Ηθελαν να προσφέρουν από το περίσσευμά τους. Βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στον ιστό της γραφειοκρατίας. Τρεις ιστορίες που δείχνουν πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η κοινωνική προσφορά στην Ελλάδα.
«Γιατί βιάζεστε;»: ο λαχνός των 5 εκατ.
Hταν πριν από περίπου τριάμισι χρόνια όταν ο δικηγόρος Γιώργος Βουκελάτος δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από έναν καλό του φίλο. «Θέλω να σε δω επειγόντως», του είπε. Αρχικά ανησύχησε. Eκείνος όμως τον καθησύχασε και κανόνισαν να συναντηθούν το επόμενο πρωί. Στη συνάντηση άκουσε με έκπληξη την ιστορία του 60χρονου φίλου του, ο οποίος επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος.
Eνα απόγευμα είχε μπει σε ένα πρακτορείο τυχερών παιχνιδιών. Eπαιξε 5 ευρώ σε ένα δελτίο και λίγες εβδομάδες αργότερα, έμαθε ότι κέρδισε 5 εκατ. ευρώ. Ο κ. Βουκελάτος τον συνεχάρη. Δεν ήταν όμως αυτός ο λόγος που ήθελε να τον δει. «Αυτά τα λεφτά δεν τα θέλω. Μου ήρθαν από τον Θεό και θέλω να τα δώσω σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη», του είπε. Ο δικηγόρος δεν ξαφνιάστηκε από την πρόθεση του φίλου του. Είχε μόλις ολοκληρώσει μια επιτυχημένη καριέρα ως στέλεχος μεγάλης εταιρείας, είχε οικονομική άνεση, σπίτι, αυτοκίνητο, δεν είχε παιδιά. Ηταν αυτάρκης. «Η γενναιοδωρία του με συγκίνησε και του είπα ότι θα τον βοηθήσω σε ό,τι χρειαστεί», υπογραμμίζει ο κ. Βουκελάτος στην «Κ».
Ο κάτοχος του τυχερού δελτίου ήθελε ο ίδιος να διαθέσει αυτά τα χρήματα σε οικογένειες. Για να το κάνει σωστά και νόμιμα, αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα ίδρυμα. Ηταν αρχές Ιουνίου 2022 όταν συνέταξαν το καταστατικό και το κατέθεσαν στο υπουργείο Οικονομικών. Τρία χρόνια αργότερα, η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί. «Συναντήσαμε και υπαλλήλους φιλότιμους, με κατανόηση. Αλλά τα γρανάζια της γραφειοκρατίας στο Δημόσιο παραμένουν ισχυρά», σημειώνει ο κ. Βουκελάτος. Ο φάκελος έκανε τον γύρο τριών διαφορετικών υπουργείων – κάποια στιγμή χάθηκε για μήνες σε ένα από αυτά. Υπήρξαν παρατηρήσεις άνευ ουσίας (όπως το να αλλάξουν κάποιες λέξεις στο καταστατικό) και όταν τελικά το 2025 συγκεντρώθηκαν οι τρεις απαιτούμενες υπογραφές, ένας ανασχηματισμός σήμαινε πως η διαδικασία έπρεπε να αρχίσει από την αρχή. Στο μεταξύ προστέθηκε και η υποχρέωση έγκρισης από την Αρχή Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες.
Ο κ. Βουκελάτος κατάλαβε ότι έπρεπε να πιέσει. «Τους εξηγούσα πως εάν ο φίλος μου πάθαινε κάτι, τα χρήματα θα ήταν αμφισβητούμενα. Από τη μία θα τα διεκδικούσε το κράτος και από την άλλη οι συγγενείς του». Ξεκίνησε καθημερινά τηλεφωνήματα, όπως και κατ’ ιδίαν επισκέψεις. «Γιατί είστε τόσο βιαστικός;» τον ρώτησε ένας υπάλληλος με καχυποψία. «Ξέρετε πόσο κόσμο θα βοηθήσουν αυτά τα χρήματα; Εκατοντάδες οικογένειες», απάντησε εκείνος.
