγεί ο καπετάνιος. «Το Ιδρυμα συνεννοείται με το Λιμενικό και τις υπόλοιπες αρχές στην Ελλάδα για τα επόμενα βήματά μας, ώστε να έχουμε την απαιτούμενη αδειοδότηση. Εγώ λαμβάνω οδηγίες ως προς τα μέρη και μετά μελετάω βάσει του καιρού από ποια πλευρά του νησιού πρέπει να ξεκινήσουμε· αν ο καιρός δεν το επιτρέπει, θα πάμε σε άλλο μέρος, απάνεμο, και θα επιστρέψουμε μετά». Οι μετεωρολογικές συνθήκες, ο έντονος αέρας και η βροχή, είναι η μεγαλύτερη έγνοια του έμπειρου καπετάνιου όχι γιατί παρακωλύει την πορεία του πλοίου αλλά γιατί περιπλέκει τη μετακίνηση της ομάδας στα φουσκωτά, αλλά και τη μεταφορά του φορτίου –ανά δύο μήνες περίπου– σε φορτηγά πλοία ανοικτού τύπου. Αυτά είναι που θα το παραδώσουν στον αποκλειστικό διαχειριστή, την Antipollution στον Πειραιά. «Το φετινό καλοκαίρι ο καιρός ήταν τελείως ακατάλληλος για εμάς, από την αρχή έως το τέλος», τονίζει ο καπετάνιος.
Οταν σε υποδέχονται φώκιες
Ο αιφνιδιασμός είναι στην ημερήσια διάταξη και σε αυτό δεν ευθύνεται μόνο ο καιρός. Στη νησίδα Πιπέρι, κοντά στην Αλόννησο, η ομάδα αντίκρισε τις φώκιες να παίζουν με τα νεογέννητά τους. Το τρυφερό στιγμιότυπο μοιράστηκε η ομάδα στο κοινό τσατ με τον καπετάνιο, που τους περιμένει στο πλοίο όσο διαρκεί η επιχείρηση καθαρισμού. Οι καθαριστές θαύμασαν τα ζώα και φυσικά ακύρωσαν μέχρι νεωτέρας τον καθαρισμό στις εν λόγω παραλίες. Ποια ήταν, όμως, η πιο απαιτητική αποστολή; «Στις ακτές γύρω από το Αγιο Ορος συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες σκουπιδιών», εξηγεί ο chief officer, υπεύθυνος για τις επιχειρήσεις στις ακτές, Ιγκόρ Μπλοκ. Σε αυτό συντελούν τα υπόγεια ρεύματα, που ξεκινούν από τον Βόσπορο, ο συνήθης έντονος αέρας και η αδυναμία καθαρισμού από ξηράς. «Μας έχουν καλέσει και δεύτερη φορά να καθαρίσουμε», συμπληρώνει ο κ. Μπλοκ. Υπάρχουν, βέβαια, και άλλα σημεία στην Ελλάδα, όπου η εικόνα της ρύπανσης ήταν απογοητευτική. «Στη Λήμνο μείναμε το καλοκαίρι του 2021 συνολικά 121 ημέρες, καθώς η ρύπανση λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού ήταν εκτεταμένη», θυμάται η εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος, Πέγκυ Ξηροταγάρου, που συναντώ λίγο αργότερα, και συμπληρώνει πως «καθαρίσαμε 206 ακτές και συλλέξαμε συνολικά 57.800 κιλά απορρίμματα». Στα νησιά που βρίσκονται απέναντι από τα τουρκικά παράλια τα ευρήματα αποτυπώνουν με σαφήνεια τη δεκαετή εξέλιξη της προσφυγικής κρίσης, όπως οι 145 μηχανές από φουσκωτά που εντοπίστηκαν ανοιχτά της Λέσβου, εκατοντάδες σωσίβια, έγγραφα αλλά και άπειρα παιχνίδια. «Στις περισσότερες περιοχές, απ’ όπου περνάμε για δεύτερη φορά, η βελτίωση είναι σημαντική. Στην περίπτωση της Ιου, της Νάξου και της Ιθάκης δε, έφτανε στο 100%, όμως σε άλλα σημεία, όπως η παραλία Ανάλουκα στην Κρήτη, τη δεύτερη φορά που πήγαμε η εικόνα ήταν χειρότερη», τονίζει η ίδια.
