Πριν από λίγες ημέρες το αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης μπήκε σε κατάσταση συναγερμού για την εκτός προγράμματος προσγείωση αεροπλάνου που είχε απογειωθεί από την Αγγλία και είχε προορισμό την Τουρκία.
Αιτία της προσγείωσης ήταν η βίαιη επίθεση με γροθιές ενός επιβάτη σε έναν συνεπιβάτη του, κάτι που υποχρέωσε τον κυβερνήτη του αεροπλάνου να κάνει στάση εκτάκτως στη Θεσσαλονίκη για να συλληφθεί ο ταραξίας.
Ειδήσεις σαν την παραπάνω διαβάζουμε όλο και πιο συχνά. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στο άφθονο οπτικό υλικό που γίνεται viral στα social media κάθε φορά που συμβαίνουν τέτοια περιστατικά.
Είναι μια νέα πραγματικότητα στην οποία οι επιβάτες των αεροπλάνων είναι όλο και πιο απείθαρχοι και έτοιμοι να κάνουν μικρή ή μεγάλη φασαρία αν κάτι δεν τους αρέσει στην πτήση.
Τα τελευταία χρόνια, και κυρίως αφότου ξανάρχισαν τα ταξίδια μετά τον COVID, τα επεισόδια στα αεροπλάνα υπερδιπλασιάστηκαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΑΤΑ, το 2024 καταγραφόταν ένα περιστατικό με απείθαρχο επιβάτη ανά 395 πτήσεις, έναντι ενός περιστατικού ανά 835 πτήσεις το 2021
Τα επεισόδια στα αεροπλάνα δεν έλειψαν ποτέ. Πάντα υπήρχαν δύστροποι επιβάτες που έκαναν δύσκολη τη ζωή των συνεπιβατών τους και των πληρωμάτων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, και κυρίως αφότου ξανάρχισαν τα ταξίδια μετά τον COVID, η κατάσταση γίνεται όλο και χειρότερη. Κι αν τον πρώτο καιρό υπήρχε το ζήτημα της υποχρεωτικότητας της μάσκας στις πτήσεις που εξαγρίωνε όσους ήταν αντίθετοι, τώρα δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο. Κι όμως, οι αριθμοί δείχνουν ότι η κατάσταση επιδεινώνεται.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΙΑΤΑ, το 2024 καταγραφόταν ένα περιστατικό με απείθαρχο επιβάτη ανά 395 πτήσεις. Το 2023 η αναλογία ήταν ένα περιστατικό ανά 405 πτήσεις και όσο πηγαίνουμε πιο πίσω τόσο διαπιστώνουμε ότι όσο παλαιότερα τόσο καλύτερα. Το 2022 καταγραφόταν ένα περιστατικό ανά 568 πτήσεις και το 2021 ένα περιστατικό ανά 835 πτήσεις. Δηλαδή, μέσα σε μία τριετία τα επεισόδια υπερδιπλασιάστηκαν.
Οι αιτίες του κακού
Το αλκοόλ είναι, σύμφωνα με τις μαρτυρίες κυβερνητών και πληρωμάτων καμπίνας, η πιο συνηθισμένη αιτία για να προκληθούν επεισόδια λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της πτήσης. Αλλά υπάρχουν κι άλλες αφορμές για καβγάδες, οι οποίες οφείλονται «σε στενότητα χώρου» ή σε άλλες συνθήκες που μπορεί να προκαλέσουν εντάσεις κατά τη διάρκεια μιας πτήσης.
Οταν χάλασε ο κλιματισμός λίγο πριν από την απογείωση, κάποιοι επιβάτες αρχικά διαμαρτυρήθηκαν, αλλά μετά επιτέθηκαν και χτύπησαν μέλη του πληρώματος καμπίνας. Ηρθε η Αστυνομία και τους συνέλαβε
Η Σοφιάννα Καράμαλη, η οποία έχει δεκάδες χιλιάδες ώρες πτήσεις στο ενεργητικό της ως κυβερνήτης, επιβεβαιώνει ότι τα περιστατικά ανάρμοστης συμπεριφοράς από επιβάτες έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Ενα από τα πιο ακραία περιστατικά που θυμάται ήταν όταν χάλασε ο κλιματισμός λίγο πριν από την απογείωση. «Η θερμοκρασία ανέβηκε και έκανε τρομερή ζέστη. Κάποιοι επιβάτες αρχικά διαμαρτυρήθηκαν, αλλά μετά επιτέθηκαν και χτύπησαν τα μέλη του πληρώματος καμπίνας. Ηρθε η Αστυνομία και τους συνέλαβε», λέει στην «Κ».