Ενάμιση μήνα αργότερα, συγκεντρώθηκαν και οι τρεις υπουργικές υπογραφές και ο φάκελος έφτασε στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Στις 18 Αυγούστου ενημερώθηκαν, όμως, πως υπήρχαν αντιρρήσεις: «Λέτε στο καταστατικό ότι μπορεί ο ιδρυτής με διάταξη τελευταίας βουλήσεως, (σ.σ. δηλαδή με διαθήκη) να καθορίσει το ποιος θα αναλάβει πρόεδρος στο ίδρυμα. Αυτό δεν το δεχόμαστε». Ο κ. Βουκελάτος δεν κατανοούσε το σκεπτικό, αλλά τους έδωσε το πράσινο φως να κάνουν όσες αλλαγές χρειάζονταν προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία.
250 μελέτες για 250 κουφώματα
Η Raycap, η εταιρεία υψηλής τεχνολογίας που ίδρυσε ο Κώστας Αποστολίδης, στηρίζει αθόρυβα εδώ και χρόνια έργα και δράσεις σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Eνα από αυτά, το σχολείο όπου φοίτησε ο ίδιος ο Αποστολίδης στη Δράμα. Κάποια στιγμή παρατήρησε ότι τα πεύκα που θυμόταν στο προαύλιο είχαν κοπεί και ο χώρος έμοιαζε γυμνός. Αποφάσισε να καλέσει τη διακεκριμένη αρχιτέκτονα τοπίου Eλλη Παγκάλου για να αναμορφώσουν τον χώρο. Παρότι τότε (στις αρχές του 2018) δεν είχε ακόμη αλλάξει η νομοθεσία που επέτρεπε στους δημόσιους φορείς να υλοποιούν δωρεές με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, ο δήμος και η Raycap αποφάσισαν να εκτελέσει η εταιρεία απευθείας το έργο, ώστε αυτό να προχωρήσει γρήγορα.
Προμηθεύτηκαν όλα τα υλικά κι εκείνο τον Αύγουστο τα συνεργεία τους δούλεψαν πυρετωδώς ώστε να ολοκληρωθούν τα γήπεδα πριν από την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Στα τέλη του 2018 παραδόθηκαν 20 στρέμματα κήπου, με αθλητικούς τάπητες, λαχανόκηπους και χώρους δραστηριοτήτων. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, ο Αποστολίδης διαπίστωσε –και το επιβεβαίωσε η διεύθυνση του σχολείου– ότι τα κουφώματα του κτιρίου ήταν σε άθλια κατάσταση και πως τον χειμώνα τα παιδιά πάγωναν μέσα στις τάξεις. Αποφάσισε να τα αντικαταστήσει.
Προσέλαβε ομάδα μελετητών και τους ζήτησε να ξεκινήσουν αμέσως ώστε οι εργασίες να ολοκληρωθούν εκείνο το καλοκαίρι. Οταν όμως ο φάκελος έφτασε στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων της Περιφέρειας Αν. Μακεδονίας και Θράκης, η απάντηση ήταν αρνητική: τα κουφώματα θεωρούνταν διατηρητέα και έπρεπε να επισκευαστούν όχι να αντικατασταθούν. Η ομάδα της Raycap ταξίδεψε στην Ξάνθη και τους έδειξε φωτογραφίες που αποδείκνυαν ότι ήταν τελείως σαπισμένα. Κάλεσαν τους υπαλλήλους να δουν το πρόβλημα επιτόπου, αλλά εκείνοι δεν πήγαν ποτέ. Ως ύστατη λύση και για να προχωρήσει το έργο, η Raycap απευθύνθηκε στο Τμήμα Ξυλοπαθολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ζητώντας επιστημονική γνωμάτευση. Η υπηρεσία την αποδέχτηκε, αλλά ζήτησε μελέτη για κάθε ένα από τα 250 κουφώματα. Και πράγματι, συντάχθηκαν 250 ξεχωριστές αναφορές. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν στα τέλη Αυγούστου του 2021.
