ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ-ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Η κατάσταση του κράτους δικαίου στην Ελλάδα παραμένει σε ανησυχητικά επίπεδα, ευθυγραμμίζεται όμως με τη συνολική τάση μείωσης των σχετικών δεικτών και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης αλλά και παγκοσμίως. Η χώρα μας, πάντως, κατατάσσεται φέτος στην 48η θέση ανάμεσα σε 143 χώρες του δείκτη κράτους δικαίου 2025 του World Justice Project (WJP), σημειώνοντας μικρή πτώση (47η θέση) συγκριτικά με το προηγούμενο έτος.
Παρά τη σχετική σταθερότητα, η Ελλάδα συνεχίζει να παραμένει στις τελευταίες θέσεις στη σχετική κατάταξη των ευρωπαϊκών χωρών, δηλαδή 29η από τις συνολικά 31 χώρες της Ευρώπης, της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (EFTA) και της Βόρειας Αμερικής, ξεπερνώντας μόνο τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία.
Το κράτος δικαίου ορίζεται ως ένα βιώσιμο σύστημα νόμων, θεσμών, κανόνων και κοινωνικής δέσμευσης που βασίζεται σε τέσσερις καθολικές αρχές: λογοδοσία, δίκαιο, ανοιχτή διακυβέρνηση, καθώς και προσβάσιμη και αμερόληπτη Δικαιοσύνη.
Σχολιάζοντας στην «Κ» τον γενικό δείκτη για τη χώρα μας και σε σχέση με άλλες του ευρωπαϊκού χάρτη, η Αλίσια Ευαγγελίδη, διευθύντρια του Παγκόσμιου Δείκτη Κράτους Δικαίου (WJP Rule of Law Index), τόνισε ότι «στην Ελλάδα έχει μειωθεί κατά 0,8% η συνολική βαθμολογία του δείκτη κράτους δικαίου, λόγω της μείωσης σε επτά από τους οκτώ παράγοντες που καθορίζουν τον συνολικό δείκτη – όλοι δηλαδή οι παράγοντες εκτός από την ποινική δικαιοσύνη».
Για την ίδια, «η τάση αυτή αντικατοπτρίζεται και συνολικά στην Ε.Ε., όπου 18 από τα 27 κράτη-μέλη σημειώνουν πτώση του δείκτη του κράτους δικαίου κατά το τελευταίο έτος».
Παράλληλα, η φετινή έκθεση του οργανισμού με έδρα την Ουάσιγκτον επιβεβαιώνει πως η παγκόσμια «ύφεση του κράτους δικαίου» όχι μόνο συνεχίζεται, αλλά επιταχύνεται. «Σε παγκόσμιο επίπεδο, η ύφεση του κράτους δικαίου επιταχύνεται. Φέτος, ο δείκτης μειώθηκε κατά 68% σε σχέση με το 57% του 2024. Αυτή η ύφεση του κράτους δικαίου οδηγείται από την άνοδο του αυταρχισμού – δηλαδή την αποδυνάμωση των ελέγχων και των ισορροπιών και τη συρρίκνωση του πολιτικού χώρου», επισημαίνει η Αλίσια Ευαγγελίδη. «Πρόκειται για συστημική κρίση δημοκρατικής λογοδοσίας», αναφέρει, και αφορά τόσο τις ανεπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Εκείνο που ανησυχεί περισσότερο από τα ευρήματα για την Ελλάδα αφορά κυρίως την κατάσταση της Δικαιοσύνης, που οφείλεται εν πολλοίς στην καθυστέρηση στις διαδικασίες, στις αυξανόμενες παρεμβάσεις και στην περιορισμένη ανεξαρτησία των δικαστών. Συγκεκριμένα, η χώρα κατατάσσεται 50ή στον παγκόσμιο δείκτη αστικής δικαιοσύνης και 55η στην ποινική, και αντίστοιχα στην 29η θέση σε σχέση με άλλες χώρες του ευρωπαϊκού χάρτη.
Και σε παγκόσμιο επίπεδο, όμως, όπως τονίζει στην «Κ» η διευθύντρια του WJP, «η Δικαιοσύνη –το τελευταίο οχυρό έναντι των υπερβάσεων της εκτελεστικής εξουσίας– αποδυναμώνεται. Οι χώρες στην πλειονότητά τους βρίσκονται αντιμέτωπες με μεγαλύτερες πολιτικές παρεμβάσεις στα δικαστικά τους συστήματα».
Από τους πλέον προβληματικούς τομείς στην Ελλάδα είναι εκείνος που αφορά τον δείκτη της τάξης και ασφάλειας, καθώς εκεί καταγράφεται η χαμηλότερη επίδοση, που κατατάσσει τη χώρα στην 71η θέση σε παγκόσμιο επίπεδο και τελευταία στον χάρτη των ευρωπαϊκών χωρών. Ο εν λόγω δείκτης αφορά –όπως επισημαίνει το WJP– το πόσο καλά μια κοινωνία εξασφαλίζει την ασφάλεια των ατόμων και των περιουσιών τους. «Η ασφάλεια είναι μία από τις καθοριστικές πτυχές κάθε κοινωνίας κράτους δικαίου και αποτελεί θεμελιώδη λειτουργία του κράτους. Είναι επίσης προϋπόθεση για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων και των ελευθεριών, που επιδιώκει να προωθήσει το κράτος δικαίου», όπως επισημαίνεται.
Η Ελλάδα καταγράφει χαμηλές επιδόσεις και στους δείκτες διαφάνειας και ανοιχτής διακυβέρνησης, καταλαμβάνοντας την 53η και την 41η θέση, αντίστοιχα, παγκοσμίως. Η δυσκολία πρόσβασης των πολιτών σε δημόσια δεδομένα, η αδιαφάνεια στις κρατικές προμήθειες και η έλλειψη ουσιαστικών μηχανισμών λογοδοσίας επιβαρύνουν το θεσμικό περιβάλλον, ενώ και η διαφθορά παραμένει σημαντικό πρόβλημα, με τη χώρα να κατατάσσεται 53η στον κόσμο.
Προειδοποιητική εικόνα
Για την Ελλάδα, συνολικά, η εικόνα είναι μάλλον προειδοποιητική παρά καταδικαστική, με τους δείκτες όμως να παραμένουν εξαιρετικά χαμηλοί σε σχέση με τη λειτουργία των θεσμών, της Δικαιοσύνης και της αντιμετώπισης της διαφθοράς.
Από τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε., η Βουλγαρία και η Ουγγαρία συγκέντρωσαν τις χαμηλότερες βαθμολογίες. Στον αντίποδα, οκτώ χώρες της Ε.Ε. κατατάσσονται μεταξύ των δέκα πρώτων παγκοσμίως ως προς τον δείκτη κράτους δικαίου, ανάμεσά τους η Γερμανία, η Σουηδία και η Εσθονία, ενώ η Δανία διατήρησε την πρώτη θέση παγκοσμίως.