Η κ. Καράμαλη τονίζει ότι πολλοί καβγάδες γίνονται για ασήμαντες αφορμές. «Κάποιος ενοχλεί, κάποιος άλλος σπρώχνει το κάθισμα του μπροστινού του, ένας τρίτος φωνάζει και η κατάσταση βγαίνει εκτός ελέγχου και χρειάζεται η παρέμβαση του πληρώματος», τονίζει.
Οπως επισημαίνει στην «Κ» αεροσυνοδός μεγάλης εταιρείας, η οποία επιθυμεί να διατηρήσει την ανωνυμία της, ο αριθμός των περιστατικών στα οποία πρωταγωνιστούν απείθαρχοι επιβάτες έχει εκτοξευθεί μετά την πανδημία. «Πάντα υπήρχαν, αλλά από τον COVID και μετά έχουν πολλαπλασιαστεί. Επίσης, γίνονται γνωστά πιο εύκολα λόγω των social media», σημειώνει.
Μια μητέρα που δεν ήθελε να ξυπνήσει το μωρό της για να το δέσει κατά τη διαδικασία της προσγείωσης εκτόξευσε τη βρεφική ζώνη ασφαλείας και χτύπησε την αεροσυνοδό στο κεφάλι
H συγκεκριμένη αεροσυνοδός που σύντομα συμπληρώνει 30 χρόνια στον αέρα έχει δει τα πάντα: μια μητέρα που δεν ήθελε να ξυπνήσει το μωρό της για να το δέσει κατά τη διαδικασία της προσγείωσης εκτόξευσε τη βρεφική ζώνη ασφαλείας και τη χτύπησε στο κεφάλι, μια άλλη επιβάτιδα που κατά πάσα πιθανότητα είχε κάνει χρήση αλκοόλ ξύπνησε στη μέση της πτήσης και αφού έβρισε όσους βρίσκονταν γύρω της έτρεξε στον διάδρομο και επιχείρησε να ανοίξει την μπροστινή πόρτα, και πολλά ακόμα. Εχει δει επίσης επιβάτη να επιτίθεται σε γυναίκα συνεπιβάτη του και να της τραβάει τα μαλλιά επειδή απλώς τον ακούμπησε.
«Εχουν γίνει πιο ιδιότροποι και πιο απαιτητικοί»
«Πολλοί επιβάτες έχουν γίνει πιο ιδιότροποι και πιο απαιτητικοί. Αυτό προκαλείται από έναν συνδυασμό πραγμάτων, στα οποία περιλαμβάνονται η αύξηση της τιμής των εισιτηρίων, ο φόβος που έχουν πολλοί για το αεροπλάνο, η μείωση του χώρου που έχουν οι επιβάτες κ.λπ.», λέει και προσθέτει: «Ο καθένας έχει τις ιδιοτροπίες του. Είναι κάποιοι που δεν θέλουν να ακουμπάς ή να μετακινείς την αποσκευή τους στο ντουλάπι. Αλλοι που διαμαρτύρονται όταν δεν έχει το φαγητό που θέλουν. Πρόσφατα, ένας επιβάτης ήθελε κοτόπουλο αλλά είχε τελειώσει. Του είπα ότι μπορούσε να φάει μοσχάρι. “Να το φας εσύ το μοσχάρι”, μου απάντησε».
Τα μέλη του πληρώματος καμπίνας, λέει η κ. Καράμαλη, γνωρίζουν αυτά τα φαινόμενα και είναι εκπαιδευμένα να τα αντιμετωπίζουν όταν συμβαίνουν, αλλά και να εντοπίζουν πιθανούς επιβάτες-ταραχοποιούς την ώρα της επιβίβασης. «Παίρνουν φωτογραφία με τα μάτια. Αν, για παράδειγμα, κάποιος έχει πιει ή αν κρίνουν ότι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα θα το καταλάβουν και θα ενημερώσουν τον κυβερνήτη. Εγώ δεν έχω δεχτεί επιβάτη σε πτήση γιατί ήταν απείθαρχος και είχε πιει».
Ωστόσο, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι επιβάτες δεν πειθαρχούν στις εντολές και στους κανόνες της πτήσης λόγω του φόβου τους για τα αεροπλάνα. Αυτό συχνά το κάνουν ανάβοντας τσιγάρο ή ατμίζοντας. Η αεροσυνοδός που μίλησε στην «Κ» διηγείται πώς συνελήφθη και σε τι κατάσταση ήταν μια επιβάτιδα που άτμιζε για να καταπολεμήσει τον φόβο της. «Ο κυβερνήτης ήταν τυπικός και επικοινώνησε με την Αστυνομία για να τη συλλάβουν, όταν θα προσγειωνόμασταν στη Γερμανία. Αλλά όταν την πιάσαμε να ατμίζει, η γυναίκα αυτή μας είπε κλαίγοντας ότι ξέρει πως έκανε λάθος αλλά φοβόταν πολύ το αεροπλάνο».