Ωστόσο, μερικές εβδομάδες μετά την παράδοση του σχολικού κήπου το 2018, είχε παρουσιαστεί σοβαρό πρόβλημα. Ενα τριαξονικό φορτηγό του δήμου μπήκε για να απομακρύνει κλαδιά και έσπασε όλο το σύστημα ποτίσματος δημιουργώντας μια λίμνη. Οταν πήγαν να εκτιμήσουν το πρόβλημα, είδαν ότι και τα τερέν των αθλητικών εγκαταστάσεων είχαν καταστραφεί – κανείς δεν είχε μεριμνήσει να κλειδώνει ο χώρος τη νύχτα και μηχανάκια έκαναν σούζες. «Αναγκαστήκαμε να τα ξαναφτιάξουμε όλα», σημειώνουν από τη Raycap. Συμφώνησαν ότι θα αναλάβουν –προσωρινά, μέχρι τον Αύγουστο του 2019– και τη συντήρηση. Επτά χρόνια μετά, ο χώρος παραμένει υπό τη δική τους ευθύνη.
To ίδιο συμβαίνει και με το κολυμβητήριο που πρόσφατα παρέδωσε η Raycap στον δήμο της Δράμας – ένα ακριβό και σύνθετο έργο του οποίου τη συντήρηση δεν μπορεί ακόμη να αναλάβει η τοπική αυτοδιοίκηση. Η ιδέα ξεκίνησε το 2020, όταν ο Αποστολίδης διαπίστωσε ότι το παλιό κολυμβητήριο στο ίδιο σημείο είχε κλείσει και οι Δραμινοί αναγκάζονταν να ταξιδεύουν στην Καβάλα.
Ο δήμος αποδέχθηκε τη δωρεά, όμως όταν ήρθε η ώρα να εκδοθεί η οικοδομική άδεια, η περιφέρεια έθεσε «βέτο» υποστηρίζοντας ότι το κτίριο ήταν πολύ κοντά στο δάσος. Η ομάδα της Raycap μάταια προσπαθούσε να εξηγήσει ότι το νέο κτίσμα βρισκόταν σε μεγαλύτερη απόσταση από το δάσος σε σχέση με το παλιό, και κυρίως ότι το δασαρχείο ήταν απολύτως σύμφωνο. Τελικά χρειάστηκε νομοθετική ρύθμιση –ειδική διάταξη που ψηφίστηκε στη Βουλή τον Ιανουάριο του 2022– για να εκδοθούν νέοι όροι δόμησης. Οι εργασίες ξεκίνησαν τον επόμενο Ιούνιο, χωρίς όμως καθοδήγηση για τις απαιτήσεις του έργου από κάποια αθλητική διεύθυνση του δήμου, αλλά με την καθοριστική συμβολή του κολυμβητικού ομίλου. Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε τον Νοέμβριο του 2024. «Το να δώσεις χρήματα είναι σχετικά απλό, εφόσον τα έχεις. Το να δώσεις την ψυχή σου είναι κάτι άλλο», λέει στην «Κ» η Πέννυ Αποστολίδου, σύζυγος του Κώστα Αποστολίδη, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον Φεβρουάριο του 2024. «Οταν προέκυπταν αυτά τα εμπόδια, ο Κώστας δεν κοιμόταν τα βράδια».
