Είναι μία από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες της Μήλου. Τα «σύρματα», τα υπόσκαφα κτίσματα με τις πολύχρωμες θύρες επάνω στο κύμα στα οποία φυλάσσονταν οι βάρκες τον χειμώνα, μετατρέπονται με ταχύτατους ρυθμούς σε τουριστικά καταλύματα – συχνά με τραγικές παρεμβάσεις στα χαρακτηριστικά τους. Σε μια προσπάθεια να ανακόψει την αλλοίωσή τους, το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής αποφάσισε τον χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέων, ξεκινώντας με μια πρώτη ομάδα 58 κτιρίων.
Η προσπάθεια καταγραφής και προστασίας των «συρμάτων» της Μήλου ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια από το Τμήμα Διατηρητέων και Φυσικού Κάλλους του υπουργείου Ναυτιλίας, αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Επανεκκινήθηκε πρόσφατα με πρωτοβουλία του γενικού γραμματέα Αιγαίου Μανώλη Κουτουλάκη και προχθές δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ 749/Δ/25) η κήρυξη της πρώτης ομάδας διατηρητέων, που περιλαμβάνει 58 «σύρματα» στην περιοχή Μανδράκια.
Απαγορεύεται μετατροπή τους σε τουριστικά καταλύματα ή κατοικίες – Επιτρέπεται μόνο σε τρία εξ αυτών, όπου υπήρχε χώρος διαμονής για τους ψαράδες.
Η βασικότερη συνέπεια της ανακήρυξης των συγκεκριμένων «συρμάτων» ως διατηρητέων είναι ότι απαγορεύει τη μετατροπή τους σε τουριστικά καταλύματα ή κατοικίες. Στα χαρακτηριζόμενα ως διατηρητέα κτίσματα «σύρματα», εκτός από την αρχική χρήση τους ως λεμβοστασίων, επιτρέπονται πολιτιστικές εγκαταστάσεις (εκθέσεις, λαογραφικό μουσείο, καλλιτεχνικά εργαστήρια) καθώς και γραφεία τοπικών συλλόγων», αναφέρει η απόφαση. Κατοικία επιτρέπεται σε τρία από αυτά, που είχαν ήδη χώρο κατοικίας για τον ψαρά. Οσον αφορά τη μορφολογία τους, διατηρητέο χαρακτηρίζεται το αρχικό κτίσμα (υπόσκαφο ή μη) όπως και οι κοινόχρηστες διαμορφώσεις (δρομίσκοι, πλατώματα, σκαλοπάτια) στους φυσικούς σχηματισμούς που περιβάλλουν τα κτίσματα. Αντιθέτως, θα πρέπει να αφαιρεθούν οι μεταγενέστερες εξωτερικές προσθήκες και κατασκευές (στέγαστρα, πέργκολες, πεζούλες, νεότεροι αυλότοιχοι – περιφράξεις και χτιστά καθιστικά), που αλλοιώνουν την αρχική τους μορφή. Μάλιστα η απόφαση υποδεικνύει 12 συγκεκριμένα «σύρματα», ζητώντας να αποκατασταθούν στην αρχική τους μορφή (χωρίς ωστόσο να δίνουν κάποια διορία για αυτό).
Ειδική αναφορά δίνεται στις τεράστιες γυάλινες τζαμόπορτες που σε κάποιες περιπτώσεις (μετατροπής σε τουριστικό κατάλυμα) αντικατέστησαν τη θύρα εισόδου. Τα υαλοστάσια, όπως και οι πέργκολες και τα στέγαστρα απαγορεύονται και πρέπει να αφαιρεθούν. Επιτρέπεται αντιθέτως, η χρήση υφασμάτινου λευκού σκιάστρου, περιορισμένης έκτασης. Τέλος, δεν επιτρέπεται η επέκταση προς τη θάλασσα του χώρου μπροστά από τα «σύρματα», αλλά και η δημιουργία εξεδρών πρόσδεσης σκαφών.
Υπενθυμίζεται ότι κατά την καταγραφή των «συρμάτων» στα Μανδράκια η υπηρεσία διαπίστωσε ότι τα περισσότερα διατηρούσαν την παραδοσιακή τους χρήση (βλ. «Κ» 26/3/25). «Λιγοστά έχουν αποκτήσει χρήση τουριστικού καταλύματος, χωρίς μεγάλες μορφολογικές επεμβάσεις που να αλλοιώνουν την εξωτερική τους μορφολογία και τυπολογία», αναφέρει η έκθεση. Παρ’ όλα αυτά, βέβαια, σημειώνει και κάποιες επεμβάσεις, όπως η προσθήκη τζαμόπορτας μέσα από την ξύλινη θύρα (σε όσα έχουν μετατραπεί σε κατοικία ή τουριστικό κατάλυμα), η προσθήκη μπάρμπεκιου, πέργκολας ή ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων στο δώμα.
Τα Μανδράκια είναι μία από τις 14 περιοχές στη Μήλο όπου απαντώνται ομάδες «συρμάτων». Τα περισσότερα βρίσκονται στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της Μήλου, στις περιοχές Αγιος Κωνσταντίνος, Αλογόμανδρα, Εμπουριός, Καμίνια, Μανδράκια, Μύτακας, Πάχαινα, Προβατάς, Σχοινωπή, Φυριπλάκα, Φυροπόταμος και στους παραδοσιακούς οικισμούς Κλήμα, Αρετή και Φουρκοβούνι. Τα «σύρματα» είναι κατασκευασμένα ακτινωτά στον αιγιαλό, ακολουθώντας το ανάγλυφο κάποιου φυσικά προστατευμένου όρμου. Είναι υπόσκαφα ή ημιυπόσκαφα και είχαν μέγεθος όσο χρειαζόταν για την αποθήκευση της βάρκας τον χειμώνα (συνήθως 6 μέτρα).
Να σημειωθεί, πάντως, ότι η απόφαση του υπουργείου αποφεύγει διακριτικά το θέμα της ιδιοκτησίας (μην αναφέροντας ιδιοκτήτη στις «καρτέλες» του κάθε ακινήτου), καθώς τα κτίρια αυτά είναι παράνομα, ως χτισμένα στον αιγιαλό. Η θέση τους, άλλωστε, είναι και ένας από τους κύριους λόγους που πρέπει να ανασχεθεί η μετατροπή τους σε τουριστικά ακίνητα, καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα «δινόταν σήμα» για τη δημιουργία ενός μεγάλου αριθμού studios «επάνω στο κύμα» εις βάρος της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού. Στο κτηματολόγιο, πάντως, τα «σύρματα» έχουν δηλωθεί από τους ιδιοκτήτες τους, ζήτημα που μένει να διευκρινιστεί, ώστε να κλείσει ως εκκρεμότητα.