Πιστοποιητικό επιβάτη
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Αεροπορικής Ενωσης και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, δρ Ανδρέας Παπαθεοδώρου, έχει εντοπίσει το πρόβλημα και επισημαίνει ότι επιδεινώνεται με το πέρασμα του χρόνου.
Οπως λέει στην «Κ», το Εργαστήριο Τουριστικών Μεταφορών, Υποδομών και Ανάπτυξης Προορισμών του Πανεπιστημίου Αιγαίου αναπτύσσει αυτή την περίοδο το πιστοποιητικό επιβάτη, το οποίο θα επιτρέπει στις αεροπορικές εταιρείες να κάνουν ένα είδος profiling στους επιβάτες.
Οπως εξηγεί, το πιστοποιητικό θα είναι αρχικά προαιρετικό και θα μπορούσε αργότερα να γίνει υποχρεωτικό για όποιον θέλει να επιβιβαστεί σε πτήση.
Οι ενδιαφερόμενοι επιβάτες θα πρέπει να περνούν από ψυχομετρικό έλεγχο από κατάλληλα εκπαιδευμένους ψυχολόγους ως προς τη δυνατότητά τους να συμμετέχουν σε μια πτήση
Το πιστοποιητικό αυτό θα έχει τρεις πυλώνες: τον θεωρητικό, τον ψυχολογικό και τον πυλώνα πεδίου. «Στον θεωρητικό πυλώνα, μέσα από μια πλατφόρμα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης οι ενδιαφερόμενοι θα αποκτούν βασικές γνώσεις ως προς τη δομή του επιχειρηματικού οικοσυστήματος των αερομεταφορών, το νομικό πλαίσιο των δικαιωμάτων των αεροεπιβατών, τη σχέση των αερομεταφορών με την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον και φυσικά τον ρόλο των επιβατών στην ασφάλεια του αεροπορικού έργου. Για την πιστοποίηση των γνώσεων που απέκτησαν, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να περάσουν επιτυχώς εξετάσεις βασιζόμενες σε ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής», λέει.
«Στον ψυχολογικό πυλώνα οι ενδιαφερόμενοι επιβάτες θα πρέπει να περνούν από ψυχομετρικό έλεγχο από κατάλληλα εκπαιδευμένους ψυχολόγους ως προς τη δυνατότητά τους να συμμετέχουν ως επιβάτες σε μια πτήση χωρίς να αποτελούν κίνδυνο για τους ίδιους, τους συνεπιβάτες τους και το πλήρωμα πτήσης. Ο ψυχομετρικός αυτός έλεγχος θα βασίζεται σε αντίστοιχους ελέγχους -με λιγότερες απαιτήσεις φυσικά- που γίνονται στο πλήρωμα πτήσης και καμπίνας», προσθέτει.
Τέλος, στον πυλώνα πεδίου οι ενδιαφερόμενοι επιβάτες θα διδάσκονται στην πράξη σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους βασικές αρχές πρώτων βοηθειών και ζητημάτων ασφάλειας, όπως πώς να φορέσουν μάσκα οξυγόνου και σωσίβιο, πώς να βγουν από το αεροπλάνο σε περίπτωση ανάγκης και πώς να αντιμετωπίσουν έναν ταραχοποιό επιβάτη. «Για να επιτύχει το όλο εγχείρημα είναι απαραίτητο να δοθούν κίνητρα στους ενδιαφερόμενους επιβάτες. Τα κίνητρα αυτά μπορεί κατ’ αρχάς να είναι ηθικά ή και να βασίζονται στη λογική της παιγνιοποίησης.
Δεδομένου όμως ότι η απόκτηση του πιστοποιητικού αυτού συνεπάγεται κόστος σε χρήμα και χρόνο για τους ενδιαφερόμενους, θα πρέπει να δοθούν ουσιαστικά οικονομικά κίνητρα από τις αεροπορικές εταιρείες και τους αερολιμένες με τη μορφή εκπτώσεων π.χ. στους αεροπορικούς ναύλους και στα καταστήματα των αερολιμένων. Πιστεύουμε ότι η ανταπόκριση των αεροπορικών εταιρειών και των αερολιμένων σε κάτι τέτοιο θα είναι θετική, τόσο γιατί συνάδει με πρακτικές εταιρικής υπευθυνότητας όσο και επειδή μειώνει τους κινδύνους ασφάλειας που ελλοχεύουν στην παροχή του αεροπορικού έργου, με αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των πτήσεων όπου παρατηρείται εμπλοκή λόγω ταραχοποιών επιβατών», τονίζει ο καθηγητής Παπαθεοδώρου.