Ενα ασθενοφόρο που στοίχειωσε στην Ανδρο
Η ιδέα της δωρεάς ενός ασθενοφόρου γεννήθηκε εν μέσω της πανδημίας. Ενας Ελληνας που είχε κάνει επιτυχημένη καριέρα ως μηχανικός υπολογιστών στη Σίλικον Βάλεϊ αποφάσισε με τη σύζυγό του να χτίσουν ένα σπίτι στην Ανδρο και να περνούν εκεί το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου. Στην Αμερική, μέσω ενός ιδρύματος πραγματοποιούσαν δωρεές και θέλησαν να κάνουν κάτι ανάλογο και στον νέο τους τόπο. «Το ένα ασθενοφόρο ήταν παροπλισμένο και το άλλο, 25 ετών, αδυνατούσε να εξυπηρετήσει όλο το νησί», εξηγεί στην «Κ» ο δωρητής, που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος. Η αντίδραση στο άκουσμα της δωρεάς ήταν ενθουσιώδης, η προσπάθειά του όμως έπεφτε στο κενό. «Είχα τρελαθεί. Να έχεις τα λεφτά να τους λες “θέλω να τα δώσω”, αλλά να είναι ανίκανοι να το διεκπεραιώσουν», τονίζει στην «Κ».
Στην πρώτη επικοινωνία τού είπαν πως θα επανέλθουν. Εξι μήνες μετά, χωρίς καμία επικοινωνία, ξεκίνησε μόνος του έρευνα αγοράς. Βρήκε στο Αμβούργο μεταχειρισμένα ασθενοφόρα δύο ετών σε εξαιρετική κατάσταση. «Μπορώ να το φέρω στην Ελλάδα εγώ», τους πρότεινε. Του είπαν ότι δεν γίνεται. Οταν ζήτησε τις προδιαγραφές, του έδωσαν μια λίστα γραμμένη στο χέρι. Μήνες αργότερα, σε νέα επικοινωνία, ένας τοπικός παράγοντας του είπε ότι ίσως το ασθενοφόρο πάει σε άλλο νησί που θα το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Αλλωστε, θα έπρεπε να βρουν τέσσερις οδηγούς, προέκυπτε και το θέμα κόστους της βενζίνης και της συντήρησης. «Μήπως καλύτερα να βάψετε το σχολείο;» του συνέστησε. Εκείνος σάστισε. Είχε αρχίσει να χάνει την υπομονή του, όταν κάποιος του πρότεινε να μιλήσει με τον Δεσμό – το μη κερδοσκοπικό σωματείο που εδώ και χρόνια διαμεσολαβεί, μεταξύ άλλων, για την ορθή και γρήγορη υλοποίηση δωρεών από τον ιδιωτικό τομέα προς φορείς της κοινωνίας των πολιτών και το Δημόσιο.
H ομάδα του Δεσμού ήρθε σε επαφή με όλους τους αρμόδιους φορείς του νησιού και το υπουργείο Υγείας, εξασφαλίζοντας τις ακριβείς τεχνικές προδιαγραφές και τη δέσμευση ότι το ΕΚΑΒ θα παρείχε οδηγούς και πως θα κάλυπταν τα λειτουργικά έξοδα. Ελαβαν τρεις προσφορές και προχώρησαν στην αγορά.
«Πολλές φορές ούτε οι ίδιοι υπάλληλοι του Δημοσίου γνωρίζουν τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν σε μια δωρεά. Ακόμη και για κάτι απλό, όπως η απαλλαγή ΦΠΑ σε δωρεά προς το Δημόσιο», εξηγεί η Εμιλι Κερν, γενική διευθύντρια του Δεσμού. Επιπλέον, η διαδικασία αυτή ακόμη και σήμερα καθυστερεί να ολοκληρωθεί. Αυτό συνέβη στην περίπτωση του ασθενοφόρου, που παρέμενε σε μια αποθήκη για τρεις μήνες. «Αμα είχα παραγγείλει νεκροφόρα, να το καταλάβω, δεν θα παραπονιόταν κανείς. Κρίμα δεν είναι όμως;» είχε πει ο δωρητής αστειευόμενος όταν έμαθε για την καθυστέρηση. Η παράδοση του ασθενοφόρου έγινε τελικά τον περασμένο Ιούνιο.