«Κάθε μέρα ζούμε και μια νέα περιπέτεια». Αυτό λέει ο Ιγκόρ Μπλοκ σε όσους μπαρκάρουν για πρώτη φορά με τον «Τυφώνα». «Βρισκόμαστε συνεχώς εν κινήσει, κάθε μέρα είμαστε σε μια άλλη ακτή, ποτέ δεν ξέρεις τι μπορεί να συναντήσεις· έχουμε βρει σε παραλίες χρήματα ή σφραγισμένα μπουκάλια με μέσα μηνύματα με ευχές για καλοτυχία». Γι’ αυτό, όπως λέει, «δεν μπορείς να συγκρίνεις τη δουλειά μας με εκείνη ενός ναυτικού σε καράβι με προδιαγεγραμμένα δρομολόγια, που πρέπει να μεταφέρει ένα φορτίο από το ένα λιμάνι στο άλλο και στο ενδιάμεσο περνά πολλές εβδομάδες στην ανοιχτή θάλασσα· εμείς εδώ δεν βαριόμαστε ποτέ». Ακόμα και ο προβλεπόμενος σχεδιασμός του «Τυφώνα» συχνά ανατρέπεται. Αλλοτε έρχεται αντιμέτωπος με επιχειρήσεις που απαιτούν περισσότερες ημέρες και άλλοτε ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο τον «καλεί» αλλού, όπως συνέβη μετά τον Daniel, όπου η ομάδα έμεινε στη Μαγνησία για 167 ημέρες.
Μέσα από αυτή τη δουλειά γνωρίζουμε εκ νέου την Ελλάδα, ανακαλύπτουμε κρυμμένα διαμάντια που αλλιώς δεν θα αντικρίζαμε ποτέ αλλά και επικίνδυνες εστίες μόλυνσης, ακόμα και στα πιο δημοφιλή νησιά
Πέρα από τη συλλογή των απορριμμάτων, η ομάδα προχωρά σε λεπτομερή καταγραφή των ευρημάτων· κατά αυτόν τον τρόπο απέκτησε σε διάστημα έξι ετών τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων από τον χώρο της Μεσογείου και ξεκίνησε συνεργασίες με το Πολυτεχνείο της Κρήτης, το Πανεπιστήμιο Πατρών και Αιγαίου σε στοχευμένα πρότζεκτ. Στο επιστημονικό αυτό σκέλος η συμβολή των Δημήτρη Τσατσαράγκου και Ακη Βλαδίκα, βιολόγου και περιβαλλοντολόγου αντίστοιχα, που συμμετέχουν στην ομάδα, είναι ανεκτίμητη. «Οταν έμαθα για το πρότζεκτ είχα μόλις παραιτηθεί από την προηγούμενη δουλειά μου», θυμάται ο 33χρονος Ακης, που μετρά πλέον λίγο πάνω από δύο χρόνια εν πλω. «Δέχθηκα αμέσως να ακολουθήσω, διότι με ενδιαφέρει να ασχοληθώ με το αντικείμενο που σπούδασα και δη στο πεδίο». Μαζί του μπάρκαρε και ο Δημήτρης, συμμαθητής από το γυμνάσιο στη Νέα Χαλκηδόνα και εξίσου ευαισθητοποιημένος σε οικολογικά ζητήματα. «Μέσα από αυτή τη δουλειά γνωρίζουμε εκ νέου την Ελλάδα, ανακαλύπτουμε κρυμμένα διαμάντια που αλλιώς δεν θα αντικρίζαμε ποτέ αλλά και επικίνδυνες εστίες μόλυνσης, ακόμα και στα πιο δημοφιλή νησιά, όπως ανεξέλεγκτες χωματερές που καταλήγουν σε παραλίες», σημειώνει ο Δημήτρης. Οι δύο τους όχι μόνο συμμετέχουν στη συλλογή των σκουπιδιών, αλλά αναλαμβάνουν συνήθως την επικοινωνία με τους επιστημονικούς φορείς και την ενημέρωση σχολείων στις κατά τόπους περιοχές. «Νιώθω πλήρης, διότι πιστεύω στην αξία αυτού που κάνουμε», καταλήγει ο Δημήτρης.
