Μπορεί να δικαστεί ο κακός λύκος στο Συμβούλιο της Επικρατείας από παιδιά προσχολικής ηλικίας; Μπορεί να διδαχθεί το Κράτος Δικαίου σε μαθητές του Δημοτικού; Μπορεί η τήβεννος του δικαστή να εμπνεύσει σεβασμό σε έναν έφηβο της εποχής των social media; Και γενικότερα: μπορεί η κοινωνία μας να καλλιεργήσει στα παιδιά την πίστη στη Δικαιοσύνη και στο Κράτος Δικαίου, ώστε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς;
Εχοντας την πεποίθηση ότι η Δικαιοσύνη οφείλει να υποστηρίζει το εκπαιδευτικό σύστημα για τη γνωριμία των μαθητών με τις θεμελιώδεις αρχές του Κράτους Δικαίου και της δίκαιης δίκης, το Συμβούλιο της Επικρατείας ήδη από το 2014 έχει αναπτύξει μία παράδοση υποδοχής μαθητών όλων των βαθμίδων. Μέσα από επιμορφωτικές επισκέψεις στο ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της χώρας, προσαρμοσμένες στην ηλικία των μαθητών, τα παιδιά γνωρίζουν από κοντά πώς λειτουργεί η Δικαιοσύνη. Δεν πρόκειται για μια απλή εκδρομή σε έναν δημόσιο θεσμό, αλλά για μια βιωματική εμπειρία δημοκρατίας. Οι μαθητές παρακολουθούν συνεδριάσεις, συμμετέχουν σε εικονικές δίκες (με κατηγορούμενο ακόμη και τον κακό λύκο), συζητούν με δικαστές, θέτουν ερωτήσεις. Και, το σημαντικότερο, αποκτούν απτή εικόνα τού τι σημαίνει δικαιοδοτική κρίση, νόμος, δικαίωμα και ισότητα.
Η εμπειρία των επισκέψεων δείχνει ότι τα παιδιά προσεγγίζουν τη Δικαιοσύνη με ειλικρίνεια και αυθόρμητο ενδιαφέρον. Οι απορίες τους –«γιατί η έδρα είναι υπερυψωμένη; γιατί οι δικαστές φορούν τήβεννο; γιατί δεν υπάρχουν κάμερες στην αίθουσα;»– αποκαλύπτουν μια ενδόμυχη αναζήτηση για το πώς λειτουργεί η ισονομία. Μέσα από αυτές τις ερωτήσεις οι δικαστές βρίσκουν την αφορμή να εξηγήσουν την ουσία του ρόλου τους: να απονέμουν δικαιοσύνη όχι με συναισθηματισμό, αλλά με γνώμονα τον νόμο και τη συνείδησή τους, ελεύθεροι από κάθε εξωτερική πίεση.
Εξάλλου, η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της διοικητικής δικαιοσύνης είναι κομβική για τη δημοκρατική παιδεία. Μαθαίνοντας ότι ο πολίτης μπορεί να ελέγξει τη νομιμότητα των πράξεων της διοίκησης και να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του απέναντι στο ίδιο το κράτος, τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι το Σύνταγμα δεν είναι ένα μακρινό νομικό κείμενο, αλλά η «ομπρέλα» που τα προστατεύει στην καθημερινότητά τους.
Στο πλαίσιο αυτό, κατόπιν πρωτοβουλίας του προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας Μιχάλη Πικραμένου, εγκαινιάστηκε στις 6 Οκτωβρίου 2025 η συνεργασία του Δικαστηρίου με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, που έχει ως στόχο την εξοικείωση των μαθητών και μαθητριών και των οικογενειών τους με τις έννοιες της Δικαιοσύνης και του Κράτους Δικαίου, καθώς και τη γνωριμία τους με το δικαστικό σύστημα της χώρας.
Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει μέσω του Μηχανισμού για το Κράτος Δικαίου να καλλιεργήσει «κουλτούρα Κράτους Δικαίου» σε όλες τις κοινωνίες της Ενωσης, ξεκινώντας από την εκπαίδευση, ενώ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι βασικές αρχές της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης διδάσκονται στους μαθητές μέσα από παιχνίδια, podcasts και κουίζ.
Η πρώτη δράση πραγματοποιήθηκε με την επίσκεψη στο Συμβούλιο της Επικρατείας 40 συμβούλων εκπαίδευσης καθώς και συμβούλων της επιστημονικής υπηρεσίας του ΙΕΠ. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης οι δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας παρουσίασαν στους συμβούλους εκπαίδευσης το δικαστήριο και τις αρμοδιότητές του, την οργάνωση και λειτουργία της διοικητικής δικαιοσύνης στο σύνολό της, την αρχή της νομιμότητας, την περιβαλλοντική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, την εμπειρία από τις επισκέψεις των μαθητών και των μαθητριών στο δικαστήριο, καθώς και τις διεθνείς πρακτικές και τις προτάσεις για την ενσωμάτωση των εννοιών της δικαιοσύνης και του ρόλου του Συμβουλίου της Επικρατείας στα προγράμματα σπουδών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Από την πλευρά τους οι σύμβουλοι εκπαίδευσης επεσήμαναν ότι η ευαισθητοποίηση της μαθητικής και εκπαιδευτικής κοινότητας για τα ως άνω ζητήματα μπορεί να υλοποιηθεί μέσω των προγραμμάτων σπουδών, των εργαστηρίων δεξιοτήτων, των δράσεων ενεργού πολίτη, αλλά και των επισκέψεων των μαθητών στα δικαστήρια και των δικαστών στα σχολεία.
Τα επόμενα βήματα είναι η υποβολή προτάσεων από τους συμβούλους εκπαίδευσης και το ΙΕΠ για την αξιοποίηση του σχετικού υλικού και η από κοινού οριστικοποίηση των εκπαιδευτικών δράσεων με τις οποίες η Δικαιοσύνη θα πάψει να είναι ένας απόμακρος θεσμός και θα γίνει ένα βίωμα από τα πρώτα σχολικά χρόνια.
* Ο κ. Νίκος Σεκέρογλου είναι πάρεδρος – εκπρόσωπος Τύπου του Συμβουλίου της Επικρατείας.
** Η κ. Μαρία Γκάνα είναι πάρεδρος – αναπληρώτρια εκπρόσωπος Τύπου του Συμβουλίου της Επικρατείας.