Η ζωή εν πλω
Την καθημερινότητα στο πλοίο ο Ακης την παρομοιάζει με εκείνη του στρατού ή της κατασκήνωσης. Δουλεύουν 9 μήνες και το υπόλοιπο διάστημα έχουν άδεια, την οποία ρυθμίζουν έτσι ώστε να βρίσκονται πάντοτε στο πλοίο και τέσσερις Ελληνες, που θα μπορούν να ανταποκριθούν σε καθήκοντα που απαιτούν γνώση ελληνικών. «Οταν ξεκινούσα την καριέρα μου ως ναυτικός επικοινωνούσαμε μόνο μέσω ασυρμάτου με τους δικούς μας. Πρώτα γινόταν η σύνδεση με το κέντρο και από εκεί με το σταθερό του σπιτιού μας· πόσα έχουν αλλάξει από τότε», μονολογεί, κρατώντας στο χέρι του το κινητό. Χάρη σε πλήθος εφαρμογών τόσο ο ίδιος όσο και όλο το πλήρωμα έχουν καθημερινή επικοινωνία με όποιον επιθυμούν, περιορίζοντας έτσι σημαντικά την αίσθηση απομόνωσης που ανέκαθεν έπληττε τους ναυτικούς.
Σε αντίθεση με άλλα πόστα, όσοι συμμετέχουν στο φιλόδοξο πρότζεκτ του Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, δεν περιμένουν ότι θα «πιάσουν» κάποιο λιμάνι και θα απολαύσουν για λίγες ημέρες τις χαρές της στεριανής ζωής. Ως αντιστάθμισμα έχουν λίγο περισσότερο χρόνο ξεκούρασης, μια μικρή αίθουσα με όργανα και μηχανήματα γυμναστικής, μια ακόμα με τηλεόραση και playstation. «Κάποιες φορές στο πλαίσιο του διαλείμματος μπορεί να ρίξουν μια σύντομη βουτιά στη θάλασσα, μετά το πέρας του καθαρισμού», αναφέρει ο Δημήτρης.
Ζώντας όλοι μαζί έχουμε μοιραία μάθει μερικές λέξεις από κάθε γλώσσα και τις συνδυάζουμε κατά το δοκούν· αυτά είναι τα δικά μας αστεία
Αλλη μεγάλη χαρά είναι το φαγητό. Ο μάγειρας, συνηθίζουν να λένε όσοι έχουν υπάρξει ναυτικοί, είναι το πιο σεβάσμιο πρόσωπο στο καράβι. Στον «Τυφώνα», για να ικανοποιηθούν όλα τα γούστα, ο σεφ είναι Ουκρανός, οπότε μαγειρεύει περισσότερο ευρωπαϊκή κουζίνα, ενώ ο σουσέφ Ινδονήσιος και μαγειρεύει ασιατικά. «Ο σουσέφ έχει εργαστεί και σε ελληνικό εστιατόριο, οπότε προσπαθεί να μας κάνει και ορισμένα ελληνικά πιάτα, ντολμαδάκια ή παπουτσάκια, όχι όπως βέβαια η μαμά μου, αλλά είναι πολύ εύγευστα», λέει γελώντας ο Δημήτρης. Ο καπετάνιος, που βρίσκεται πλέον στο επάγγελμα πάνω από εικοσιπέντε χρόνια, νιώθει πλέον το πλοίο σαν το σπίτι του. «Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μου λείπουν πολύ οι δικοί μου», λέει υπομειδιώντας. Λίγες μέρες μετά τη συνάντησή μας θα γυρίσει στην οικογένειά του στη Σεβαστούπολη, όπου θα παραμείνει για τέσσερις μήνες. Στο πόδι του θα βρίσκεται ο άλλος καπετάνιος, με τον οποίο εργάζονται εναλλάξ. Λίγο πριν τους αποχαιρετήσω το αυτί μου «πιάνει» μια ακατάληπτη πρόταση και ζωηρά γέλια. «Μόλις ακούσατε μια πρόταση με μείγμα από ρωσικά, ελληνικά και ινδονησιακά» μου λέει συνωμοτικά ο Δημήτρης. «Ζώντας όλοι μαζί έχουμε μοιραία μάθει μερικές λέξεις από κάθε γλώσσα και τις συνδυάζουμε κατά το δοκούν· αυτά είναι τα δικά μας αστεία».
